رسانه‌ملی،نخ‌تسبیح وحدت‌ادیان

این روزها رخت فاطمه از خانه پیامبر(ص) و علی(ع) رفته و دیگری مسیح را متولد کرده است. هرچه هست، هر دو امثال مسیح(ع) و حسین(ع) را پرورش دادند تا هزاران نسل شبیه خود پرورش دهند و مسیرشان سبز شود. پیوند میان اسلام و مسیح چیز تازه‌ای نیست و تا همیشه، ایران محل زندگی مسالمت‌آمیز ادیان و وحدت‌شان بوده است. ایران نقشه رنگ به رنگ اقلیت‌های مذهبی و قومی است و همیشه توانسته این تنوع فرهنگی رنگارنگ را زیر یک پرچم حفظ کند. رسانه ملی به‌عنوان عامل وحدت‌بخش، همیشه بخشی از نخ این تسبیح بوده تا تکه‌های ناهمگون و متفاوت را کنار هم جمع کند. از ساخت برنامه‌های متنوع برای صحبت درباره اقلیت‌های قومی گرفته تا پخش برنامه‌هایی که از ظرفیت‌های هنرمندان حوزه اقلیت مذهبی استفاده کند؛ همه اینها یعنی کارکرد رسانه و چه جایی بهتر از رسانه ملی برای تحقق این وحدت. کریسمس و تولد حضرت مسیح(ع) بهانه‌ای برای وحدت دوباره میان این رنگ‌های اصیل رنگین‌کمان است. بهانه‌ای برای کنار هم قرارگرفتن سلیقه‌ها و باورهای متفاوت. این که چقدر رسانه ملی در وحدت‌بخشی میان اقلیت‌های مذهبی و قومی موفق بوده، پرسشی است که با کارشناسان حوزه رسانه مطرح کردیم تا پاسخ را از زبان آنها بشنویم. در همین رابطه با امیدعلی مسعودی، کارشناس رسانه و استاد دانشگاه و محمود كبیری‌‌یگانه، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه گفت‌وگو کردیم.

امیدعلی مسعودی، کارشناس رسانه و استاد دانشگاه در خصوص نقش صدا و سیما برای وحدت‌آفرینی بین اقلیت‌های مذهبی به جام‌جم می‌گوید: ما در دوره‌ای هستیم که رقابت‌های رسانه‌ای بسیار سخت و تنگاتنگ شده است. کار صدا و سیما و مطبوعات ما هم به همین نسبت کار سختی است. به نظرم در این عرصه از کارهای مهمی که صدا و سیما انجام داده، احترام به اقلیت‌ها بوده که شامل اقلیت‌های قومی و مذهبی می‌شود. ما در برخی شهرهای کشور، شاهد حضور اقوام و ادیان مختلف هستیم. ملت ما ملتی است که از این نظر شاید مثل هند نباشد اما در محدوده خودمان و سابقه تاریخی‌مان، همیشه اقوام و ادیان در کنار هم زندگی مسالمت‌آمیزی داشته‌اند. رسانه‌ها در این حوزه باید به معرفی این اقوام بپردازد و فرهنگ قومی و ملی آنها را بازتاب دهد.

به خرده‌فرهنگ‌ها توجه کنیم

وی با اشاره به تجربه اوایل انقلاب و نقش صدا و سیما در وحدت‌آفرینی بین اقوام تاکید می‌کند: یادم می‌آید اوایل انقلاب، صدا و سیما روی این مساله خیلی کار کرده بود. چون خیلی‌ها انتظار شکل‌گیری اختلاف میان گروه‌های قومی و مذهبی را داشتند. این مساله در دهه ۶۰ و ۷۰ با نقش پررنگ صدا و سیما به خوبی پوشش داده شد. صدا و سیما الان بیشتر در برنامه‌های خبری و تحلیل‌های سیاسی به این مساله اشاره می‌کند. البته قبل‌تر هم سریال‌هایی در این زمینه داشتیم که هویت و آداب و رسوم فرهنگی را نشان می‌داد. ما به سمت سال نو مسیحی می‌رویم و باید یادی کنیم از عزیزان هم‌میهن ما که در همه فراز و نشیب‌های جامعه در کنار ما بودند که بهترین نمونه آن هشت سال دفاع مقدس بود که جوانان مسیحی برای ایران که کشورشان بود، به شهادت رسیدند. مسعودی تصریح می‌کند: در قانون اساسی هم ادیان به رسمیت شناخته شده‌اند. اما توقعی که می‌رود این است که صدا و سیما در برنامه‌های سریالی خود و ادبیات داستانی به این مساله توجه کند. ما به برنامه‌هایی نیاز داریم که مثل ادبیات زبان فارسی که پاسدار فرهنگ ایرانی و اسلامی است، به خرده‌فرهنگ‌هایی که کنار آن است -مثل فرهنگ زرتشتی و مسیحی - توجه کند.

وی در خصوص راهکارهای لازم برای ادامه مسیر وحدت‌بخشی صدا و سیما عنوان می‌کند: بهترین راه این است که خود این اقوام و مذاهب در برنامه‌ها بیایند. مثلا کودکانی از همه اقوام در یک برنامه تلویزیونی باشند تا این تنوع را بیشتر کند. در چنین برنامه‌هایی می‌توان بازی‌های اقوام مختلف را هم آموزش داد چون بازی‌ها بخشی از فرهنگ ماست. درباره مذهب و اقلیت‌ها هم این مساله صدق می‌کند. مثلا در آتشکده یزد تلاش می‌کنند آتش خاموش نشود و آن را نماد حیات می‌دانند. حتی نوع لباس و جشن‌های آنها و صحبت از آن می‌تواند به این وحدت کمک کند. ما باید همدیگر را بشناسیم چون در این شناخت می‌فهمیم چه ملت بزرگی هستیم و چقدر این کشور برایمان اهمیت دارد. در این صورت این وحدت می‌تواند به ما در بحران‌ها کمک کند.

واقعیت چیست؟

علاوه بر مواردی که مسعودی به عنوان عامل تاثیرگذار در این وحدت بیان می‌کند، مساله واقعیت عملکرد رسانه ملی هم نکته قابل توجهی است. محمود كبیری‌یگانه، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه در این رابطه به نقش رسانه ملی در وحدت‌آفرینی اشاره کرده و به جام‌جم می‌گوید: در این حوزه ما می‌توانیم به دو بستر این مساله توجه کنیم: سیاسی و اجتماعی. در حوزه سیاسی در واقع باید به آن چیزی اشاره کرد که رسانه‌های لندن‌نشین از فضای اقلیت‌ها در ایران نشان می‌دهند که یک فضای خیلی مشمئزکننده است اما واقعیت این است که آنچه در داخل کشور اتفاق می‌افتد کاملا متفاوت است. ما در اصفهان، شیراز و شهرهای مختلف اقلیت‌های مختلف مذهبی داریم.

وی ادامه می‌دهد: واقعیت این است که این اقلیت‌ها در ایران به صورت آزادانه و به دور از هرگونه حاشیه به مراسم خود می‌پردازند. اتفاقا مردم خودمان هم گاهی با آنها همراهی می‌کنند ؛مثل کریسمس. ما در این خصوص هم شاهدیم که همه در کنار هم به خوبی زندگی می‌کنیم. ایران، بهشت اقلیت‌های مختلف در دنیاست که همه بدون حاشیه کنار هم هستند. برخی می‌خواهند با غرض‌ورزی جور دیگری نشان دهند. به نظرم اگر از ظرفیت‌های خود اقلیت‌ها در برنامه‌سازی استفاده کنیم، راحت‌تر می‌توانیم از زبان خودشان فرهنگ‌شان را بشنویم. این گونه به مراتب خروجی‌های بهتری خواهیم داشت.

این پژوهشگر رسانه در خصوص عملکرد رسانه ملی در وحدت‌آفرینی بین ادیان تاکید می‌کند: به نظرم صدا و سیما توانسته این نقش وحدت‌آفرینی را ایفا کند. به نظرم این مساله به خوبی در اهتمام مدیران در سال‌های گذشته دیده می‌شود. البته اگر برخی برنامه‌سازی‌ها در این حوزه توسط خود اقلیت‌ها باشد، بهتر می‌توان آن را در رسانه ملی منعکس کرد. البته به نظرم صدا و سیما توانسته عامل وحدت‌آفرین باشد و نقش خود را ایفا کرده است.

روزنامه جام جم