بلای سری سازی در سینمای ایران

متاسفانه سال‌هاست فضای سینمای ایران به‌گونه‌ای است که تا فیلمی نسبت به دیگر فیلم‌های روی پرده از مخاطب گسترده‌تری بهره‌مند شد یا خود سازندگان آن به فکر ساخت دنباله‌هایی برای این فیلم‌ها می‌افتند یا از سوی جریان تولید تک محصولی و محافظه کار سینمای تجاری، اصرار بر ساخت دنباله آن می‌شود. با این تلقی که سری بعدی هم به واسطه شهرت قسمت نخست، دوباره مورد استقبال قرار می‌گیرد.

به شخصه بعد از اکران تمام فیلم‌هایم بالاخص «نان، عشق و موتور‌۱۰۰۰»، «سفر جادویی» و «هزارپا» با پیشنهاد‌های متعددی روبه‌رو شدم و حتی برای ساخت دنباله‌های آثارم تحت فشار قرارگرفتم، اما هیچ‌کدام را نپذیرفتم، زیرا به سری سازی در سینمای ایران اصلا اعتقادی ندارم و بضاعت سینمای ایران را دارای سر و شکلی سازماندهی شده برای دنباله سازی نمی‌بینم. سینمای ایران، سینمایی غیرصنعتی با سرمایه‌گذار محدود است و در چنین سینمایی دنباله‌سازی هیچ‌گاه نمی‌تواند به حدی مدون و سازمان یافته شود که در نتیجه آن سری دوم یا سوم اثری از کیفیت بالاتری نسبت به سری اول برخوردار باشد. این در حالی است که تریلوژی یا سه‌گانه، یکی از عادات مرسوم در سینمای جهان است. راکی، جنگ ستارگان، رمبو، بیگانگان، ترمیناتور، ارباب حلقه‌ها، هری پاتر، سریع و خشن، محافظـان کهکشان و دزدان دریایی کارائیب از جمله آثار دنباله‌دار سینمای جهان هستند که حتی دنباله‌هایشان گیشه را فتح کرده‌اند، اما در مواردی هم باید اذعان کرد حتی سینمای جهان که پارامتر‌های تعیین‌کننده‌ای برای ساخت دنباله‌ای موفق دارد هم بعضا در سری سازی ناکام مانده. مثلا سری سوم فیلم ماندگار «پدرخوانده» ساخته فرانسیس فورد کاپولا نتوانست به موفقیت سری دوم آن برسد. تقریبا تمام آثار سینمای ایران در شرایط سرمایه‌گذاری تک‌محصولی ساخته می‌شوند و دنباله سازی اغلب به دلیل اقتصادی صورت می‌گیرد. به هر حال وقتی اثری تمام مراحل ممیزی، نظارت، جذب مردم و... را یک بار موفق تجربه می‌کند با اطمینان خاطر بیشتری مراحل ساخت سری دوم را می‌گذراند. به نوعی این آثار چه در مقبولیت موضوع برای مخاطب و چه در طی کردن مراحل نظارت دولتی، امتحان خود را پس داده‌اند و تکرار تولیدشان ریسک کمتری به همراه دارد، اما تجربه نشان داده کمتر دنباله‌ای در سینمای ایران توانسته از نظر کیفی، همپا‌ی قسمت اول خود موردپسند مخاطب باشد. در دهه‌ها و سال‌های اخیر که وضعیت فروش فیلم‌ها چندان خوب نبود، فیلمسازان تصمیم گرفتند به یک فرمول امتحان پس داده رجوع کنند، بدون آن‌که پیش از شروع یک پروژه به پتانسیل ادامه‌دار بودن آن و ساختمانی که فیلم باید در چند دنباله به آن برسد، توجه داشته باشند. دنباله‌سازی در سینمای ایران بر پایه و اساس علمی پیش نمی‌رود. به همین دلیل در بیشتر موارد نه تنها چیزی به بار اعتباری سینمای ما نمی‌افزاید بلکه غالبا خاطره خوب تماشای اولین سری فیلم را هم مخدوش می‌کند.

ابوالحسن داوودی - کارگردان سینما / روزنامه جام جم