داروی شفابخشی که دور ریخته می‌شود

به گزارش جام جم آنلاین، این سلول‌های بنیادی در خون بندناف نوزادان و همچنین جفت و سایر قسمت‌ها که بعد از زایمان دور ریخته می‌شود، وجود دارد و با جمع‌آوری آنها می‌توان این اکسیر شفابخش را برای خود نوزاد ذخیره کرد یا با اهدای آن، به بیماری نیازمند، جانی دوباره بخشید. این مسأله نیازمند گسترش بانک‌های عمومی خون بندناف و حمایت دولت است. در این صورت می‌توان با جمع‌آوری سلول‌های بنیادی خون بندناف نوزادان جان یک بیمار را نجات داد، به همین علت هر نمونه سلول خون بندناف تا ۳۰هزار یورو قیمت دارد.

گریه نوزاد، صدای زندگی است؛ نوزادی که هم خودش هدیه خداست و هم با خودش هدیه خدا را برای سلامت و نجات جان یک انسان دیگر را به همراه دارد و آن چیزی نیست به‌جز سلول‌های بنیادی خون بندناف. با پیشرفت علم، انسان استفاده از این سلول‌ها را برای درمان بسیاری از بیماری‌ها یاد گرفته و با پیشرفت‌های بیشتر علم به فهرست بیماری‌های درمان‌پذیر با سلول‌های بنیادی افزوده می‌شود. در دنیا، نخستین پیوند خون بندناف سال ۱۹۸۸ توسط پروفسور بروکمن در فرانسه انجام شد و چهار سال بعد از آن، اولین بانک خون بندناف در آمریکا تأسیس شد و به دنبال آن سایر بانک‌ها در دیگر نقاط دنیا تشکیل شد. در کشور ما هم از سال ۱۳۸۷ بانک خون بندناف تأسیس شد.

سلول‌های بنیادی خون بندناف چیست؟

سلول‌های بنیادی، سلول‌های اولیه‌ای هستند که قدرت تکثیر و همچنین قدرت تمایز به سلول‌های دیگر را دارند. به دلیل این‌که بافت‌های جنینی در حال تکثیر و تولید قسمت‌های مختلف جنین هستند، معمولا تعداد این سلول‌ها در بافت‌های جنینی خیلی زیاد است. این سلول‌ها در مغز استخوان ما هم وجود دارند و می‌توان سلول‌های بنیادی مغز استخوان را هم به افراد نیازمند درمان و پیوند مغز استخوان اهدا کرد. اما سلول‌های بنیادی موجود در بافت‌های جنینی و مغز استخوان که یکی از بهترین و با کیفیت‌ترین سلول‌های بنیادی هستند در عمل دور ریخته می‌شوند. در حالی که با بازیابی و ذخیره‌سازی آنها می‌توان جان انسانی دیگر را نجات داد. حالا چند سالی می‌شود که بانک‌های خون بندناف درکشور ما هم راه‌اندازی شده و سلول‌های اهدایی یا ذخیره شده خون بندناف در این بانک‌ها نگهداری می‌شوند.

دکتر مهین نیکوگفتار، رئیس آزمایشگاه بانک خون بندناف ملی ایران درباره سلول‌های بنیادی خون بندناف به جام‌جم می‌گوید:« سلول‌های بنیادی خون‌ساز را هم می‌توان از مغز استخوان افراد بالغ استخراج کرد و هم از خون بندناف اما چون خون بندناف بعد از زایمان دور ریخته می‌شود منبعی است که هیچ ضرری برای مادر ندارد و حتی از نظر نمونه‌دهی هم دردسری برای اهداکننده درست نمی‌کند. بعد از زایمان، خونی که در جفت و بندناف هست جمع‌آوری شده و سلول‌های خونی آن در بانک خون بندناف ذخیره‌سازی می‌شود و می‌تواند جان یک نفر را نجات دهد، چرا که نمونه‌های خون بندناف تعداد سلول کافی را برای بازسازی مغز استخوان در یک فرد بیمار دارند.»

به گفته وی سلول‌های مزان شیمی حتی از بافت‌های حاصل از زایمان که دور ریخته می‌شود ماننده پرده آمنیون، جفت، خون بندناف و خود بندناف هم جدا می‌شود.

فرق بانک عمومی و خصوصی بند ناف

در ایران یک بانک خون بندناف خصوصی و سه‌بانک خون بندناف عمومی داریم. در سه بانک عمومی خون بندناف سازمان انتقال خون، رویان و بیمارستان شریعتی تنها ۱۵هزار نمونه خون بندناف ذخیره شده و در عوض در بانک خصوصی ۸۵ هزار نمونه ذخیره شده است اما ببینیم این خصوصی و عمومی بودن بانک خون بندناف به چه معناست؟

دکتر نیکوگفتار درباره بانک‌های خصوصی و عمومی خون بندناف این‌گونه توضیح می‌دهد:« در بانک خون بندناف عمومی مردم نمونه‌های خون بندناف فرزندانشان را اهدا می‌کنند. این نمونه‌ها بررسی، پردازش و نگهداری می‌شود و وقتی بیماری نیاز به پیوند سلول بنیادی داشته باشد با بررسی سیستم سازگاری‌سنجی وی، اگر نمونه خون بندناف مناسب وی وجود داشته باشد به صورت رایگان در اختیار بیمار قرار می‌گیرد. در بانک‌های خون بندناف خصوصی، نمونه خون بندناف نوزاد برای خود خانواده نگهداری می‌شود و هزینه نگهداری و پردازش آن را خود خانواده می‌پردازند.»

به گفته وی مصرف و نیاز از بانک‌های خصوصی در تمام دنیا بسیار کم بوده است، در نتیجه صاحب‌نظران این حوزه همواره توصیه می‌کنند تا مردم را به اهدای خون بندناف به بانک‌های عمومی تشویق کنید تا همه بیماران نیازمند بتوانند به این بانک‌ها مراجعه و در صورت سازگاری نمونه خون را دریافت کنند. این متخصص خون و آنکلوژی تاکید می‌کند:« تجربه دنیا ثابت کرده ذخیره خون بندناف در بانک‌های خصوصی مصرف خیلی کمی دارند و در طول این سال‌ها فقط چهار پنج مورد اتفاق افتاده است. بنابراین خانواده‌ها با ذخیره خون بندناف نوزادشان در بانک خون بندناف خصوصی در برابر خدمتی که شاید هیچ‌وقت دریافت نکند، هزینه می‌پردازد.

ضمن آن‌که از نظر اخلاقی هم این روش چندان درست نیست، زیرا در شرایطی که ممکن است بیماری به این سلول‌ها نیاز داشته باشد و اتفاقا از نظر سازگاری‌سنجی هم با یکی از این نمونه‌ها سازگار باشد اما به دلیل نگهداری برای مصرف خصوصی نمی‌تواند از آن استفاده کند آن هم در شرایطی که ممکن است هیچ‌گاه این سلول‌ها مورد نیاز آن خانواده قرار نگیرد.»

به گفته نیکوگفتار سلول‌های بندناف در حال حاضر در ایران رایگان به بیمار داده می‌شود ولی در همه جای دنیا با رقم بسیار بالایی فروخته می‌شود. حتی به دلیل این‌که ذخایر بانک‌های ما بسیار کم است، درصد زیادی از بیماران ما نمونه سازگار در داخل کشور را پیدا نمی‌کنند و گاهی از خارج نمونه می‌خرند که حدود ۲۰تا ۳۰هزار یورو برای این کار می‌پردازند و هزینه بسیار سنگینی است.

مرتضی ضرابی، رئیس بانک خون بندناف رویان هم می‌گوید:« تنها ۵درصد نمونه‌های خون بندناف ذخیره شده در بانک‌های خصوصی خون بندناف در دنیا برای درمان بیماری احتمالی خود افراد مورد استفاده قرار گرفته است. »
​​​​​​​
تاکید بر گسترش بانک خون بندناف عمومی

هزینه عقد قرارداد برای ذخیره سلول‌های بنیادی خون بندناف در بانک خون بندناف رویان بین شش تا هفت میلیون تومان است و از سال دوم مبلغ دو میلیون و ۸۶۰ هزار ریال یا ۲۸۶هزار تومان با احتساب ۹درصد مالیات بر ارزش افزوده هزینه شارژ سالانه و نگهداری نمونه خون بندناف در بانک خون بندناف رویان از خانواده دریافت خواهد شد. البته امکان شارژهای ۵ و ۱۰ساله هم وجود دارد که در مجموع مناسب‌تر تمام می‌شود.

با تمام اینها، سلول‌های بنیادی خون بندناف هم عمری دارند.‌ به گفته دکتر ضرابی، رئیس بانک خون بندناف رویان، این سلول‌ها تا ۲۵سال قابل نگهداری هستند و بعد از آن دور ریخته می‌شوند؛ سلول‌هایی که اگر در بانک عمومی ذخیره شوند می‌توانند جان کسی را نجات دهند. رئیس بانک خون بندناف رویان با عنایت به حمایت ناچیز دولت از توسعه بانک‌های عمومی خون بندناف می‌گوید:« توصیه ما هم این است که بانک عمومی تقویت شود. ما موارد متعددی در این زمینه داشته‌ایم که رضایت داده‌اند تا در صورت نیاز از نمونه خونی برای درمان سایر بیماران استفاده شود.

در رضایتنامه‌ای که هنگام قرارداد با خانواده‌ها درباره این موضوع وجود دارد ۵۷درصد از آنان رضایت داده‌اند تا در صورتی که بیماری نیاز به این نمونه‌ها داشت در اختیارش قرار گیرد.» به گفته وی برخی خانواده‌ها هم که فرزندانشان به ۱۰ تا۱۲ سالگی رسیده‌اند و هیچ مشکلی ندارند و به همین علت هم نمونه‌شان را به بانک عمومی منتقل می‌کنند و دیگر هزینه شارژ سالانه را پرداخت نمی‌کنند.

یگانه شریعت - گروه جامعه / روزنامه جام جم