«ماجرای امروز» و دیروز فتنه‌ها در قاب افق

آن چیزی که در فیلم‌هایی مثل ماجرای نیمروز شاهدیم، فتنه‌هایی است که در بزنگاه‌های مهم تاریخی، یقه مدافعان امنیت را می‌گیرد. درست مثل همان صحنه‌ای که رحیم در «ماجرای نیمروز» دست رزمنده در حال خداحافظی و عزیمت به جبهه را می‌گیرد و می‌گوید نیاز نیست به جنگ با صدام برود، چون منافقان تا وسط شهر آمده‌اند و همه جا جبهه مبارزه است. مثل وقتی که در همان فیلم صحنه‌ای پخش می‌شود که ترور مردم به دست منافقان را نشان می‌دهد. تن ایران از همان زمان زخمی منافقان و فتنه بود تا به امروز و اغتشاش‌های ۱۴۰۱ رسید. اما آنچه کمتر به آن پرداخته شده، صحبت از شهدایی است که در این فتنه‌ها مظلومانه شهید می‌شوند. برنامه «ماجرای امروز» که از شبکه افق روی آنتن می‌رود، تلاش کرده به این بخش مغفول‌مانده توجه کند و سراغ زندگی شهدای مظلوم فتنه‌ها برود. به بهانه پخش این برنامه گفت‌وگویی با محسن اردستانی رستمی، کارگردان این برنامه داشتیم.

«ماجرای امروز» به کارگردانی محسن اردستانی رستمی و تهیه‌کنندگی شهرام ناصری، هر شب ساعت ۱۸ و ۳۰ دقیقه از شبکه افق پخش می‌شود و به زندگی شهدای مظلوم فتنه می‌پردازد. محسن اردستانی، کارگردان این برنامه در خصوص دغدغه‌ای که برای ساخت چنین برنامه‌ای داشته، به فعالیت خود در ساخت برنامه برای مدافعان حرم اشاره کرده و به جام‌جم می‌گوید: شروع فعالیت من در حوزه مستندسازی با شهدا بود؛ چه زمانی که در تهران بودم و چه زمانی که در سوریه و لبنان به صورت میدانی وارد کار شدم و از فعالیت‌های زینبیون و فاطمیون یا شهدای این گروه‌ها مستند تهیه می‌کردم؛ در همه این موارد احساس می‌کردم دینی به گردنم هست که باید ادا کنم. در آن زمان هم در بحث مدافعان حرم خیلی فعالیت می‌کردم. در سال ۸۸ وبلاگ نویسی می‌کردم و در همان زمان هم احساسم این بود که شهدای مدافع حرم جزو مظلوم‌ترین‌‎‌ها هستند. حتی روی مزار شهید مهدی عزیزی محل شهادت را هم ننوشته‌اند و فقط قید کرده‌اند:فدایی حضرت زینب.

شهدای فتنه، مظلومند

وی عنوان می‌کند: آنچه که در اغتشاش‌های اخیر می‌بینیم این است که در کل شهدای فتنه – چه فتنه ۸۸، چه در آبان۹۸ و چه آشوب‌های امسال –شهدای بسیار مظلومی هستند که اصلا به آن‌ها پرداخته نشده است. بر همین اساس قرار شد ماجرای امروز را بسازیم. در واقع «ماجرای نیمروز» روایتگر شهدای فتنه منافقین بود و تلاش کردیم با ساختن ماجرای امروز، روایتگر شهدا از سال۸۸ تا فتنه امسال باشیم. در این برنامه به شهید نیروی انتظامی و مدافع امنیت هم پرداخته شده است. اما چیزی که در برنامه ماجرای امروز دیده می‌شود، انتخاب مادران و همسران شهداست. کارگردان ماجرای امروز به مساله انتخاب همسران و مادران شهدا برای گپ‌وگفت برنامه، اشاره کرده و می‌گوید: شاید از نظر بسیاری، جنگ یک اتفاق مذکر باشد، اما به نظر من، ساختار جنگ مونث است، چون همسر شهید از زمانی که او وارد میدان می‌شود تا زمانی که مجروح یا شهید بازگردد، در زندگی شهید حاضر است و تلاش می‌کند پای آرمان‌های شهید بایستد. در واقع برخلاف این‌که همیشه جنگ از زاویه دید مردان روایت شده، ما به این مساله توجه کردیم که خانواده‌ها نقش بسزایی در این میان دارند و در ماجرای امروز بر خلاف دیگر برنامه‌ها که ممکن است چندان به آن‌ها نپردازند، توجه ویژه‌تری به خانواده آن‌ها داشته است. اردستانی در خصوص تحقیق قبل از اجرای برنامه عنوان می‌کند: قبل از ضبط برنامه، تحقیق اولیه انجام می‌شود. ۹ قسمت اول در استودیو ضبط شده، اما قسمت‌های بعدی داخل منازل شهداست تا حس بهتری القا کند. کما این‌که شهید مرتضی آوینی هم این طور می‌گفت که حضور در مکانی که شهدا بوده‌اند حس ایجاد می‌کند و در کار اثر دارد. در عین حال تلاش کردم بر اساس تجربه‌ای که در کارگردانی دارم، اطلاعات کامل را به مجری ندهم. چون اگر خاطره‌ای را به او بگویم، مجری ممکن است نقش بازی کند و واکنش طبیعی نداشته باشد. مثلا مادر شهید حدادیان خاطره‌ای گفت که قبل از ضبط با مجری هماهنگ کرده بودند. اما در موارد این چنینی به جای انتقال کل مطلب، رئوس مطالب را به آن‌ها می‌گویم تا بکر بودن واکنش مجری و این گپ و گفتی که با خانواده شهدا دارند حفظ شود. برنامه در کل ۹ قسمت از آن داخل استودیو ضبط شده و قسمت‌های بعدی داخل منازل خواهد بود.

ملاک‌های انتخاب مجری

برای یک برنامه معمولی شاید انتخاب یک مجری کفایت کند، اما آنچه برنامه‌های مربوط به زندگی شهدا را متمایز می‌کند، نوع گپ و گفت از زندگی آنهاست که باعث می‌شود کار انتخاب مجری هم قدری دقیق‌تر انجام شود. درست مثل ملازمان حرم که با اجرای فضه‌السادات حسینی توانست روایتگر مدافعان حرم از زبان همسران‌شان باشد. اردستانی درخصوص انتخاب مجری برای ماجرای امروز و ملاک‌هایی که برای این انتخاب وجود داشته، می‌گوید: تاکیدی که برای انتخاب مجری داشتیم این بود که خودش نویسنده باشد و در این بررسی به خانم سمیه عظیمی ستوده رسیدیم که نویسنده کتاب‌های مختلف مدافعان حرم بوده و در این برنامه اجرا می‌کند. یعنی قصدمان این بود که صرفا یک مجری وارد برنامه نشود. خانم‌عظیمی به واسطه نویسندگی، عضو جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی است. اردستانی ادامه می‌دهد: در عین حال، برای این همکلامی، ساختار اجرای مرسوم را کنار زده‌ایم تا یک گفت‌و‌گوی خودمانی شکل بگیرد. باید کسی را انتخاب می‌کردیم که به فضا آشنا بوده و از جنس این فضا باشد، چون فتنه موضوع حساس‌تری است. خانم عظیمی در حوزه کتاب هم تجربه اجرای برنامه داشته و بی‌تجربه نبود. تجربه‌ای که خودمان داریم این است که مجریان بعد از چند قسمت، با ساختار برنامه اخت می‌گیرند. این مساله قدری زمان می‌برد و حالا بعد از ضبط ۹ قسمت، این پخته شدن کار را شاهد هستیم.

بازماندگان سوریه، شهید فتنه شدند

اردستانی به وجه مشترک شهدای اغتشاش‌های اخیر اشاره می‌کند: به اغلب شهدای مدافعان حرم که نگاه می‌کنیم، سابقه فعالیت علیه فتنه ۸۸ داشتند، مثل مصطفی صدرزاده. اما در فتنه اخیر، وقتی به زندگی شهدا نگاه می‌کنیم می‌بینیم که بسیاری‌شان خواستار رفتن به سوریه بودند که یا رفته بودند، ولی شهید نشده بودند. یا وجه اشتراک چند شهید این بود که در کودکی احتمال فوت شان وجود داشته و مثلا نذر امام زمان (عج) کرده‌اند تا زنده بمانند و حالا در این فتنه‌ها توانسته‌اند نقش خود را ایفا کنند. گاهی خداوند افراد را نگه می‌دارد که نقش خودشان را در جای دیگری ایفا کنند. این وجه مشترک را در این شهدا می‌بینیم که هر کدام در یک فتنه شهید شدند و نقش خودشان را ایفا کردند. ماجرای‌امروز در دو بخش ضبط شده که بخش اول داخل استودیو و بخش دیگر، داخل منازل شهداست. این برنامه هر شب ساعت ۱۸و ۳۰ دقیقه از شبکه افق پخش می‌شود. به گفته کارگردان این برنامه، ۹ قسمت که ضبط استودیویی بوده به این روال پخش می‌شود و برای قسمت‌های بعدی که ضبط در منزل است بعدا اطلاع‌رسانی خواهد شد.

زندگی شهدا را سفیدنمایی نمی‌کنیم

کارگردان ماجرای امروز در خصوص ابعاد ناگفته زندگی شهدا و پرداختن به آن در این برنامه، تاکید می‌کند: به نظرم اشکالی که در پرداختن به زندگی شهدای دفاع مقدس یا مدافعان حرم وجود دارد، این است که در اغلب آثار مکتوب یا تصویری تلاش شده از زندگی این شهدا سفیدنمایی شود. یعنی ممکن است نگویند مجید قربانخانی خالکوبی داشته و از همان ابتدا او را یک فرد مذهبی نشان دهند. انگار که بتوان اسم یک شهید را برداشت و اسم هر شهید دیگری را گذاشت. یعنی نباید بگویی شهید ضرغام از کاباره تا جبهه را طی کرده است. من با این مساله مخالفم. اول از همه تلاش کردیم در ماجرای امروز سفید‌نمایی نکنیم و بعد، هر خاطره‌ای از بازیگوشی و زندگی طبیعی او را روایت کنیم. در عین حال، تمرکزمان روی خاطره گفتن است. می‌خواهیم مخاطب، چند خاطره از شهید بشنود و با ابعاد ناگفته زندگی شهید آشنا شود. یعنی اینطور نباشد که صرفا یک صفت از شهید بشنود بلکه مصداق آن برایش روایت شود. ما تاکید داریم از صفت‌ها دوری کنیم و به خاطره برسیم. یعنی اگر می‌گوییم صادق و راستگو بوده، خاطره نقل می‌کنیم. چون این خاطره در ذهن شکل می‌گیرد و ماندگار می‌شود. در حقیقت تلاش کردیم از کلیشه‌های مرسوم دوری کنیم.

روزنامه جام جم