اصفهانی بودن یک مسئولیت است

به گزارش جام جم انلاین اصفهان؛ عمارت هنرمند وابسته به سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان به مناسبت هفته فرهنگی اصفهان و در یک سخنرانی مجازی با حضور دکتر مهدی کیوان به مباحثی در باب تاریخ اصفهان پرداخت.

این اصفهان‌شناس و مدرس دانشگاه سخنرانی خود را با این جمله آغاز کرد که هر شهری باید برای خود بزرگداشت داشته باشد لذا وظیفه داریم که اصفهان را معرفی کنیم.

کیوان گفت: شهر اصفهان به دلیل وضعیت خاص اقتصادی و استراتژیک، مرکزیت ایران و جریان داشتن رودخانه زاینده‌رود نسبت به سایر شهرهای ایران دوام بیشتری پیدا کرده در حالی که نام برخی شهرها تنها در کتاب‌ها باقی مانده است.

وی تأکید کرد که اصفهان در دوره‌های آل‌بویه، سلجوقیان و صفویه که ایران کشوری ثروتمند شد به شهری سرآمد تبدیل گردید که مسجد حکیم، مسجد جامع و میدان نقش‌جهان نمونه‌هایی از یادگارهای این سه دوره است.

این اصفهان‌شناس با بیان اینکه اصفهانی بودن یک مسئولیت است، افزود: امیدوارم از لابه‌لای سخنان خود به نسل جوان که دچار نومیدی است، هشدار و انذار دهم که اصفهان شهری مورد توجه و محترم بوده و ادبیات ما از ستایش این شهر پُر است.

کیوان انقلاب مشروطیت در سال 1285 شمسی را یکی از نقاط عطف تاریخ اصفهان دانست و درباره زایش و بالش مدنیت مدرن در اصفهان از 1285 تا 1357 گفت: لایه و قشری که در دوره مشروطیت به منورالفکر معروف بودند که در دوره رضاشاه به آنها روشن‌فکر گفته می‌شد، باید در جامعه صاحب اثر باشند چون مردم به راهنمایی نیاز دارند. قشری به نام منورالفکر و روشن فکر متولد شد که مدنیتی را قبول دارند که پس از شکست ایران در ترکمنچای با آن برخورد می‌کنیم، چون آن زمان متوجه شدیم که تاریخ اروپا ورق خورده و ما عقب مانده‌ایم.

وی بیان کرد: این سوال که چرا دیگران پیشرفت کرده‌اند و ما به جایی نمی‌رسیم، آغاز مدنیت مدرن در ایران است. از زمان شکست در ترکمنچای که یک‌سوم خاک ایران از دست رفت و در ادامه نیز جدایی هرات و بحرین به فکر افتادیم که مدنیتی که تا به حال داشتیم جوابگو نیست. پس برای وارد کردن مدنیت به سرزمین خود عده‌ای محصل را به خارج از کشور فرستادیم.

این مدرس تاریخ با بیان اینکه تجدد به معنای آسفالت کردن خیابان‌ها، برج‌سازی و ساخت مترو نیست، اضافه کرد: تجدد طبقه خاص معنا و مفهوم مشخصی دارد. مدنیت بیشتر به معنای نواندیشی در ذهن است. کسی باید باشد که مدنیت تجددخواه را رهبری کند اما متأسفانه اولین گروه دانشجویانی که به اروپا رفتند تحت‌تأثیر عظمت اروپا قرار گرفته و از موضع انفعال با آن برخورد کردند، یعنی غرب را نشناخته، یا با آن درافتادیم یا شیفته آن شدیم.

کیوان با بیان اینکه پس از حمله محمود افغان به ایران و به‌خصوص اصفهان این شهر ویران می‌شود، تصریح کرد: در آن زمان کوچه‌های اصفهان پر از اجساد مردم می‌شود و این وضعیت بر مردم اصفهان اثر می‌گذارد. از زمان حمله محمود افغان تا زمان انقلاب مشروطیت در اصفهان هیچ امنیتی وجود نداشته است، به‌طوری که ظل‌السلطان حاکم اصفهان در نامه‌های خود گلایه می‌کند شهری خرابه را به او تحویل داده‌اند. در این فضا جایی برای مدنیت مدرن وجود ندارد و با وجود تلاش‌هایی که انجام می‌شد، خسته می‌شدند.

وی با بیان اینکه تجدد در فکر و اندیشه تبلور می‌کند، گفت: در این بخش اصفهان، تبریز و تهران مسئولیت دارند کما اینکه این سه شهر بودند که در انقلاب مشروطیت و انقلاب اسلامی بیشترین نقش را داشتند. عبور از سنت به معنای کنار گذاشتن سنت نیست بلکه باید سنت‌ها را شناخت و تکریم کرد و هرگز نباید آنها را دور انداخت و تنها آنچه که برای زندگی امروز موثر نیست را باید در موزه‌ها نگهداری کرد.

این اصفهان‌شناس ادامه داد: اصفهان در حدود 200 سال قبل ویرانه‌ای بوده و امکاناتی که امروز در اختیار جوانان اصفهانی قرار دارد حتی در نسل من وجود نداشت. از نظر فرهنگی اصفهان شهر تک‌ستاره‌ها است که زود طلوع و زود هم غروب می‌کنند و تداوم ندارند.

کیوان وجود جلفا در جوار شهر اصفهان را نعمتی برای مردم اصفهان دانست که خاستگاه نخستین چاپخانه، نخستین روزنامه و نخستین مدارس پسرانه و دخترانه شده و در ادامه و از زمان مشروطیت به بعد مردم اصفهان مدارس زیادی در شهر تأسیس می‌کنند.

وی مردم اصفهان را نخستین مردمی دانست که متوجه شدند ما از کاروان تمدن بشری دور مانده‌ایم و به مطالب روزنامه‌های زمان مشروطیت در باب راه‌های ترقی اشاره کرد.

این اصفهان‌شناس افزود: از زمان انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، پنج نسل در سیر زایش و بروز مدنیت تجددخواه در اصفهان موثر بوده‌اند. سیدجمال‌الدین واعظ اصفهانی پدر محمدعلی جمالزاده(نسل اول)، جابری انصاری(نسل دوم)، امیرقلی امینی(نسل سوم)، منوچهر قدسی(نسل چهارم) و فضل‌اله صلواتی و هوشنگ گلشیری(نسل پنجم) نمونه‌هایی از افراد موثر این پنج نسل هستند. تمام روشنفکران و تحصیل‌کردگان مدرن در این پنج نسل، عالم‌زادگان و افرادی بوده‌اند که ریشه و خانواده روحانی داشته‌اند و به ندرت ریشه در خانواده تجار و بازاریان داشتند.

کیوان با بیان اینکه مردم اصفهان در طول تاریخ به پیشرفت و مدنیت علاقه داشته‌اند، خاطرنشان کرد: باید با پرهیز از بحث‌های سیاسی، اصفهانی و ایرانی بودن را به جوانان یاد داد تا به دور از عملکرد انفعالی و فقدان اندیشه از پایان یافتن اندیشه و مرگ تک ستاره‌ها جلوگیری کردد.