یک قدم تا بحران‌ سالمندی

اکنون کشورمان با قرار گرفتن در مسیر سالمندی باید از چالش‌هایی عبور کند که نیازمند بررسی و اجرای سیاست‌های کارشناسانه است. افراد بالای ۶۵ سال را در هرم سنی جمعیت سالمند نامیده‌اند، سالمندان افراد در سنین بازنشستگی هستند که نیاز آنها به درمان افزایش می‌یابد. براساس آمارهای اعلام شده از سوی مسئولان در حال حاضر ۱۰درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند که ۵۰ درصد هزینه‌های درمانی کشور برای این گروه سنی هزینه می‌شود.

همچنین پیش‌بینی می‌شود در ایران هر ۲۰سال جمعیت سالمندی دو برابر می‌شود که این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی‌های کارشناسی است، چراکه براین اساس تا ۲۰سال آینده بسیاری از هزینه‌های درمان کشور باید برای سالمندان هزینه شود، بنابراین توجه به موضوع سالمندی باید در اولویت سیاست‌گذاری‌ها و در وهله بعد اجرا قرار گیرد.

۳ دلیل عمده افزایش سالمندان
در راستای ضرورت توجه به موضوع سالمندی جمعیت، محمود مشفق، استاد جمعیت شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره ریشه سالخوردگی جمعیت در کشور اظهار می‌کند: «سالخوردگی جمعیت متاثر از تحولات جمعیتی است که ما در کشور تجربه کرده‌ایم و با گذار جمعیتی که در ایران اتفاق افتاده به مرحله پیشرفته‌تر سالمندی نزدیک‌تر می‌شویم.»‏ وی ادامه می‌دهد: «سالمندی جمعیت به سه دلیل عمده از جمله بحث انتقال گروه جمعیتی سنی جوان با تعداد بالا به مرحله سالمندی، افزایش امید به زندگی در کشور و کاهش نرخ باروری ایجاد شده است. درواقع با افزایش درصد جمعیت سالمند مواجه شده‌ایم که گروه‌های سنی با حجم بالا آرام آرام وارد مرحله سالمندی می‌شوند و تعداد و نسبت این جمعیت در مقایسه با گذشته بیشتر می‌شود.»
این جمعیت شناس عنوان می‌کند: «همچنین با افزایش امید به زندگی در میان افراد، طول عمر آنان نیز بیشتر می‌شود به عنوان مثال در گذشته که امید به زندگی در میان سالمندان ۶۰ سال بود، تعداد افرادی که به ۶۰ سال می‌رسیدند هم کم بود اما اکنون امید به زندگی در میان افراد به ۷۶ سال رسیده و بنابراین تعداد کسانی که بیش از ۶۵ سال زندگی می‌کنند یا عمر طولانی‌تری در سنین بازنشستگی و سالمندی دارند هم افزایش یافته است.»
مشفق می‌افزاید: «مسأله تاثیرگذار دیگر در بحث سالمندی جمعیت موضوع کاهش نرخ باروری است که اگر این موضوع استمرار یابد، آرام آرام باعث افزایش نسبت گروه‌های سنی سالمند به گروه‌های سنی جوان‌تر می‌شود.»

افزایش امید به زندگی نشان از پیشرفت بهداشت در کشور دارد
وی درباره آسیب‌های سالخوردگی جمعیت در کشور می‌گوید: «درست است که با افزایش جمعیت سالمندان مشکلاتی ایجاد می‌شود اما این موضوع از طرفی هم نشان دهنده یک‌سری پیشرفت‌هاست، چراکه با افزایش امید به زندگی درمی‌یابیم که سطح سلامت و بهداشت در آن کشور افزایش یافته، بنابراین افراد طول عمر بیشتری دارند.»استاد دانشگاه علامه طباطبایی یادآورمی‌شود: «از سوی دیگر سالمندی جمعیت معضلاتی هم دارد و این مسأله بحث افزایش هزینه‌های بهداشتی، درمانی و مراقبت‌های پزشکی است. با توجه به این‌که کشور ما تاکنون جمعیت جوانی داشته و هرگز شرایط سالمندی جمعیت تجربه نشده است، طبیعتا باید از حالا تدابیری اندیشیده شود تا بتوان نیازهایی روبه رشد جمعیت سالمند را تامین کرد.»

سالمندی در جامعه، تعادل جمعیتی را به هم می‌زند
مشفق خاطرنشان می‌کند: بحث افزایش نیازهای مراقبت‌های بهداشتی و نیازهای سلامت برای این گروه جمعیتی و بحث خدمات اجتماعی مورد نیاز برای سالمندان باید مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه می‌دهد: هرچه جمعیت به سمت سالمندی پیش می‌رود، قابلیت و توانمندی جمعیتی برای بازتولید نسل ضعیف می‌شود. در واقع با توجه به این‌که افراد از سنین باروری خارج می‌شوند بر کاهش جمعیت تاثیر می‌گذارند و از سوی دیگرجامعه با کاهش جمعیت فعال در سنین کار مواجه می‌شود که می‌تواند تعادل جمعیتی در گروه‌های سنی را به هم بزند و باعث شود حمایت‌های بین نسلی ضعیف گردد.» این استاد دانشگاه با تاکید براین‌که در بحث سیاست‌گذاری‌های جمعیتی باید توازن و تعادل میان اجزا و گروه‌های سنی جمعیتی وجود داشته باشد، توضیح می‌دهد: « در این راستا دو سیاست تعادل بخشی به ساختار سنی یا ترمیم ساختار سنی و سیاست مربوط به حمایت از سالمندان را باید اتخاذ کنیم.» مشفق ادامه می‌دهد: «در سیاست تعادل بخشی به ساختار سنی باید ساختار سنی جمعیت متعادل شود و باروری به سطح معقولی برسد و سیاست‌های مربوط به حمایت از سالمندان برای سال‌های آینده مورد توجه قرار گیرد. دولت و نهادهای درگیر با مسائل سالمندان باید برای جوانانی که در آینده در سنین سالمندی قرار می‌گیرند، از حالا سیاست‌گذاری‌های لازم را اجرایی کنند.»

سیاست‌ها مبتنی بر واقعیات جامعه باشد
وی در پاسخ به این پرسش که سیاست‌ها چه زمانی می‌تواند اجرایی شود، تصریح می‌کند: «سیاست‌ها زمانی می‌تواند موفق عمل کند که مبتنی بر واقعیات، مسائل و مشکلات جامعه باشد. اگر بخواهیم آرمانگرایانه نگاه کنیم، ممکن است سیاست‌گذاری‌های را ایجاد کنیم که در عمل امکان اجرا نداشته باشد یا به طور کامل اجرا نشود، بنابراین باید ببینیم در حال حاضر با توجه به تحولات جمعیت و روند جمعیت چه نسبتی از جمعیت کشور در سنین سالمندی قرار می‌گیرند و با توجه به این اطلاعات، توزیع جغرافیایی این جمعیت و تفاوت‌های جنسیتی در این زمینه را بررسی کنیم.» این جمعیت شناس یادآورمی‌شود:«بیماری و معلولیت‌های سالمندان باید با دقت رصد شود و با فعال کردن نهادهای مدنی و خانواده در بحث مراقبت، نگهداری و حمایت از سالمندان کم توان یا ناتوان عمل کنیم، در واقع باید سیاست‌های مربوط به چرخه زندگی را طوری تنظیم کنیم که افراد سالم پیر شوند.