روایت تلخ گرسنگی و اسراف

مساله دور ریز موادغذایی هر سال در ماه مهر -که در آن روزجهانی غذا و تولد سازمان فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) گرامی داشته می‌شود- مجالی است هرچند کوتاه برای فکر کردن به غذا‌هایی که در یک سوی ماجرا دور ریخته می‌شوند و گرسنگانی که در سوی دیگر به همان غذا‌ها چشم دوخته‌اند.

دیروز دو کارشناس در کشورمان یک حرف را زدند و یک جور آمار دادند؛ یکی دکتر جلال‌الدین رزاز، رئیس انجمن تغذیه ایران و دیگری فاطمه اکبرپور، رئیس اداره ارزیابی اداره کل محیط‌زیست استان تهران و هر دو نیز در گفتگو با ایسنا. استناد هر دو نفر آن‌ها به آخرین گزارش فائو بود؛ گزارشی بهت‌آور و در عین حال خواب پران.

فائو می‌گوید که در ایران هر روز به‌ازای هر نفر ۱۳۴ کیلوکالری غذا به هدر می‌رود که ایران را در ردیف کشور‌های تراز اول دنیا در زمینه اسراف موادغذایی قرار داده است. از منظری دیگر سالانه ضایعات موادغذایی در ایران معادل ۳۵‌میلیون تن با ارزش تقریبی ۱۵میلیارد دلار است، در حالی که در اتحادیه اروپا با ۲۷ کشور عضو، ۹۰میلیون تن موادغذایی راهی سطل‌های زباله‌ها می‌شود.

شاید عده‌ای از ما فراموش کرده باشیم و شاید عده‌ای هنوز خاطرمان باشد سال پیش دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت از افزایش ناامنی غذایی در کشور به‌ویژه درمناطق محروم سخن به میان آورد. افزایش ناامنی غذایی همان سخت‌تر شدن دسترسی به غذا و افزایش افراد گرفتار گرسنگی و سوءتغذیه است، آن هم در شرایطی که مواد خوراکی به اندازه کافی موجود است، ولی به دلایل مختلف توزیع متوازن ندارد.

رابطه دورریزغذا با تولید پسماند

گرسنگانی که خود را با خم شدن در سطل‌های زباله یا جست‌وجو میان انبوه آشغال‌های تولیدی ثروتمندان سیر می‌کنند فقط در کتاب «تهیدستان» جک لندن یا در مستند‌های ساخته شده از قاره آفریقا وجود خارجی ندارند، بلکه در همه جای دنیا حتی در قلب اروپا که ۹۰میلیون تن دورریز موادغذایی وجود دارد، عده زیادی در تب سیر شدن می‌سوزند.

سازمان ملل متحد گزارش می‌دهد که تعداد افرادی که از گرسنگی رنج می‌برند امسال نسبت به پارسال ۴۶میلیون نفر افزایش یافته و به رقم ناامیدکننده ۸۲۸ میلیون نفر رسیده است. این سازمان از این آمار نتیجه گرفته که جهان در حال دور شدن از هدف پایان دادن به گرسنگی، ناامنی غذایی و سوءتغذیه تا سال۲۰۳۰ است.

این عقبگرد جهانی، بی‌شک کشور ما را نیز شامل می‌شود، حتی با این‌که آمار دقیق و به روز شده‌ای از تعداد افراد گرفتار سوءتغذیه و در جدال با ناامنی غذایی در دسترس‌مان نیست. با این حال ما ایرانی‌ها اگر لقب زباله‌ساز به خودمان بدهیم چندان غیرواقعی نیست، چون انجمن علمی اقتصاد شهری ایران گزارش می‌دهد سالانه ۱۰۰میلیون تن محصول کشاورزی در ایران تولید، ولی حدود یک سوم آن در قالب غذا دور ریخته می‌شود که ۳۰درصد آن مربوط به گندم و نان، ۲۵درصد میوه و سبزی و ۱۰ درصد آن مربوط به برنج است.
حالا اگر آمار‌های موجود در حوزه تولید پسماند در کشورمان را مرور کنیم میان حجم بالای تولید پسماند و هدررفت موادغذایی رابطه‌ای روشن خواهیم یافت.

جام‌جم در روز‌های اول ماه مهر به مناسبت روزجهانی مصرف‌کننده سبز، از رتبه هفدهم ایران در تولید زباله نوشت که منبع آن آمار یک سازمان جهانی در سال ۲۰۲۱ بود. این آمار نشان می‌داد سرانه روزانه تولید زباله در حالی در جهان حدود ۳۰۰ گرم است که سرانه ما ایرانی‌ها در روز به ۶۰۰ گرم می‌رسد.

اکنون نیز رئیس اداره ارزیابی محیط‌زیست اداره کل محیط‌زیست استان تهران یک آمار قابل تامل دیگر به این عدد‌ها افزوده که مربوط به پایتخت است، این که ۶۵ تا ۷۰ درصد پسماند‌های شهر تهران شامل ترکیبات آلی، پسماند‌های‌تر و دورریز‌های غذایی است که علاوه بر خانه‌ها در رستوران‌ها، سبزی فروشی‌ها و میوه فروشی‌ها و اماکنی مثل این‌ها تولید می‌شود.

چگونه دورریز‌ها را کاهش دهیم؟

حالا که این همه آمار را در ذهن جا دادید این را نیز به خاطر بسپارید که طبق برآورد اتاق بازرگانی ایران، ضایعات غذایی که سر از زباله‌دانی‌ها درمی‌آورد همان مواد خوراکی‌ای هستند که به صورت تقریبی ۹میلیارد مترمکعب آب صرف تولیدشان شده است. پس دورریز غذا در ابعاد کشوری عریض و طویل مثل ایران، فقط دور ریختن ته مانده غذا در بشقاب یکی دو نفر از اعضای خانواده نیست، بلکه هدر دادن منابع آب، افزایش انفجاری تولید پسماند و تهدید خاک و محیط‌زیست است؛ همچنین نادیده گرفتن انسان‌هایی که می‌توانند با مدیریت درست مصرف توسط ما، سیر شوند.

کارشناسان می‌گویند در عرصه خانگی، مدیریت آنچه می‌خریم و هر آنچه در یخچال نگه می‌داریم حرف اول را می‌زند، چرا که باید به اندازه نیاز بخریم و در زمان مناسب از آن‌ها استفاده کنیم تا تبدیل به زباله نشوند. به همین دلیل است که به گفته رئیس انجمن تغذیه ایران، سازمان فائو همه مردم جهان را به کاهش ضایعات موادغذایی توصیه و راهکار‌هایی همچون تهیه کمپوت، مربا و مارمالاد با میوه‌های اضافی، خشک کردن سبزی‌ها و میوه‌ها، تهیه غذا به اندازه نیاز خانواده، نگهداری صحیح از سبزیجات، استفاده از همه قسمت ساقه و برگ آنها، خرید و نگهداری درست نان و جداسازی زباله‌های خشک و‌تر را به آن‌ها توصیه کرده است.

روزنامه جام جم