فعال‌شدن اسنپ‎بک رادیکال‌های اصلاح‌طلب

دور جدید مذاکرات رفع تحریم‌های ایران پس از وقفه‌ای پنج ماهه، ۱۳مردادماه در شهر وین آغاز شد و این مذاکرات دوشنبه ۱۷مرداد با پرواز هیات‌های شرکت‌کننده به پایتخت‌ها به پایان رسید. اینک آنچه در محافل وطنی درباره اتمسفر فعلی مذاکرات می‌گذرد را مورد بررسی قرار داده‌ایم چراکه به نظر می‌رسد حامیان سیاسی دولت قبل با بزرگنمایی اختلاف‌نظر‌ها و نگرانی‌های چهره‌های نزدیک به دولت رئیسی نسبت به توافق احتمالی سعی در ایجاد شکاف در میان جریان‌های اصولگرایی دارند. آن‌هم در شرایطی که هنوز هیچ واکنش رسمی به متن نهایی ایران برای توافق هسته‌ای منتشر نشده است.

با این‌که اکنون بعد از رفت‌وبرگشت‌های یک نامه بین ایران و آمریکا، برخی رسانه‎ها به نقل از منابع خارجی، پاسخ تهران را سازنده ارزیابی کرده و بر پافشاری ایران بر خطوط‌قرمز و شروط اصلی خود تأکید کرده‌اند، اما از سوی دیگر برخی اخبار حاکی از فعال شدن لابی صهیونیستی علیه مذاکرات برجام است. به نظر می‌رسد در کل چهار صدا از اسرائیل و به‌ویژه مراکز قدرت در آن در قبال توافق احتمالی شنیده می‌شود. تندترین صدا از ارکان قدرت مربوط به داوید بارنئا، رئیس موساد است که توافق را «بسیار بد» و «فاجعه راهبردی» برای اسرائیل خوانده است. ژنرال اهرون حیلفا، رئیس بخش اطلاعات ارتش و ژنرال‌های دیگری در همین بخش صدای دوم را نمایندگی می‌کنند که اعتقاد دارد توافق بد بهتر از عدم توافق است. صدای سوم نیز مخالفت با توافق کنونی و درعین‌حال عدم مخالفت مبنایی با اصل توافق است.

یائیر لاپید از این طیف است. صدای چهارم نیز مخالفت با هرگونه توافق است و این صدا بیشتر از شرکای راستگرای کنونی دولت و همچنین بنیامین نتانیاهو در خارج از قدرت شنیده می‌شود. بااین‌حال ایران در حال بررسی و آنالیز دقیق آخرین متن روی میز و پاسخ طرف آمریکایی است و روی موضوعات باقیمانده پادمانی هم بسیار جدی است، اما در ادامه این متن به بررسی برخی تحلیل‌ها در ارتباط با مواضع اصلاح‌طلبان نسبت به توافق می‌پردازیم.

اصلاح‌طلبان که در ماه‌های اخیر با کلیدواژه‌هایی همچون «فرصت‌سوزی دولت سیزدهم»، «نابلدی تیم مذاکره‌کننده به اصول دیپلماسی»، «بی‌توجهی دولت به منافع مردم» و ... دولت سیزدهم را تحت فشار قرار داده و تاکید داشتند «هر توافقی بهتر از عدم توافق است» امروز عنوان می‌کنند: «برجام آن‌قدر هم که از سال ۹۴ تا ۹۷ برای ایران بازدهی اقتصادی داشت، به همان مقدار هم نمی‌تواند در این دولت بازدهی داشته باشد.» مثلا دیاکو حسینی، از چهره‌های نزدیک به دولت روحانی دراین‌باره معتقد است: «به علت دوقطبی‌ها و تغییرات احتمالی در ساختار قدرت در آمریکا، این احتمال وجود دارد که عمر برجام احیاشده هم بسیار کمتر از گذشته باشد.» از سوی دیگر یکی از سایت‌های خبری این جریان سیاسی، در گزارشی با طرح موضوع «حاکم‌بودن خردورزی بر سیاست‌خارجی در دولت روحانی»، مخالفان داخلی را عامل شکست برجام خوانده و می‌نویسد: «با عنایت رهبر انقلاب برجام شکل گرفت.» احمد شیرزاد، نماینده مجلس ششم هم در یادداشتی با عنوان «در آستانه توافقی آبرومند» نوشته است: «دستاورد‌هایی که امروز دولت سیزدهم برداشت می‌کند، نتیجه مقاومتی بود که در دولت روحانی انجام شد. هرچند در سال آخر انتقاد‌های فراوانی متوجه دولت روحانی شد، اما واقع آن است که روحانی همه تلاش‌های خود را به کار گرفت تا تلاش‌های طرف آمریکایی بی‌اثر شود.»، اما مسعود پزشکیان با کنایه به مخالفان برجام در دولت روحانی گفت: «برجام را امضا کردند و به مذاکره‌کنندگان اختیار دادند. ما هم می‌گوییم چرا آن را آن‌گونه که می‌گفتید پاره نمی‌کنید؟! چرا سفره مردم را رنگین نمی‌کنید؟! مگر در دور قبل نمی‌گفتند برجام را باید پاره کرد و خیانت است؛ پس چرا امروز خیانت را ادامه می‌دهید؟» روزنامه اعتماد هم در مطلبی با عنوان «احیای برجام و دغدغه‌های دلواپسی» نوشت: «استقبال از احیای برجام از سوی کسانی صورت می‌گیرد که در گذشته به‌شدت منتقد برجام بودند و در زمان دولت قبل، مدام اظهار دلواپسی می‌کردند.» سیدجلال ساداتیان، دیپلمات پیشین نیز به روزنامه شرق گفته است: «حتی اگر در آینده مذاکرات به نتیجه برسد و توافق حاصل شود، بازهم با وجود همراهی نسبی با این توافق، جریان مخالف برجام از هیچ‌گونه تلاشی برای به‌شکست‌کشاندن آن دریغ نمی‌کند؛ چراکه منافع کاسبان تحریم در نبود برجام و تداوم تحریم‌هاست.»

اما بررسی و تحلیل‌محتوای مهم‌ترین محور‌هایی که اصلاح‌طلبان در روز‌های اخیر و در شرایطی که آینده توافق در هاله‌ای از ابهام قرار دارد بر آن تاکید دارند نشان می‌دهد آن‌ها معتقدند دولت انقلابی بعد از یک‌سال به این نتیجه رسیده که تنها راه برون‌رفت از مشکلات اقتصادی و معیشتی، برجام و تعامل با غرب است و حتی درصورت احیای برجام، ایران به‌دلیل رویکرد دولت سیزدهم در سیاست‌خارجی و همچنین موانعی مثل FATF توانایی بهره‌برداری از فرصت برجام را ندارد. همچنین برآیند ذهنی این جریان سیاسی این است که برجام مقدمه و گام اول برای افزایش تعامل با آمریکا و غرب است و به‌تن‌هایی نمی‌تواند مشکل داخلی و بین‌المللی ایران را حل کند. پس برای رسیدن به یک توافق پایدار باید برای حل سایر موضوعات همچون مسائل منطقه‌ای وارد مذاکره شویم. جریان اصلاح‌طلب در تحلیل نسبت دولت سیزدهم و مذاکرات تصور می‌کند توافق احتمالی امروز نتیجه مقاومت روحانی در مقابل طیف تندروی داخلی و عدم خروج دولت روحانی از برجام است درحالی‌که فقط در زمان دولت قبل، آمریکا ۱۵۰۰ تحریم را با شناسه جدید علیه ایران اعمال کرد. برخی رادیکال‌ها این‌گونه ترسیم می‌کنند که توافق احتمالی چیزی بیشتر از توافق ماه‌های پایانی دولت روحانی نیست درحالی‌که ‏آمریکا به کمتر از تعطیلی برنامه هسته‌ای ایران رضایت نمی‌داد، اما به گفته سی‌ان‌ان، گزینه‌های بایدن برای مقابله با ایران ته کشیده آن‌هم بدون این‌که توفیقی داشته باشد. درواقع به‌دلیل پافشاری تیم مذاکره‌کننده ایرانی، آمریکا ساز بازگشت به برجام را کوک کرده، اما درعین‌حال نتوانسته پای برنامه موشکی و منطقه‌ای را به متن توافق باز کند.

البته جریان اصلاحات در یک هفته اخیر همزمان با استقبال از احیای برجام، سعی دارد هرگونه توافق احتمالی را همان توافق خرداد۱۴۰۰ روحانی - ظریف معرفی کند که دراین‌باره سه مولفه قابل‌توجه است. اولا این موضوع در چارچوب ادعای «فرصت‌سوزی دولت» تحلیل می‌شود. دوما این‌که حامیان روحانی تلاش دارند زمینه را برای مقصرنمایی تیم مذاکره‌کننده دولت سیزدهم فراهم کنند به‌طوری‌که درصورت شکست یا به‌تعویق‌افتادن توافق، دولت را مورد هجمه قرار دهند. نکته سوم هم این است که اصلاح‌طلبان با طرح گزاره‌هایی مانند عدم گزارش‌دهی و بی‌اعتنایی دولت به نمایندگان و مصوبه اقدام راهبردی مجلس، می‌خواهند مکانیسم تحریک نمایندگان و اعتراض به دولت را هم فعال کنند تا خودشان به دلیل نقد‌های مداوم‌شان متهم به سیاسی‌کاری نشوند و به نوعی یارکشی سیاسی کنند.