تجربه صدساله تئاتر کودک ایران

در ایران ما نیز از آغاز قرن چهاردهم هـ. ش جبار باغچه‌بان در مقام پایه‌گذار تئاتر کودک در مهدکودک که آن را هم خودش بنیان‌گذاری کرده بود، شروع شد و مدرسه عالی موسیقی از نخستین نهاد‌هایی بود که در این دوره ــ ۱۳۰۰ هجری شمسی به بعد ــ به تئاتر کودک، توجه ویژه کرد. این مدرسه در یک آگهی در نشریه «آینده»، دی ۱۳۰۶ اعلام کرد که برآن است هر ماهه نمایشی برای کودکان روی صحنه ببرد و نمایشنامه‌نویسان را برای نوشتن نمایش برای کودکان فراخواند. تماشاخانه تهران نیز که از سال ۱۳۲۴ آغاز به کار کردند، در دهه ۲۰، شماری نمایش ویژه کودکان را در روز‌های جمعه روی صحنه آوردند. آگهی‌های نمایش ویژه کودکان در تماشاخانه تهران، در دو نشریه اطلاعات ۱۴اسفند و اطلاعات هفتگی ۲۴ اسفند سال ۱۳۲۴ گواهی بر اجرای این‌گونه نمایش‌ها در تماشاخانه تهران‌اند. اما در دهه‌ها بعد تئاتر کودک‌و‌نوجوان به‌طور پراکنده به‌عنوان یک امر جدی تلقی شد و یکی از این کارگردانان رضا بابک است. بزرگ‌ترین کار رضا بابک در اواسط دهه ۴۰ و با همراهی مرضیه برومند و گروهی از هنرمندان شکل گرفت. وی در این دوره، نخستین آثار جدی را برای کودکان‌و‌نوجوانان روی صحنه برد.

بی‌تردید می‌توان گفت که تئاتر کودک‌و‌نوجوان توسط رضا بابک، مرضیه برومند و همکاران‌شان در آن سال‌ها به‌طور حرفه‌ای پایه‌ریزی شد؛ و چه‌بسا راه‌اندازی کانون پرورش فکری کودکان‌و‌نوجوانان در دهه۴۰ سرآغاز این راه بوده و بسیاری از کار‌های بسامان در همین مرکز چه به‌صورت صحنه‌ای و چه عروسکی برای کودکان‌و‌نوجوانان شکل گرفته و این هنرمندان، همزمان با شکل‌گیری کانون پرورش فکری کودکان‌و‌نوجوانان، به‌طور جدی تئاتر عروسکی را نیز پیگیری کردند و بعد‌ها با همراهی جوانانی که از دل کانون بیرون آمدند، مانند حمید جبلی، ایرج تهماسب، فاطمه معتمد‌آریا، آتیلا پسیانی و... تئاتر کودک‌و‌نوجوان را دنبال کردند.

پس از پیروزی انقلاب، دو نمایش موفق و به یادماندنی «اولدوز و کلاغ‌ها» به کارگردانی رضا بابک در سال۱۳۵۹ و «یک جفت کفش برای زهرا» به کارگردانی بهرام شاه‌محمدلو، در سال۱۳۶۰ در تئاتر شهر، سالن چهارسو اجرا شدند. نمایش‌هایی که خاطره موفقیت و استقبال بی‌نظیر تماشاگران از آن‌ها هنوز در خاطره‌ها مانده‌است. بالغ بر ۲۵۰ اجرا، سه اجرا در روز، صف‌های طویل که چند دور گرد تئاتر‌شهر می‌گشت و کف‌زدن‌های بی‌وقفه تماشاگران. سرآغاز جشنواره‌های تئاتر کودک‌و‌نوجوان در دهه ۶۰ به توسعه و گسترش و شناخت نسبی‌تر این نوع برای همه ایران به شکل بارزی نقش داشته است؛ بنابراین اگر امروز گونه‌هایی متنوع از تئاتر برای کودکان‌و‌نوجوانان هرازگاهی در تئاتر‌های تهران و شهرستان‌ها اجرا می‌شود همانا مدیون همین هنرمندانی است که ضمن برخورداری از روحیه کودکانه و داشتن ناخودآگاه فانتزی به‌دنبال تثبیت نوعی هنر نمایشی کاربردی برآمده‌اند که در پیوست کار‌های قابل ذکر این مسیر دشوار را برای دیگران هموار ساخته‌اند که در تجلی این نوع هنر ویژه حرکت‌های شایسته‌ای را تثبیت کنند.

روزنامه جام جم