اختلاف بر سر ائتلاف

نشست عصر یکشنبه نخستین گردهمایی نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌ طلبان بود و با حضور دبیران‌کل احزاب اصلاح‌ طلب و اعضای حقیقی این نهاد برگزار شد.

نهاد اجماع‌ ساز اصلاح‌ طلبان قرار است ساماندهی نیروهای اصلاح‌ طلب در انتخابات ۱۴۰۰ با هدف به‌اجماع‌رسیدن بر سر یک نامزد واحد را بر عهده داشته‌باشد و از آن به عنوان «جبهه‌اصلاحات ایران» یاد می‌شود.

اصلاح‌طلبان در دو دوره قبلی انتخابات ریاست‌ جمهوری، حامی دولت فعلی بودند و عدم اقبال مردم به کاندیداهای این جریان در انتخابات مجلس یازدهم، زنگ خطری برای فعالان اصلاح‌طلب بود که اگر به دنبال برگرداندن نظر مردم هستند باید سریع‌تر دست به کار شوند و نسبت به برخی مواضع و عملکردها بازنگری کنند.

تشکیل نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان را می‌توان جدی‌ترین اقدام اصلاح‌طلبان در همین راستا عنوان کرد که البته به نظر می‌رسد کمی دیر شروع به فعالیت کرده‌است.

اگرچه این نهاد تلاش کرده با تغییراتی شکلی و ماهوی، برخی انتقادات وارد به نهادهای قبلی اصلاح‌طلب ازجمله شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان را رفع کند اما برخی اظهارنظرها در همین ابتدا نشان می‌دهد که در این زمینه چندان موفق نبوده‌است.

قضاوت درباره میزان توفیق این نهاد در قانع کردن جامعه نسبت به مواضع اصلاح‌طلبان را نیز باید به بعد از خرداد ۱۴۰۰ و برگزاری انتخابات موکول کرد.

آنچه در این مقطع بیشتر مورد سوال است دلایل اصلاح‌طلبان برای تشکیل این ساز و کار جدید است که با توجه به اظهارات فعالان سیاسی اصلاح‌طلب در روزهای اخیر و همچنین شکل و ترکیب این نهاد جدید و نحوه برگزاری اولین جلسه آن می‌توان تا حدودی پاسخ این سوالات را دریافت.

چرا از جماران؟

محل برگزاری اولین جلسه نهاد جدید اصلاح‌طلبان، حسینیه جماران بود؛ موضوعی که بسیار مورد توجه قرار گرفت و برخی رسانه‌ها در تیترهای خود روی همین ماجرا تمرکز کردند مثلا روزنامه شرق در گزارش دیروز خود این تیتر را برای برگزاری این جلسه انتخاب کرد: آغاز به کار جبهه‌اصلاحات ایران از جماران.

انتخاب این مکان البته به گفته جواد‌امام، دبیرکل مجمع ایثارگران به‌منظور تجدید میثاق اصلاح‌طلبان با آرمان‌های امام‌ خمینی (ره) عنوان شده‌است اما تحلیل‌هایی که در فضای مجازی درباره این انتخاب صورت گرفته‌است اوضاع را به این سادگی نمی‌دانند.

انتخاب جماران به عنوان محل برگزاری اولین جلسه جبهه‌ اصلاحات ایران در حالی است که از حجت‌ الاسلام سید حسن خمینی به عنوان یکی از نامزدهای بالقوه اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری یاد می‌شود و برخی تحلیلگران این مسائل را به هم بی‌ارتباط ندانسته‌اند.

از سوی دیگر برخی تحلیلگران به این نکته اشاره کرده‌اند که رویکردها و عملکردهای سیاسی و فرهنگی جریان اصلاحات از ابتدای حضور فعال در عرصه انتخابات ۷۶ تاکنون فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده و نوع موضعگیری‌های عناصر اصلی این جریان در برخی از مقاطع به‌ویژه در حوزه‌های فرهنگی و همچنین عرصه سیاسی و سیاست خارجی ازجمله نوع نگاه این جریان به رابطه با آمریکا و غرب، اختیارات ولایت‌فقیه، نظارت شورای نگهبان، حمایت از مردم فلسطین و ... با مبانی فکری و نظری امام و آرمان‌های انقلابی تفاوت زیادی دارد.

همین مسائل باعث شده تا برخی فعالان رسانه‌ای که منتقد جریان اصلاحات هستند از این اقدام به‌شدت انتقاد کنند.

مثلا فرشاد مهدی‌پور با انتشار مطلبی در توییتر نوشته‌است: حامیان دولت آقای روحانی جلسه انتخاباتی‌شان را در حسینیه جماران گرفتند؛ متولیان این حسینیه، آیا آن‌را با این سهولت که در اختیار اصلاح‌طلبان قرار دادند، در اختیار سایر جریان‌های سیاسی هم می‌گذارند یا امام‌خمینی(ره) را هم می‌خواهند به نفع جریان خود، معامله کنند؟

وی همچنین در پاسخ به برخی انتقادات از این مطلب نوشته‌است: حسینیه جماران امام‌خمینی(ره) را مصادره حزبی کرده‌اند و ناراحتند که کسی از این کارشان انتقاد کند. بعد هم فریاد آزادی و توسعه سیاسی سر می‌دهند ... .

ائتلاف‌ یا اختلاف

جریان اصلاحات از سال ۸۳ به بعد یک دهه ناکامی در حوزه انتخابات را تجربه کرده‌بود اما در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ با توجه به عدم اطمینانی که نسبت به پیروزی نامزد خود در انتخابات داشت تن به یک ائتلاف سیاسی با جریان معروف به اعتدال داد.

اتفاقی که با پیروزی حسن روحانی در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری همراه بود و اصلاح‌طلبان در چند انتخابات گذشته توانستند با ائتلاف با اعتدالیون و در لوای حمایت از روحانی در برخی از عرصه‌ های انتخاباتی همپای اصولگرایان نامزدهای خود را به مجلس و شورای شهر و خبرگان بفرستند اما در فردای انتخابات بر شکنندگی ائتلاف خود اذعان کردند.

چالش‌های میان اصلاح‌طلبان و اعتدالیون به‌مثابه دعوای بر سر غنائمی می‌مانست که بعد از پیروزی در نبرد حاصل می‌شد.

اصلاح‌طلبان از ابتدای تشکیل دولت بر این باور بوده و هستند که اعتدالی‌ها سهم آنها را بعد از فراغت از رقابت نادیده گرفتند و آنها به حق و حقوق خود نرسیدند.

نکته قابل تامل دیگر این‌که مساله کاهش محبوبیت دولت و ناتوانی در تحقق وعده‌های انتخاباتی خود، کم شدن توان اقتصادی مردم و... صدها مسائل ریز و درشت دیگر این نگرانی را برای جریان اصلاحات به‌وجود آورده که با توجه به حمایت تمام‌قدی که از رئیس‌جمهور در ایام انتخابات داشتند مردم آنها را جزو مسببان اصلی ناکامی‌ها بدانند.

از این‌رو در رده‌های مختلف جریان اصلاح‌طلبی هم زمزمه‌های مبنی بر اعلام جدایی اصلاح‌طلبان از دولت و طیف اعتدالیون شنیده شد.

کارنامه عملکرد امیدی‌ها در مجلس و شورا یکی دیگر از دلایل نگرانی اصلاح‌طلبان بود. عملکرد فهرست امید در مجلس دهم و شوراهای شهر با انتقادات زیادی مواجه‌بود.

بخش زیادی از این انتقادها ناشی از عملکرد عارف، رئیس فراکسیون امید در مجلس دهم بود با این باور که رویه او در مجلس، زمینه را برای عقب‌نشینی فراکسیون امید در مجلس در مقابل رقیب فراهم آورده‌بود.
همه این مسائل را می‌توان به عنوان انگیزه‌هایی برای تشکیل ائتلاف جدید اصلاح طلبان دانست.

چرا ائتلاف جدید؟

شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان با عنوان اختصاری شعسا که مدت‌ها داعیه هماهنگ‌سازی میان جریان‌های مختلف این طیف سیاسی را داشت به‌زعم برخی از گروه‌های اصلاح‌طلب طی این سال‌ها نتوانست عملکرد قابل قبولی برای ایجاد ائئلاف از خود ارائه دهد.

حالا طیف جدیدی با‌ عنوان نهاد اجماع‌ ساز اصلاح‌ طلبان با نام اختصاری «ناسا» می‌خواهد بخت خود را برای حضور در عرصه انتخابات بیازماید. ناسا که با حضور ۴۶نفر راه‌اندازی شده شامل نمایندگان ۳۱حزب و ۱۵فعال سیاسی است.

رویکردی که البته خوشبینانه از سوی برخی رسانه‌های اصلاح طلب با عناوینی چون «اجماع اصلاح‌طلبانه» و «حرکت قطار اصلاح‌ طلبان» از آن یاد شد.

در همین زمینه آذر منصوری، عضو هیات رئیسه ائتلاف جدید تاکید کرده هدف از برگزاری جلسه مذکور ایجاد یک نهاد اجماع‌ساز برای ارائه پیامی متفاوت به جامعه است و اولین اقدام آن به گفته بهزاد نبوی، رئیس سنی هیات رئیسه موقت، تدوین آیین نامه برای انتخابات هیات رئیسه دائم است.

فرج کمیجانی، رئیس دوره‌ای شورای هماهنگی جبهه‌اصلاحات در گفت‌وگو با جام‌جم درباره دلایل تشکیل نهاد جدید اصلاح‌طلبان می‌گوید: قبل از تشکیل جبهه‌اصلاح‌طلبان ایران، دو نهاد شامل شورای هماهنگی جبهه‌اصلاحات و شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان وجود داشت که بعضا برخی احزاب عضو هر دوی اینها بودند اما وزارت کشور اشکالی را در این ارتباط مطرح کرد به این صورت که احزاب باید صرفا در یک جبهه حضور داشته‌باشند به همین دلیل جبهه‌اصلاح طلبان ایران تشکیل شد که در واقع تشکیل این نهاد جدید به معنی پایان کار دو نهاد قبلی خواهد بود.

کمیجانی می‌گوید: این جبهه جدید که اعضای آن نگاه فراحزبی دارند به منظور ایجاد وحدت و انسجام بخشی به فعالیت‌های مجموعه اصلاح‌طلبان کشور، طراحی، تدوین و اجرای راهبردها، سیاست‌ها، برنامه‌ها و اتخاذ مواضع کلان و آماده سازی بسترهای لازم برای ورود اجماعی وموثرترجریان بزرگ اصلاحات در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا در سراسر کشور تشکیل شده و مورد وثوق و تایید اکثریت احزاب و شخصیت‌های اصلاح‌طلب تاثیرگذار در جریان اصلاحات است.

با وجود این اظهارات کمیجانی از لابه لای صحبت‌های حسین کمالی عضو هیات رئیسه، حسن رسولی عضو شورای اسلامی شهر تهران و الیاس حضرتی قائم مقام دبیر کل حزب اعتماد ملی می‌توان دریافت که اساسا ائتلاف جدید اصلاح طلب فرصت باقی مانده برای بررسی نامزدهای انتخابات شوراهای شهر را ناکافی می‌داند و برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ هنوز نمی‌داند چه می‌خواهد بکند و باید منتظر اعلام نتایج بررسی صلاحیت نامزدها از سوی شورای نگهبان باشد.

با توجه به ناکامی و عدم موفقیت شورای هماهنگی اصلاحات در گذشته، هنوز هم بخشی از جریان اصلاح‌طلبان نسبت به کامیابی ائتلاف جدید نامطمئن هستند و حتی برخی از آنان انتقادات تند و تیزی را نسبت به این اتتلاف مطرح می‌کنند.

گذشته از آن‌که برخی چهره‌ها مثل احمد حکیمی پور از حزب اراده ملت، رسول منتجب نیا از حزب جمهوریت و محمدرضا جلایی پور از جوانان بدنه اصلاح‌طلب در این جلسه شرکت نکردند، برخی چهره‌ها مثل حسین نور محمدی و الهام فخاری هم به این نکته اعتراض داشتند که چرا هیچ نیروی جوانی در میان اعضای کمیته ۹نفره ناسا حضور ندارد.

برخی دیگر از فعالان سیاسی اصلاح طلب هم از همان ابتدا که زمزمه تشکیل چنین ائتلافی مطرح بود آن را اقدامی ناکارآمد دانستند. در همین زمینه هادی خامنه‌ای، دبیرکل مجمع پیروان خط امام با بیان این‌که مخالف این روند است، خاطرنشان کرده هر سازوکاری که به تضعیف تحزب بینجامد، دارای اشکال است. همچنین حزب ندای ایرانیان هم با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده قرار بود نهاد فعلی قدمی به پیش باشد نه آن که صرفا همان روند پراشکال قبلی با تغییر نام و صورت تکرار شود.

مهدی آیتی هم با بیان این‌که نهاد اجماع ساز باعث تشدید شکاف‌ها و گلایه مندی‌ها می‌شود،خاطر نشان کرد: مطمئن باشید مشکلات شورای عالی سیاست‌گذاری در نهاد اجماع ساز هم رخ می‌دهد. این نهاد یک آش شله قلمکار است که هیچ سنخیتی با اصول دموکراتیک ندارد و باعث تشدید شکاف‌ها، انشعاب‌ها و گلایه‌مندی‌ها می‌شود.

غیبت پدر داماد!

مدت‌ها بود که سید محمد موسوی خوئینی‌ها مرد خاکستری اصلاحات سکوت اختیار کرده‌بود حتی در مقابل انتقادهای تند مخالفانش سخنی در دفاع از خود نمی‌گفت.

با این وصف، همچنان عده‌ای بر این گمانند که یکی از چهره‌های موثر اصلاح‌طلبان بوده که در بسیاری از رویکردهای سیاسی این جریان تاثیرگذار است.

به رغم این حاشیه‌نشینی اما وی طی یکی دو سال اخیر با یک بار مصاحبه مفصل و جنجالی علیه مرحوم هاشمی رفسنجانی و بار دیگر به خاطر انتشار نامه‌ای سرگشاده به رهبری خبرساز شد.

وی در این نامه هشدارهایی را نسبت به ادامه وضعیت سیاسی موجود داده‌بود و خواستار تغییر سیاست‌ها و رویکردها در نظام جمهوری اسلامی شد.

خوئینی‌ها را برخی پدرخوانده اصلاحات می‌دانند. زمانی که بحث فهرست گروه ۱۵نفره اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان منتشر شد نامی از موسوی خوئینی‌ها نبود.

در همین زمینه محمدرضا خباز، فعال اصلاح‌طلب درباره غیبت موسوی خوئینی‌ها در نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان گفت: بعضی از چهره‌های اصلاح‌طلب نیاز به دعوت ندارند و مانند پدر داماد یا عروس صاحب مجلس هستند؛ این غیبت به معنی مخالفت نیست.

حسین کمالی هم در این باره عنوان کرد: در مورد عدم حضور برخی شخصیت‌ها مانند موسوی خوئینی‌ها یا نوری یا موسوی لاری به نظر می‌رسد خود آنها باتوجه به شرایط و وضعیتی که وجود دارد از پذیرش این مسوولیت به‌صورت مستقیم و اجرایی سرباز زده‌اند اما وعده همکاری و مساعدت در همه زمینه‌ها را به دوستان ما داده‌اند.

آش همان و کاسه همان

ترکیب افراد حاضر در جلسه عصر یکشنبه و ریاست بهزاد نبوی بر نهاد اجماع‌ساز اصلاح‌طلبان از دیگر مسائل مورد توجه در روزهای اخیر بوده‌است و رسانه‌ها با تیترهایی چون ریاست چریک پیر اصلاحات بر ناسا این موضوع را برجسته کردند. از سوی دیگر در این جلسه از افرادی چون محمدرضا عارف، محسن هاشمی، مسعود پزشکیان و عبدالواحد موسوی لاری و.... خبری نبود. کمیجانی در گفت‌وگو با جام‌جم اگرچه می‌گوید به دلیل این‌که افرادی چون عارف، پزشکیان و هاشمی در معرض کاندیداتوری هستند از آنها دعوت نشده تا شائبه‌ای ایجاد نشود اما در بخش دیگری از صحبت‌های خود اضافه می‌کند ظاهرا خود این افراد هم تمایلی به حضور در این جلسه نداشته‌اند.

در مورد ریاست بهزاد نبوی بر نهاد جدید اصلاح‌طلبان هم اگرچه این ریاست فعلا در حد ریاست سنی است اما به گفته کمیجانی اگر وی برای انتخاب ریاست دائمی نیز داوطلب شود آرای لازم را به دست خواهد آورد.

همین مسائل باعث شده تا بعضی تحلیلگران از تشکیل نهاد جدید اصلاح‌طلبان به عنوان نوعی پوست‌اندازی از سوی این جریان یاد کنند؛ اتفاقی که البته به اعتقاد برخی اصلاح‌طلبان، سرانجامی نخواهد داشت.

در همین زمینه می‌توان این گزارش را توئیت فرید مدرسی، خبرنگار اصلاح‌طلب به پایان برد. او در این توئیت نوشته‌است: اصلاح‌طلبان نیاز به پالایش دارند. آنان که پارادایم جمهوری اسلامی را قبول ندارند، معنایی ندارد که کاندیدا برای انتخابات۱۴۰۰ مشخص کنند. مگر می‌توان عضو نهاد اجماع‌ساز بود اما سر ناسازگاری با ولایت فقیه داشت و اصلاحات رادیکال تجویز کرد. تا مرزها روشن نشود؛ همین آش است و همین کاسه.

گروه سیاسی روزنامه جام جم