بشقاب سالاد در حسرت ارتباط و یادگیری

کسانی که می‎کوشند برای مراقبت بیشتر از محیط‌زیست و مسئولیت‎‌پذیری در قبال طبیعت، کمتر از گوشت حیوانات استفاده کنند همواره بر این موضوع تاکید دارند به‌دلیل این‌که گیاهان درک احساسی کمتری نسبت به حیوانات دارند برداشت‌شان به‌منظور تهیه غذا، منطقی‎تر است اما با کشف تازه محققان درباره توانایی‌های گیاهان این ذهنیت در حال تغییر است. اگر گیاهان آن‌قدر با هوش باشند که رنج جدا شدن‌شان از ریشه و ساقه را درک کنند و اگر قادر به برقراری ارتباط با همنو‎عان خود باشند و در مراحل جدا شدن‌شان از یکدیگر استرس به آنها تحمیل شود، بنابراین تصمیم درست درباره مصرف آنها به عنوان غذا چیست؟

با این شرایط دو‌راهی اخلاقی خوردن گوشت یا نخوردن آن به چندراهی اخلاقی تبدیل می‎شود که در آن حتی خوردن گیاهان هم نگرانی‎هایی در پی دارد. در این مطلب با بررسی نتایج این تحقیقات و یادآوری چند ویژگی مهم گیاهان به‌طور اختصار به‌جوانب این مسأله می‌پردازیم.

صرف هر کیلوگرم گوشت گاو معادل تولید ۲۷کیلوگرم گاز است. این در حالی است که مصرف هر کیلوگرم از منابع پروتئین گیاهی دو کیلوگرم دی‌اکسید کربن تولید می‌کند. یکی از علت‎های رواج گیاه‌خواری یا رژیم کم‎گوشت در بین مردم جهان همین موضوع است.

کشف توانایی‎‌هایی باور نکردنی

تصور این که گیاهان می‎توانند آنچه را در دنیای پیرامون‌شان رخ می‎دهد، درک کنند و اطلاعات تازه را یاد بگیرند، واقعا سخت و حتی شاید ناممکن باشد. این که آنها توانایی برقراری ارتباط دارند و می‎توانند با گیاهان اطراف خود رابطه داشته باشند برای کسانی که معتقدند گیاهان به‌دلیل حواس ضعیف‎تری که نسبت به حیوانات دارند، گزینه‎های مناسب‌تری برای خورده شدن هستند بسیار دردناک است. گویی این کشف به ما یادآوری می‎کند که گیاهان آن‌قدرها هم که تصور می‌کردیم، درک‌شان از محیط پایین نیست. بر اساس این تحقیقات، گیاهان می‎توانند با کمک صداهایی که در محیط وجود دارد، جهت تابش نور را تشخیص بدهند و در مسیر نور قرار بگیرند. آنها می‌توانند بر اساس شنیده‎‌های‌شان از خود محافظت کنند. صدا برای آنها نوعی پیام است که می‎تواند خطرها و اطلاعات پیرامون را برای‌شان مشخص کند. گیاهی مثل خار مریم حتی می‎تواند خطر خرد شدن توسط حشرات را تشخیص دهد. جالب است بدانید گیاهان تمایل بیشتری به برقراری ارتباط با همنوعان خود دارند تا غریبه‎ها، یعنی یک درخت بیشتر دوست دارد با درختی دیگر ارتباط برقرار کند تا حیوانات.

تصمیم سخت دوستداران محیط زیست

دستیابی به این اطلاعات نشان می‎دهد ما تا چه اندازه درباره این جهان نمی‎دانیم اما آنچه احتمالا بعضی افراد را به‌طور جدی درباره گیاهان دچار عذاب وجدان می‎کند، این است که با دانسته‎های فعلی‎مان از گیاهان واقعا باز هم می‌توانیم به‌راحتی آنها را بخوریم؟ این که آن‍ها توان برقراری ارتباط با یکدیگر را دارند و احتمالا بابت خطراتی که همنو‎عان‌شان را تهدید می‎کند، دچار استرس می‎شوند برای کسانی که رژیم گیاهخو‎اری دارند. باعث می‎شود اخلاقیاتی که درباره مصرف گیاهان به‌عنوان غذا وجود داشت، تغییر کند؟ اگر بخواهیم میوه و گیاهان مختلف را استفاده نکنیم آن‎وقت مصرف آجیل چه می‎شود؟ آیا با خوردن آجیل‎ سنجاب‎ها را از غذای اصلی‎شان محروم نمی‎کنیم؟ اینها دغدغه‎های جدیدی است که ذهن دوستداران محیط زیست را مشغول می‎کند.

گیاهان، استرس را هم تجربه می‎‌کنند

یکی از بخش‏های شگفت‏انگیز این تحقیقات نشان می‎دهد گیاهان می‎توانند استرس‎های ناشی از خشکسالی را در محیط اطراف‌شان درک کنند. سطح برگ‎ گیاهان، منافذ کوچکی دارد که بر اثر خشکسالی محیط به آرامی واکنش نشان می‌دهد و بسته می‎شود. بسته شدن این منافذ نشان می‎دهد گیاه دچار استرس شده است. ارتباطی که گیاهان با هم برقرار می‎کنند، می‎تواند حاوی پیام‎های استرس‎آمیزی باشد که از محیط خود گرفته‏اند، بنابراین نگرانی بابت افزایش نمک موجود در آبی که به آنها می‏رسد یا توسعه خشکسالی، زمینه‎ساز تنش‎های قابل توجه برای آنها خواهد بود. این موارد با آزمایش‏هایی که محققان انجام می‎دهند، مشخص شده است. گرچه تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد و شاید به‌زودی شگفتی‎های تازه‎ای درباره گیاهان کشف شود اما آنچه مسلم است این که ما هنوز بسیاری از ویژگی‎های موجودات زنده پیرامون‌مان را به دقت نمی‎شناسیم. از سوی دیگر برای بقای خود نیاز به مواد غذایی داریم و این مواد غذایی باید از روش‎های مختلف تامین شود. ما نمی‌توانیم گیاهان را هم از سبد غذایی خود حذف کنیم، چون در آن صورت زندگی خودمان به خطر می‎افتد اما می‎توانیم با شناخت بهتر آنها نوع مصرف‌مان را مدیریت کنیم.

یادمان باشد آنها مغز ندارند

واقعیت این است که گیاهان هر‎قدر هم توانایی داشته باشند، چون مغز ندارند نمی‎توانند برای انجام بسیاری از کارها فکر کنند و به نحوی که حیوانات توان تصمیم‎گیری دارند، عمل کنند. به همین دلیل آنها برای تولید مثل از روش‎های مختلفی استفاده می‎کنند تا حیوانات را به خود جذب کرده و از آنها برای رساندن گرده‎های خود به نقاط مختلف استفاده کنند. میوه‎های خوش آب‎و‎رنگ، شیرین و خوش‌عطر یکی از همین روش‎هایی است که گیاهان طی مراحل تکاملی به کار بردند تا بتوانند حشرات و حیوانات بیشتری را به سمت خود بکشانند. به این ترتیب آنها‎ گرده‎های‌شان را به حیواناتی که مغز دارند، سپردند تا به نقاط مختلف بروند و گیاهان را در تولید مثل و افزایش تنوع ژنتیک یاری دهند.

روزنامه جام جم