در آستانه پایان سال، بهانه‌ای است برای بازخوانی کارنامه آنچه در این زمان بر سیما گذشت. مرور گذشته کمک می‌کند تا برای آینده بهتر برنامه‌ریزی شود. به‌ویژه برای رسانه‌ملی که «تحول» و «مردمی شدن» را شعار و سرلوحه قرار داده است. به همین مناسبت در این گزارش، برخی از مهم‌ترین برنامه‌ها و فرازهای تلویزیون در سال1401 را مرور می‌کنیم:
سلام فرمانده
بدون تردید سرود «سلام فرمانده» را باید مهم‌ترین پدیده فرهنگی سال1401 دانست. سرودی برای مخاطب کودک و نوجوان که ابتدای امسال منتشر شد و خیلی زود استقبال گروه‌های مختلف مردم را برانگیخت و حتی از مرزهای جغرافیایی ما نیز فراتر رفت و شهرت و محبوبیت بین‌المللی یافت. نکته مهم این است که سلام فرمانده توسط یک گروه مردمی با نام «ماح» خلق شد اما بازنمایی همین سرود در رسانه‌ملی باعث شهرت و فراگیری آن شد. سرودی که با ابراز عشق و ارادت به امام زمان(عج) با شعر سید‌مهدی بنی‌هاشمی، آهنگسازی مهیار طالبی و خوانندگی ابوذر روحی ظهور کرد و از طریق شبکه‌های مختلف صداوسیما پخش و کلیپ‌های مختلفی از آن بازتولید شد. «سلام فرمانده2» نیز که ادامه و فصل دوم این سرود محسوب می‌شود، اواخر سال و در آستانه میلاد منجی عالم بشریت در شبکه سه سیما رونمایی شد.
حسینیه معلی
یکی دیگر از اتفاقات مهم تلویزیون در سال1401 تولید و پخش برنامه «حسینیه معلی» است. برنامه‌ای که نشان می‌دهد می‌توان موضوعات ارزشی و آیینی را در قالب‌های نوین هم عرضه کرد. نمایش استعدادیابی (تلنت شو) یکی از قالب‌های جدید در برنامه‌های تلویزیونی است که هم جنبه رقابت و سرگرم‌سازی دارد و هم حس امید و انگیزه را برای مخاطب زنده می‌کند و نیز در خلال چنین برنامه‌هایی استعدادهایی هم بروز پیدا می‌کنند. نمونه مطرح این نوع برنامه‌ها در تلویزیون ما «عصر جدید» بود که پربیننده و موج‌آفرین شد و برخی از برگزیدگانش امروز به‌عنوان هنرمند یا صاحب فن‌و‌مهارت، توسط این برنامه شناسایی و الان در سطحی بالا مشغول به کار هستند. حسینیه معلی هم در همین قالب اما با محتوای مذهبی و آیینی طراحی و اجرا شده است با این تفاوت که در این برنامه رقابت و برنده و بازنده وجود ندارد. معنی چنین ساختاری این است که همه شرکت‌کنندگان، پیروز هستند و هر کس در دستگاه اباعبدا...(ع) خدمت می‌کند حتما موفق و برنده است؛ خواه مشهور باشد و خواه گمنام. این برنامه سال1401 طی سه فصل تولید شد. در هر فصل، تعدادی از نخبگان حوزه مداحی و نغمه‌خوانی مذهبی به‌عنوان کارشناس حضور یافتند و نوغلامان حسینی یک به یک حاضر می‌شدند و هنر خود را نمایش می‌دادند. کارشناسان ضمن همراهی و همنوایی با این افراد، نکات و نقدهای خودشان را هم مطرح کردند. به این ترتیب، حسینیه معلی از یک برنامه استعدادیابی فراتر رفت و خودش به نوعی تبدیل به یک مجله تصویری با بخش‌های مختلف چون روضه‌خوانی، نوحه‌سرایی، شبیه‌خوانی و دیگر هنرهای آیینی شد. فصل سوم این برنامه نیز در ایام مبارک سرورآمیز شعبانیه روی آنتن رفت و بیشتر به مولودی‌خوانی و شادی معنوی و مذهبی پرداخت و از این نظر هم تازگی داشت. در مجموع، این برنامه یکی از پدیده‌های سیما در سال رو به پایان محسوب می‌شود و نشان می‌دهد که نوآوری و رفتن به سمت قالب‌های جدید تا چه اندازه در تبلیغ فرهنگی و کار رسانه‌ای اهمیت دارد.
زندگی پس از زندگی
فصل جدید برنامه «زندگی پس از زندگی» باز هم جریان‌ساز و پرمخاطب شد. این مجموعه که به‌عنوان برنامه مناسبتی شبکه چهار سیما چند سال است در ماه مبارک رمضان پخش می‌شود، این بار هم در فصل سوم با اجرای عباس موزون به ماجراهای شگفت‌انگیز تجربه مرگ موقت نزد افراد مختلف پرداخت. افرادی که در حوادث گوناگون به مرگ تقریبی دچار شدند و روح‌شان برای مدتی از کالبد آزاد شد و در این برنامه به روایت این تجربه عجیب و تکان‌دهنده پرداختند. زندگی پس از زندگی، یک برنامه کم‌هزینه و به ظاهر ساده است که به پیچیده‌ترین مسأله حیات انسان یعنی مرگ و زندگی بعد از آن توجه دارد. زندگی پس از زندگی به طور مستند و با پشتوانه پژوهشی و تحقیقی، به مخاطب خودش تلنگر می‌زند و او را به وادی بیداری می‌برد. این برنامه به دلیل موضوع خاصش، ضمن تعمیق و به فکر واداشتن بیننده تلویزیون، جذابیت هم دارد و پاره‌ای لحظات برنامه، جنبه تعلیق‌آمیز و مهیج می‌یابد.
رونق‌گیری سریال‌های فاخر و الف ویژه
سال1401 را باید دوره احیا و تقویت جریان سریال‌سازی در سیما دانست. در این مقطع، همه شبکه‌هایی که به‌طور سنتی به پخش سریال می‌پرداخته‌اند (یک، دو، سه و پنج) دست‌شان از آثار جدید پر بود و دیگر سراغ آثار بازپخشی نرفتند. این سال همچنین از مقاطع زمانی بود که طی آن اتفاقات خوبی در زمینه تولید سریال‌های الف ویژه رخ داد. سلمان فارسی، کار جدید داوود میرباقری خالق «مختارنامه» است که بناست در فخر و عظمت، رکورد آثار مشابه قبلی در این زمینه را بشکند و بزرگ‌ترین سریال تاریخ تلویزیون ایران شود. سریال‌های تاریخی ــ مذهبی سیما به‌ویژه «یوسف پیامبر» مخاطب بین‌المللی قابل‌توجهی پیدا کردند و «سلمان» هم بناست با محوریت یار ایرانی پیامبر اعظم(ص) به یک اثر بین‌الادیانی و راهبردی در حوزه بین‌الملل تبدیل شود. پروژه تولید این سریال در سال1401 بی‌وقفه به کار خودش ادامه داد و مرحله تصویربرداری در ارمنستان را هم پشت سر گذاشت و این روزها با قدرت در شهرک سینمایی غزالی پیش می‌رود. اما علاوه بر سلمان، سریال «موسی(ع)» نیز به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا سال1401 با ماجراهای جدیدی همراه بود؛ ازجمله تغییر تهیه‌کننده سریال و افزایش حمایت صداوسیما برای گذر این سریال از مرحله پیش‌تولید به مرحله تولید. پیمان جبلی، رئیس رسانه‌ملی مدتی قبل در مصاحبه با رسانه‌ها گفت: «صداوسیما از سال‌های پیش سعی کرد سریال حضرت موسی(ع) را آغاز کند، خوشبختانه در این دوره و به‌ویژه ماه‌های اخیر حرکت بسیار خوبی را در ارتباط با به سرانجام رسیدن این سریال در صداوسیما انجام دادیم.»
همچنین کار تولید سریال «جشن سربرون» در این سال به پایان رسید و آماده پخش شده است. این سریال به کارگردانی مجتبی راعی به‌عنوان مجموعه مناسبتی شبکه سه سیما در نوروز و ماه رمضان سال1402 پخش خواهد شد و روایتگر ماجراهای ایران در سال‌های منتهی به مشروطه است. علاوه بر اینها باید به سریال «عاشورا» که نسخه تلویزیونی فیلم سینمایی «موقعیت مهدی» است و به زندگی شهیدان باکری می‌پردازد اشاره کرد که امسال مراحل پس‌تولید خود را سپری کرد و آماده پخش است. ضمن این‌که در این سال، تولید سریال مهم و راهبردی «ترور» با موضوع شهادت حاج قاسم سلیمانی کلید خورد. این سریال نیز مرحله پیش‌تولید را می‌گذراند تا کار تصویربرداری و تولید آن در سال1402 اتفاق بیفتد و در سالگرد شهادت سردار دل‌ها، روی آنتن برود. سریال «گیل‌دخت» هم دیگر مجموعه تاریخی سیماست که امسال به نمایش درآمد و در پایان سال، رتبه پربیینده‌ترین سریال تلویزیونی را به خودش اختصاص داد. این سریال با روایت یک داستان عاطفی و عاشقانه، یک ظلم تاریخی علیه زنان و مردان ایرانی از سوی درباریان و شاهزادگان معاصر را بازگو می‌کند.
جام جهانی با 4k
یکی از مقاطع پرالتهاب سال1401 برای صداوسیما، جام جهانی2022 فوتبال بود. این دوره از مسابقات که در قطر برگزار شد و تیم ملی فوتبال ایران نیز در آن حضور داشت، با ادوار سابق این مسابقات متفاوت بود. چون این بار فضای سیاسی متأثر از آشوب‌های امسال، بر تیم ملی فوتبال کشورمان سایه افکنده بود. رسانه‌های دشمن سعی بسیاری داشتند تا در اردوی تیم ملی اختلاف و ناامیدی چیره شود و میان تیم ملی و ملت، فاصله ایجاد کنند؛ آنها از این طریق در پی تحمیل یک ناکامی به ورزش ملی کشورمان بودند. اما رسانه‌ملی هوشمندانه و به‌درستی با دوری جستن از کشمکش‌های سیاسی و متمرکز‌کردن مباحث به موضوعات فنی و فوتبالی و همچنین حمایت همه‌جانبه از تیم ملی، خودش یک پیروزی آفرید. البته غیر از اینها، تلویزیون امسال در زمینه پوشش بازی‌های جام‌جهانی نیز پیشرفت‌ها و نوآوری‌هایی هم داشت. یکی از این اتفاقات، پخش مسابقات فوتبال جام‌جهانی2022 در قالب 4k بود. رسانه‌ملی که حق پخش مسابقات را پرداخته بود و همه بازی‌ها را به‌طور مستقیم پخش کرد، نمایندگانی هم در محل برگزاری مسابقات داشت و از نزدیک به بازتاب جزئیات پرداخت.
راه‌اندازی مرکز سیمرغ
مرکز سیمرغ به‌عنوان یک نهاد راهبردی در زمینه تولید برنامه و سریال، سال1401 در معاونت سیما راه‌اندازی شد. بنابر اعلام مسئولان سیما، مرکز سیمرغ قرارگاهی برای افزایش توان تولیدی سیما در زمینه‌ها و ژانرهای مغفول‌مانده نمایشی و غیرنمایشی است. مرکز سیمرغ قرار است کمبودها و خلأهای برنامه‌سازی در صداوسیما را برطرف سازد. یکی دیگر از رسالت‌های مرکز سیمرغ سیما، گردآوری توان‌های متنوع و پراکنده و بخشیدن یکدلی و هم‌افزایی به آنهاست. شناسایی، رتبه‌بندی و تعامل با گروه‌های کوچک و بزرگ تولید در خارج و داخل سازمان ازجمله ظرفیت‌ها برای پر کردن خلأهاست. تلاش برای گسترش ظرفیت‌های عملیاتی رسانه‌ملی، دیگر شاخصه مورد انتظار از مرکز سیمرغ است.
«پاورقی» و «دی‌بی‌سی»
رخ داد آشوب‌های پاییز سال1401 باعث شد صداوسیما یک دوره پرچالش را از سر بگذراند. به‌طور طبیعی، رسانه‌ملی باید به تبیین و تشریح واقعیات و حقایق مرتبط و مستتر در این اتفاقات می‌پرداخت. برخی از برنامه‌های تلویزیون در جهت جهاد تبیین و متمرکز بر افشاگری نسبت به رسانه‌های غربی و جریان معاند تولید و پخش شدند. ازجمله برنامه‌های گفت‌وگومحور مختلف با حضور اهالی اندیشه و با تضارب آرای گوناگون که عموما نیز موج‌آفرین شدند. اما برخی برنامه‌ها هم با سلیقه مخاطب عام و لحن طنزآمیز سراغ این چالش رفتند. مثل برنامه «پاورقی» که مصداق بارز جهاد تبیین در عرصه رسانه است. برنامه‌ای که هوشمندانه از ظرفیت طنز در جهت آگاهی و هوشیاری و افزایش سوادرسانه‌ای مخاطب بهره می‌برد. همچنین برنامه «دی‌بی‌سی» از روش‌های معمول و کهنه در حوزه رسانه عبور کرده و با نوآوری و جذابیت و تکیه بر حقیقت و راستی در مقابل بمباران اخبار جعلی و غیرواقعی رسانه‌های بیگانه علیه کشورمان، کارکرد یک پاتک کارآمد را یافته است. این برنامه با ظرافت و خلاقیت، کنایه‌ای به شبکه بی‌بی‌سی فارسی به‌عنوان پیشران رسانه‌های ضدایرانی محسوب می‌شود و ماهیت این شبکه انگلیسی را با زبان طنز برملا می‌کند.
مبارزه سیما با چالش گاز
یکی از فرازهای سیما در سال1401 که نمی‌توان به‌سادگی از کنارش رد شد، مقابله با چالش سوخت و انرژی در زمستان امسال بود. زمستانی که برخی نقاط کشور در بعضی روزها با تهدید قطع شدن گاز مواجه شدند، این سیما بود که انصافا توانست بر کاهش و صرفه‌جویی در مصرف گاز تأثیر بگذارد. در آن ایام، شبکه‌های مختلف سیما برای دعوت شهروندان به صرفه‌جویی در مصرف گاز و اصلاح الگوی مصرف برنامه‌هایی را با این هدف روی آنتن بردند. این برنامه‌ها به منظور آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی درخصوص راه‌های مختلف برای جلوگیری از هدررفت انرژی و مصرف بیش از حد در این حوزه تهیه شدند. از همین‌رو شبکه‌های یک و سه سیما، برنامه‌های زنده مجری‌محور با موضوع صرفه‌جویی در مصرف گاز را در دستور کار خود قرار دادند. همچنین دیگر شبکه‌های سیما به صورت مستمر در جهت دعوت مردم به صرفه‌جویی برای عبور از بحران انرژی پیام‌هایی را زیرنویس می‌کردند. پخش میان‌برنامه‌های کوتاه درخصوص اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی و درخواست از هموطنان برای همدلی با یکدیگر برای مصرف بهینه سوخت از دیگر برنامه‌های سیما بود.
منبع: ضمیمه قاب‌کوچک روزنامه جام‌جم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بین‌الملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
