حریم مبهم

واتس‌اپ مدتی پیش به کاربرانش اطلاع داد برخی داده‌های مشخص مثل توضیحات پروفایل کاربر، وضعیت ورود به اپلیکیشن، فهرست مخاطبان، خریدها و نیز اطلاعات مالی ممکن است در اختیار طرف‌های ثالث که احتمالا کسب‌وکارها هستند، قرار بگیرد.

این زیرمجموعه فیسبوک به کاربران اعلام کرد تا تاریخ ۸ فوریه (۲۰ بهمن) فرصت دارند یا با این سیاست جدید موافقت کنند یا دیگر از این برنامه استفاده نکنند.

مجموعه شرایط مرتبط با حریم‌ خصوصی واتس‌ اپ بسیار طولانی و دارای انبوهی از عبارت‌های پیچیده‌است و به همین دلیل بسیاری از کاربران با استناد به سوابق نه‌چندان روشن فیسبوک این‌طور نتیجه‌گیری کردند که این روند احتمالا به نقض حریم‌خصوصی در چت‌های خصوصی و رمزگذاری‌شده آنها با اعضای خانواده یا دوستان منتهی می‌شود. در ادامه نگاهی دقیق‌تر به این جنجال و ابعاد آن می‌اندازیم.

شروع ماجرا

در سال ۲۰۱۸، فیسبوک «واتس‌اپ ویژه کسب‌وکار» (Whatsapp Business) را راه‌اندازی کرد که این قابلیت را به کاربران می‌داد که با شرکت‌ها به‌طور آنلاین گفت‌وگو کرده و سوالات خود را مطرح کنند. همچنین امکان خرید و تراکنش مالی نیز در این نسخه از واتس‌اپ وجود داشت.

تغییرات جنجالی شرایط حفظ حریم‌خصوصی که واتس‌اپ اعلام کرده، فقط برای کاربرانی که از طریق واتس‌اپ بیزینس با کسب‌وکارها تعامل داشتند اعمال می‌شود.

خوب است بدانید این کاربران درصد کمی از کل کاربران واتس‌اپ را تشکیل می‌دهند. طبق آمارهای سال ۲۰۱۹ هر ماه ۴۰میلیون نفر با یک کسب‌وکار از طریق این اپلیکیشن تعامل داشتند که درصد کمی از کل دو میلیارد کاربر واتس‌اپ را تشکیل می‌دهند.

در نتیجه گفت‌وگوهایی که با دوستان یا اعضای خانواده در واتس‌اپ داشتیم قرار نیست از حالت محرمانه خارج شود و همچنان حریم خصوصی آنها حفظ می‌شود. البته وضعیت برای کاربرانی که نگران دسترسی فیسبوک به داده‌هایشان هستند خیلی روشن نیست و این برای خیلی از آنها مایه نگرانی شده‌است.
در سال ۲۰۱۶، واتس‌اپ این امکان را ایجاد کرد کاربرانی که تمایل به اشتراک داده‌هایشان با فیسبوک ندارند، این قابلیت را حذف کنند. اما کاربرانی که چنین کاری نکرده‌اند و حساب واتس‌اپ‌شان به حساب فیسبوک‌شان متصل است، در واقع همواره تحت نظر فیسبوک هستند. متاسفانه فیسبوک دیگر این امکان را فراهم نمی‌کند تا کاربران این قابلیت را حذف کنند.

حدود ۳۴۰میلیون هندی کاربر این واتس‌اپ هستند و به این ترتیب، هند رتبه نخست کاربران این اپلیکیشن پیام‌رسان را به خود اختصاص داده‌است.

درنتیجه جای تعجبی نیست که اعتراض‌های اخیر نسبت به اقدام واتس‌اپ از هند شروع شد. هندی‌ها در واکنش به اقدام فیسبوک با هشتگ «واتس‌اپ» در توییتر خشم خود را نشان دادند. البته اعتراضات به کاربران هندی محدود نشد و افراد زیادی از دیگر مناطق دنیا به فیسبوک به دلیل سیاست‌های غیرشفافی که در قبال حریم‌خصوصی کاربران دارد، اعتراض کردند. پیامی که واتس‌اپ درباره سیاست جدید حریم خصوصی به کاربرانش داده‌بود، همه جزئیات را توضیح نمی‌داد. همچنین نبود گزینه‌ای برای نپذیرفتن جمع‌آوری داده‌های خصوصی موجب خشم بسیاری از کاربران شد و حتی بسیاری از آنها به پاک کردن حساب‌شان در واتس‌اپ روی آوردند.

کاربرد داده‌های کاربران برای واتس‌اپ

با توجه به این‌که در اطلاعیه واتس‌اپ از عبارت «طرف ثالث» استفاده شده، دقیقا نمی‌توان گفت داده‌های کاربران قرار است برای چه کاری استفاده شود و در اختیار چه افراد یا شرکت‌هایی قرار گیرد. با وجود این، می‌توان حدس زد برندهایی که از طریق واتس‌اپ بیزینس با مشتریان‌شان در تعامل هستند می‌توانند برخی اطلاعات کاربر نظیر سوابق پرداخت، فهرست مخاطبان، تصویر پروفایل و موارد دیگری از این دست را برای شناخت بهتر سلیقه و نیازهای مشتریان  در اختیار داشته‌باشند. ترکیب این داده‌ها با سامانه تبلیغاتی فیسبوک می‌تواند به شناسایی بهتر مخاطبان تبلیغات هدفمند کمک کند.

همچنین اگر واتس‌اپ پا را از تعهدات اخلاقی خود به کاربرانش فراتر بگذارد و حریم قوانین خصوصی‌اش (end-to-end encryption) را نقض کند، می‌تواند از طریق داده‌کاوی از محتوای موجود در گفت‌وگوهای متنی در واتس‌اپ بیزینس نیز استفاده کند. در این صورت شرکت‌های تجاری یا طرف‌های ثالث می‌توانند بعدها از این محتوای متنی بهره ببرند.

برای نمونه شاید فیسبوک این امکان را به شرکت‌ها بدهد که تبلیغاتی متناسب با نیازها و سلیقه کاربران را به آنها در اینستاگرام و فیسبوک نشان دهند. بیشتر سامانه‌های جدید نمایش تبلیغ بر اساس ویژگی‌های کاربر و با استفاده از هوش مصنوعی عمل می‌کنند.

الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند با بررسی تصویر پروفایل کاربری،‌ جنیست یا نژاد کاربر را تشخیص دهند یا حتی سن او را نیز با ضریب خطایی معقول تخمین بزنند. همچنین بررسی متن نوشته شده توسط کاربر در گفت‌وگوها نیز می‌تواند اطلاعاتی درباره تحصیلات، علایق یا نیازهایشان مشخص کند. گفتنی است تفسیر کردن این داده‌ها به دست اپراتور انسانی بسیار دشوار و البته هزینه‌بر است. البته بعید است واتس‌اپ قوانین حریم خصوصی‌اش را زیر پا بگذارد.

البته هنوز مشخص نیست آیا فیسبوک قصد دارد نتایج به دست آمده از داده‌های مربوط به تعامل یک شرکت با مشتریانش را به شرکت‌ها یا طرف‌های دیگر هم بفروشد یا خیر. دقت داشته‌باشید که این نتایج فقط برای شرکت‌های تجاری جذاب نیستند و برای نمونه، کارزارهای انتخاباتی نیز می‌توانند مشتری خوبی برای آنها باشند.

فیسبوک به دنبال بازارهای متفاوت

نگاهی به اقدام اخیر فیسبوک در تغییر سیاست حریم خصوصی واتس‌اپ، نشان‌دهنده آن است که این شرکت چشم به بازارهایی به جز ایالات متحده دوخته‌است. نگاهی به گزارش‌های مالی فیسبوک نشان می‌دهد دوران سود سرشار این شرکت در ایالات متحده تقریبا به پایان رسیده‌است. در مقابل، در هند که واتس‌اپ در آن اولین گزینه ارتباطی مردم در فضای سایبری است، فیسبوک موفق شده در سال‌های اخیر سود سرشاری به‌جیب بزند.

همچنین آمارها نشان می‌دهد تعداد کاربران فیسبوک در ایالات متحده و کانادا چند وقتی است روندی نزولی را طی می‌کند. از سوی دیگر، سختگیری‌های مختلف نهادهای گوناگون نظارتی در آمریکای شمالی و اروپا نیز فضا را برای جولان‌دهی فیسبوک تنگ‌تر کرده‌است. به همین دلیل، ظاهرا این شرکت تمایل دارد برای جبران این کاستی‌ها هر چه زودتر به سمت سود بیشتری که در نواحی دیگر دنیا انتظارش را می‌کشد، حرکت کند. اما سوال اینجاست با توجه به خشم عمومی از اقدام اخیر واتس‌اپ، آیا می‌توان انتظار داشت برنامه فیسبوک طبق نقشه پیش برود؟

صالح سپهری‌فر - مشاور کسب و کارهای نوآور / ضمیمه کلیک روزنامه جام جم