ایران حسینیه شد

به گزارش جام جم آنلاین، روزنامه جام جم نوشت: محرم آمد تا هر کدام از ما به همان شیوه که بلدیم عزاداری کنیم، حسین حسین کنیم، گریه کنیم و هم ناله با عزای بلای صحرای کربلا، عزای دل خودمان را هم بگیریم.
محرم که می‌آید، بیرق سیاه عزا که بالا می‌رود، هر کسی اینجا، در این سرزمین به شیوه خودش عزاداری می‌کند، بعضی‌ها با آداب دل خودشان و بعضی‌ها هم با آداب و آیین و رسومی که از پدرانشان به آن‌ها رسیده است. اینجا در این سرزمین هر قومی، هر طایفه‌ای، هر گروهی به طریقی که در حافظه تاریخی‌اش مانده و برای اسطوره‌های تاریخی‌اش به سوگ می‌نشسته، در عزای حسین‌زهرا (ع) سوگواری می‌کند.

طلوع آیین عزاداری از مغرب

مردم خطه شمال غرب کشورمان به‌ویژه اردبیلی‌ها جزو اولین هموطنانی هستند که از سه روز پیش از آغاز محرم و با آیینی رسمی و تاریخی تشت‌گذاری به استقبال ماه خون می‌روند.

 

در این آیین که اوج آن در مسجد جامع شهر اردبیل برپا می‌شود، دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی با نوای نوحه و نواختن طبل و شیپور و حمل علم‌های عزاداری، به یاد لب تشنگان کربلا مشکی را پر از آب کرده و آن را همراه تشت‌هایی از جنس مس یا برنز حمل می‌کنند. بعد هم این تشت را به مسجد می‌برند و کسانی که در مسجد حاضر هستند به احترام آن‌ها بلند می‌شوند و جلوی آن‌ها با شعار «الدخیل یا ابوالفضل» سینه می‌زنند. تشت بعد از طواف در مسجد در جای مخصوص قرار می‌گیرد و آب مشک‌ها درون آن ریخته و پرآب می‌شود. اردبیلی‌ها این رسم قدیمی را که در فهرست میراث معنوی ایرانیان ثبت ملی هم شده برای توجه به قدر و اهمیت آب به‌ویژه در حادثه عظیم عاشورا اجرا می‌کنند. عزاداری هموطنان ترک و اردبیلی و آذربایجانی تقریبا با همین آیین باشکوه تشت‌گذاری شروع می‌شود و شهر‌های آن خطه عملا رنگ سیاه و غمبار عزا به خود می‌گیرد. این آیین امسال (و شنبه‌ای که گذشت) هم مثل هرسال برگزار شد؛ هرچند با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و جمعیتی محدودتر.

عزاداری اردبیلی‌ها، اما در روز تاسوعا به اوج می‌رسد. در آن روز ده‌ها هزار نفر از مردم اردبیل و بیش از ۴۰۰ هیات و دسته عزاداری از نقاط مختلف کشور و حتی مهمانان خارجی در میدان عالی‌قاپوی اردبیل (بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی) دور هم جمع می‌شوند و زیر یک بیرق برای سقای لب تشنه کربلا، حضرت ابوالفضل العباس (ع) نوحه می‌خوانند و سینه می‌زنند و می‌گریند تا عملا این شهر را به پایتخت عزاداری کشور در روز تاسوعا تبدیل کنند. البته امسال دومین سالی است که کرونا حسرت این عزاداری بزرگ را به دل همه اردبیلی‌ها و غیراردبیلی‌ها (که همزمان از صفحه تلویزیون آن را تماشا و همراهی می‌کردند) گذاشته است.

یزدی‌ها که از سر و روی سرزمین‌شان بوی خشت و گل و تاریخ و اذان می‌بارد هم از ۱۰ روز پیش اقامه عزا کرده‌اند. این آیین استقبال با نام مراسم بهرشهید در شهر ندوشن یزد برگزار می‌شود و تا اول محرم یعنی همین امروز ادامه دارد. در این مراسم، جماعتی از جوانان و نوجوانان پیش از اذان مغرب و عشا شعارگویان و نوحه‌خوان به در منازل مردم می‌روند و با جمع‌آوری نذورات مردم آماده برپایی سوگ بزرگ دهه اول محرم می‌شوند. همین مردم دو روز مانده به محرم هم در آیینی با نام پرسه دور هم جمع می‌شوند.

 

البته شکوه مراسم عزاداری محرم در استان یزد همزمان با شروع این ماه و در شهر جهانی یزد به بار می‌نشیند، آن هم با آیین‌های خاص نخل‌گردانی، کتل بستن، جغجغه‌زنی و مراسم جوش که بار‌ها اگرنه از نزدیک، اما از صفحه تلویزیون دل و دیده‌مان را در پی آن روان و با آن همراه کرده‌ایم.

محرم پرحرارت در جنوب ایران

محرم که می‌آید بوشهری‌های خونگرم جنوب را با سینه‌زنی و نوحه‌خوانی و سنج و دمام و یزله معروف آن‌ها به یاد می‌آوریم. آیین محرمی بوشهری‌ها آنقدر خاص و ویژه است که از ۴۳ اثر معنوی استان بوشهر که به ثبت آثار ملی رسیده، بیش از نیمی از آن‌ها آثار و آیین سوگواری است.

 

آیین‌های مشابهی در دیگر استان جنوبی کشورمان در خوزستان با محرم به میدان می‌آیند. دسته‌های سنج و دمام دسته‌های سینه‌زنی در خوزستان به چلاب معروف است. در این نوع سینه‌زنی افراد کمر به کمر ایستاده و با صدای نوحه‌خوان سینه می‌زنند و تا زانو خم می‌شوند و برمی‌خیزند.

اعراب خوزستان هم مراسمی به نام یزله دارند که با خواندن نوحه به صورت دکلمه آغاز می‌شود، بخشی از دکلمه از سوی حاضران تکرار می‌شود و با تکرار جمله‌ها علاوه بر بالا بردن دست، گام‌های خود را محکم به زمین می‌کوبند.

خوزستانی‌ها علاوه بر مراسم گفته‌شده آیین‌هایی از جمله آیین سه روزه شوشتر، نخل مقوم حسین شوشتر، سینه‌زنی سه‌سنگ، سینی حضرت‌قاسم (ع)، تعزیه شوش، کولکی بهبهان و مشعل‌گردانی را در ماه محرم برگزار می‌کنند.

چاووش‌خوانی در سیستان‌و‌بلوچستان

مردم نجیب سیستان و بلوچستان تقریبا بیشتر اوقات از مشکل بی‌آبی رنج می‌برند شاید برای همین هم عطش محرم در این استان محسوس‌تر است. مردم این خطه چاووشی می‌خوانند، شووی‌خوانی دارند و سینه‌زنی شنستکا اجرا می‌کنند. آن‌ها در شب اول محرم در اغلب روستا‌های سیستان مراسم مشعل و چراغ برپا می‌کنند.

 

شووی‌خوانی همان تعزیه‌خوانی است که بیشتر در روستا‌های این استان انجام می‌شود. شنستکا هم سینه زنی به صورت نشسته یا سینه سه‌ضرب است که قدمتی دیرینه در این خطه شرقی کشورمان دارد. چاووشی هم که نوعی فراخوان برای اعلام شروع ماه محرم است از کوی و کوچه و محله و مساجد بانگش به گوش می‌رسد.