دودشدن سلامت نوجوانی با سیگار

هرچند دلیل اصلی‌اش برای مخفی‌نگه‌داشتن سیگار این حرف‌ها نیست: «مگر دنبال دردسرم؟ خبر نداشته باشند هم آنها اذیت نمی‌شوند هم من راحت‌ترم.» اولین‌بار که به سیگار پک زد ۱۴سال بیشتر نداشت و از سر کنجکاوی یک نخ سیگار از دکه نزدیک مدرسه خرید: «خنکی اولش به دلم نشست و بعد از آن شدم سیگاری.» دو،سه نفری که کنارش نشسته‌اند پاکت سیگارهای‌شان را می‌ریزند روی میز: «جرم که نیست، سیگار است.» 
 
۱۳ تا ۱۵ ساله‌ها! 
«بیش از ۲۰درصد مردان و ۴درصد زنان سیگار مصرف می‌کنند؛ البته زنان و مردان بالای ۱۵سال!» درصدهایی که آمارها بر آنها صحه می‌گذارد. به گفته رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، طبق آمارها حدود ۱۴درصد افراد جامعه روزانه دخانیات استعمال می‌کنند. طبق اظهارات حیدری، اگر مصرف تفننی سیگار و قلیان را لحاظ کنیم این آمار به حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد جامعه می‌رسد. به اعتقاد رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، این آمارها در قیاس با آمارهای جهانی، ایران را در جایگاه متوسط قرار می‌دهد.البته در میان کشورهای همسایه و منطقه خاورمیانه این میزان کمی بالاتر است: «در کشورهای شمال‌اروپا، کانادا، تایلند، نیوزیلند و استرالیا میزان مصرف سیگار در سنین بالای ۱۵سال در زنان و مردان به ۶ تا ۹درصد افراد جامعه رسیده است.» طبق آمارها در دهه ۴۰، سن شروع مصرف سیگار در کشور ۳۰سالگی بود، آماری که در دهه ۵۰ به حدود ۲۵سالگی رسید، هرچند در دهه ۷۰ این رقم به زیر ۱۸سال رسید و آمارها روایتگر آن است که امروز این سن به ۱۳ تا ۱۵سالگی رسیده است. به گفته رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، مصرف سیگار در زنان ایرانی حدود یک‌هشتم کمتر از مردان است اما استعمال قلیان در هر دو جنس برابر است. 
 
مخدر قانونی آدم‌کش!
سیگار؛ مخدری قانونی که از سال ۲۰۰۸ طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، کنترل خطرات مستقیم و غیرمستقیم آن به دولت‌ها سپرده شده است. درخواستی که چند بند هم به خود می‌دید: نظارت بر مصرف سیگار، محدودکردن مصرف سیگار در اماکن عمومی، اقدامات تسهیل‌گر برای ترک مصرف سیگار، اطلاع‌رسانی بهینه برای آشنایی مردم با مضرات سیگار، اعمال محدودیت برای هرگونه تبلیغات بازرگانی مرتبط با سیگار و افزایش مالیات برای خرید و فروش سیگار. در همان بازه زمانی کشورهای عضو همانند ایران متعهد شدند مصرف دخانیات را تا ۳۰درصد کاهش دهند، البته تا سال ۲۰۲۵. طبق آمارهای سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۷، مصرف تنباکو مرگ بیش از هفت‌میلیون نفر را در سال رقم زده است. طبق گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۱۰ حدود ۱۲درصد ایرانیان سیگار مصرف می‌کردند؛ یعنی حدودشش‌میلیون و ۷۰۰هزار ایرانی. هرچند پیش‌‍‌بینی‌ها سیاست‌های سختگیرانه را راهکار کاهش دخانیات دانسته‌اند که در صورت اجرایی‌شدن در سال ۲۰۲۵ می‌توانند مصرف دخانیات در ایران را به ۹درصد کاهش دهند. 
 
هوشیار باشید، مسائل را در خانه حل کنید
والدین نقش مهمی در گرایش یا ترک سیگار نوجوانان دارند. به اعتقاد منیره نیک‌گفتار، روان‌شناس والدین باید در این خصوص نکته‌سنج باشند. در گام نخست به نوجوان اجازه دهید آزادانه نظرش را درباره دخانیات بگوید: «در همین صحبت‌ها والدین می‌توانند به نکات مهمی که دنبالش هستند دست یابند.» 

به باور این روان‌شناس، دوره نوجوانی، دوره‌ای حساس و شگرف است، بنابراین خانواده‌ها باید هوشیارانه درخصوص رفتارهای این دوره عمل کنند: «والدین باید با آگاهی از شرایط ویژه این دوره، همواره مراقب فرزندان نوجوان خود باشند.» 

او معتقد است باید والدین موقعیت حساس نوجوانان را درک کرده و هرچه‌بیشتر آنها را در پناه خود بگیرند: «فراموش نکنیم مشکلات نوجوان‌مان باید زیر سقف خانه و در جمع اعضای خانواده مطرح و حل شود، البته بدون ترس از تنبیه و قضاوت. والدین باید مسائل نوجوان‌شان را از طریق راه‌حل‌های منطقی رفع کنند تا دیگر نیازی به حضور و دخالت دیگران همچون دوستان و همسالان نباشد.»
 
قبل از ۱۵سالگی آموزش دهید
 بسیاری از پسران نوجوان سیگاری، عقیده دارند با هر پکی که به سیگار می‌زنند، احساس مردانگی می‌کنند و این شیوه به‌زودی جزئی از شخصیت آنها می‌شود. تقلید از پدر و مادر و اطرافیان نیز تأثیر زیادی در سیگاری‌شدن نوجوان دارد. اضطراب، تنش، محرک‌های شدید روانی و ناراحتی‌های خانوادگی عوامل عمده زمینه‌ساز برای روی‌آوردن به سیگار است. متاسفانه نوجوان سیگاری که از طریق سیگار به آرامش کاذب دست می‌یابد با پنهان کردن مشکل خود از خانواده هر روز بیش از پیش به دوستان هم‌دردش روی می‌آورد. «والدین باید ارتباطات، رفتار و آمدوشدهای نوجوان خویش را تحت‌نظر بگیرند. نکته قابل‌تامل این‌که اگر متوجه سیگارکشیدن نوجوان‌تان شدید با سعه‌صدر به‌دنبال راه‌حل باشید.» 

به اعتقاد نیک‌گفتار، آموزش قبل از ۱۵سالگی، تلاش برای کاستن فشارهای روانی، تشویق و تقویت به‌موقع موفقیت‌ها، فراهم‌کردن تفریحات سالم و سازنده و درونی‌کردن ارزش‌ها در پیشگیری از روی‌آوردن نوجوان به سیگار تأثیر زیادی دارد: «به نوجوان خود انگیزه دهید تا عادت‌ها و تمرینات سالم مانند پیوستن به باشگاه یا ورزش مورد علاقه خود را انجام دهد. این عادت‌ها آنها را مشغول می‌کند و همچنین به آنها قدرت ذهنی می‌دهد تا به عادت‌های ناخواسته نه بگویند.»