نامه ۱۵۵ دفتر بسیج دانشجویی به رئیس جمهور؛
این درحالی‌است که تحقیقات علمی در چند سال اخیر به‌وضوح اهمیت خواب در سلامت جسم، روان و بازدهی روزانه انسان را مشخص کرده است. جدیدترین پژوهشها حتی از اثرات باورنکردنی گرمایش جهانی و تغییرات اقلیم بر خواب انسان خبر میدهند، اثراتی که تا پیش از این تصور میشد صرفا زندگی خرسهای قطبی و پنگوئنها را نشانه رفته و تاثیر جدی و محسوسی بر زندگی ما ندارد. براساس نتایج این تحقیقات، گرم‌شدن هوا به‌خصوص در برخی از کشورها که پیامدهای تغییر اقلیم به شکل جدی‌تری در آنها نمایان شده، باعث کاهش زمان خواب مردم شده که این مساله میتواند در بلندمدت زمینه بروز برخی بیماریها را در افراد تقویت کند.
همزمان با انقلاب صنعتی در دهه۱۸۵۰میلادی و افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی که برای توسعه کارخانهها و صنایع به کار میرفت، سطح دیاکسیدکربن در جو کره‌زمین به‌تدریج بیشتر و بیشتر شد. این افزایش به‌آرامی تغییراتی در آبوهوای سیاره ما رقم زد که در چند سال اخیر بیش از همیشه احساس می‌شود. این تغییرات نه‌فقط در انواع گیاهان، حیوانات و ذوب‌شدن یخهای قطبی و افزایش تبخیر آب‌های سطحی تاثیرات قابل‌توجهی داشته، بلکه به نظر می‌رسد اثرات آن بر زندگی انسان هم آغاز شده است.
وقتی تعادل خواب به‌هم میخورد
شهر سن‌دیگو در ایالت کالیفرنیای آمریکا در اواسط دهه۷۰ میلادی پاییزی بسیار گرم و بیسابقه را تجربه کرد. در حالت عادی، اقلیم این شهر سرد و خشک است اما در یکی از شب‌های پاییزی سال ۲۰۱۵/ ۱۳۹۴ این منطقه با دمای ۷.۷درجه بالاتر از میانگین سالانه خود، گرمترین پاییز تاریخش را تجربه کرد. از آنجا که معمولا این شهر هوای مطبوعی داشت بسیاری از خانوادهها در خانهشان کولر یا تجهیزات خنککننده نداشتند و همین مساله باعث شده بود که در گرمای آن روزها افراد زیادی دچار گرمازدگی شوند. از طرفی بسیاری از خوابگاهها و اتاقهای دانشجویی که به تجهیزات خنککننده مجهز نبودند با مشکلات جدی روبهرو شدند. خواب دانشجویان دچار مشکل‌شده و ساعات خواب آنها بههمریخته بود. برخی از آنها به‌دلیل گرمای بیسابقه تمرکز خود را از دست داده بودند و نمیتوانستند به کارهای روزمره بپردازند. این موارد نشان میداد که افزایش دمای هوا در شهری که چنین گرمایی را تجربه نکرده زندگی مردم را مختل نموده و بدن افراد در حال تجربه تغییرات شدید است.
هر سال ۴۴ ساعت از خواب‌مان کم می‌شود
نیک اوبرادوویچ و همکارانش در مؤسسه ماکس‌پلانک در تحقیقات خود درباره اثر افزایش دما بر خواب انسان به نتایج جالبی دست یافتند. آنها با مطالعه روی ۴۷هزار بزرگسال در ۶۸کشور جهان متوجه شدند که وقتی دما در شب به بالای ۱۰درجه سانتی‌گراد می‌رسد، مدت‌زمان خواب انسان تغییرات قابل‌توجهی پیدا میکند. برای مثال در شبهایی که دمای‌هوا به بالای ۳۰درجه سانتی‌گراد میرسید، مردم به‌طور متوسط حدود ۱۴دقیقه کمتر میخوابیدند. مطالعات بیشتر نشان داد که وقتی میانگین خواب افراد در بازه‌زمانی طولانیتر از یک شب(یعنی در طول ماه و سال) بررسی می‌شود طول زمان خواب هم به شکل محسوسی کاهش پیدا میکند. براساس این تحقیق به‌طور متوسط مردم در یک سال ۴۴ساعت کمتر میخوابند. در حقیقت با گرمترشدن هوا در بلندمدت مردم برای استراحت شبانه خود با مشکل مواجه خواهند شد. این موضوع وقتی جدیتر می‌شود که بدانید نرخ این کمخوابیها در جوامع کمدرآمد بیشتر است.
بیماریهایزمینهای، نتیجه گرما در خواب
جالب است بدانید در بسیاری از نقاط جهان، دمای شب نسبت به دمای روز تغییرات بیشتری داشته است، به‌عبارت بهتر دما از میانگین شب‌های همان منطقه بیشتر شده است. برآوردهای محققان نشان می‌دهد اگر چنین شرایطی ادامه پیدا کند، تا سال۲۱۰۰ افراد در سراسر جهان ۵۰تا۵۸ساعت از خواب شبانهشان در طول یک‌سال کم می‌شود. آنچه در این میان باعث نگرانی زیاد در بین پژوهشگران شده افزایش بیشتر دما در طول شب‌هاست چون افزایش دما در زمان خواب، از حد مشخصی به بعد میتواند برای سلامت انسان خطرساز شود. اگر انسان نتواند به اندازه کافی بخوابد و خواب عمیق و باکیفیتی را تجربه کند مشکلاتی مثل بیماریهای قلبی، چاقی، اختلال روان یا حتی مرگ زودرس سراغش میآید. به گفته ربکا رابینز، پزشک و مدرس دانشکده پزشکی هاروارد، فشارخون ما در طول خواب به پایینترین حد خود در روز می‌رسد. اگر این افت فشار در حالت طبیعی رخ ندهد، احتمال افزایش فشارخون در افراد وجود دارد که میتواند به فشارخون بالا، حمله قلبی یا سکته مغزی تبدیل شود. او یادآوری میکند که غیر از اثرات این موضوع بر بدن انسان، احتمال تصادفات هم بالاتر میرود.
بهترین دما برای خواب چقدر است؟
وقتی خواب انسان کامل نباشد کمکم بسیاری از فرآیندهای طبیعی بدن انسان با اختلال مواجه می‌شود. اگر این کمبود خواب بیش از دو شب ادامه پیدا کند میتواند بر اندامهای حیاتی بدن تاثیر بگذارد. احتمالا الان در این فکر هستید که دمای اتاق‌خواب شما چگونه است یا این‌که دمای مناسب برای خواب چه محدودهای است. واقعیت این است که بهترین دما برای خواب انسان، محدوده بین ۱۷ تا ۲۰.۵درجه سانتی‌گراد است. تحقیقات اوبرادوویچ و همکارانش نشان می‌دهد که دمای غیرمعمول باعث تاخیر در به‌خواب‌رفتن افراد می‌شود و کاهش مدت‌زمان خواب در طول فصل تابستان برای افراد مسن، پرخطرترین شرایط برای انسانهاست. علت این موضوع هم به تنظیم دمای افراد مسن ارتباط دارد که معمولا دشوارتر از تنظیم دما در بدن جوانترهاست.
خاورمیانه و استرالیا، اصلیترین قربانیان گرمایش جهانی
پیشبینی این تیم تحقیقاتی نشان می‌دهد روند افزایش دما در اثر تغییرات اقلیم، بیشترین کاهش خواب را در بین مردم خاورمیانه و جنوب‌شرق آسیا و استرالیا درپی خواهد داشت. همچنین انتظار میرود تا پایان قرن بیستویکم مردم در گرمترین مناطق جهان، سالانه سه شب از خواب خود را از دست بدهند. کلتون مینور، یکی از پژوهشگران این تحقیق در دانشگاه کلمبیا میگوید: «بدن ما در طول شب سازگاری بهتری با سرما دارد. یعنی افراد در هوای سرد راحت‌تر میخوابند.» او با اشاره به این‌که تحقیقات همچنان درباره تاثیر دما در خواب انسان ادامه دارد میگوید: «درست است که حالا میدانیم دمای زیاد باعث کمخوابی و بدخوابی می‌شود اما این‌طور فکر نکنید که چون عامل این موضوع گرمایش جهانی است، هیچ کاری از دست انسانها بر نمیآید، بلکه با چند راهکار ساده می‌شود برای تنظیم مدت خواب تلاش کرد. اول این‌که ۱۵ تا ۲۰ دقیقه قبل از رفتن به رختخواب، از رایانه و گوشی‌همراه استفاده نکنید و دوم این‌که تلاش کنید دمای اتاق را با کمک وسایل سرمایشی کاهش دهید و با استفاده از مراقبه به آرامش بدن و روان در هنگام خواب کمک کنید.» البته باید در نظر داشته باشیم که همه این راهکارها، روشهایی موقتی است درحالی‌که افزایش استفاده از برق و سوخت‌های فسیلی خود باعث گرمترشدن زمین در بلندمدت خواهد شد، بنابراین شاید بهترین راه‌حل در مقیاس کلان بهرهگیری از منابع انرژی تجدیدپذیر باشد.
منابع: washingtonpost.com و Independent.com
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
