نوای فرهنگ برساز ایرانی

اهداف و بخش‌های جشنواره

با مرور فراخوان نخستین جشنواره موسیقی نواحی ایران از سوی معاونت امور استان‌ها و مراکز سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با همکاری استانداری کردستان اهداف این جشنواره چنین عنوان شده است: حفظ و اشاعه فرهنگ بومی و پاسداشت آیین‌های اصیل ایرانی با بهره‌گیری از هنر موسیقی مقامی و نواحی / پاسداشت آرمان‌های انقلاب اسلامی و برجسته‌سازی معنویت همسو با آن در فرهنگ و سنت‌های پسندیده ایرانی / تجلی درونمایه‌های عرفانی، باورهای دینی، آموزه‌های اخلاقی، وحدت و هویت ملی، استقلال و آزادی / برجسته‌سازی آموزه‌های فرهنگ توحیدی و روحیه ولایی در بستر موسیقی مقامی و نواحی / شناخت استعدادها و هنرمندان متعهد با هدف عدالت‌گستری و روحیه وحدت فرهنگی در مقابله با تهاجم فرهنگی / ترویج فرهنگ مقاومت، عزت و سلحشوری اقوام ایرانی بااستفاده از شعر و موسیقی اصیل / شناخت استعدادهای جوان و طبایع خالق در عرصه هنر موسیقی بومی و محلی در سراسر کشور / معرفی و پاسداشت اشعار ارزشمند و نغمه‌های اصیل ایرانی در بستر موسیقی مقامی و نواحی / حفظ میراث شنیداری ایرانی و انتقال آن به نسل‌های آینده با تکیه بر اصالت، خالقیت، نوآوری‌های و ارزشمداری / تقدیر از اساتید، مفاخر و پیشکسوتان عرصه موسیقی اقوام و نواحی. همچنین محورهای موضوعی آثار جشنواره شامل وحدت ملی / آینده روشن انقلاب اسلامی با حفظ روحیه امید و تالش، باورهای قومی مبتنی بر فرهنگ توحیدی و ولایی / نواهای انقلابی مبتنی بر آموزه‌های فرهنگ بومی نظیر استقلال، استکبارستیزی / موسیقی سور، سوگ، لالایی‌های محلی و موسیقی کار / آئین‌ها و مراسم‌های سنتی و دینی در فرهنگ بومی مردم ایران / پوشش سنتی اقوام ایرانی با تکیه بر مفهوم حجاب و هویت ایرانی در فرهنگ بومی مناطق و نواحی / بخش آزاد (کشف، نو آوری‌ها در آثار موسیقایی که منطبق بر محورهای یادشده و مناسب رسانه‌ملی باشند.) 
در ادامه برگزیدگان این جشنواره در این عناوین معرفی می‌شوند: بهترین اجرای گروهی، بهترین نماهنگ، بهترین خوانندگی، بهترین نوازندگی، بهترین شعر، بهترین آهنگسازی، بهترین تنظیم موسیقی، بهترین صدابرداری، جوان خالق و مستعد، بهترین اثر از نگاه مردمی.

داوری با شاخص‌های موسیقی اقوام

احمد صدری، پژوهشگر موسیقی و عضو هیئات داوران این جشنواره درباره تاثیرگذاری آن در ترویج و حفظ حیات موسیقی نواحی به جام‌جم می‌گوید: این دوره جشنواره اقوام مختلف ایران در شهر سنندج به صورت یک جشنواره با حمایت استانداری و طی مراحل اجرایی توسط صداوسیما برگزار می‌شود. این جشنواره‌ها سالیان سال است که توسط نهادهای مختلف مثل حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری‌ها و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به صورت مداوم و مناسبتی به شکل استانی یا ملی برگزار می‌شود. برای مثال سال‌ها وزارت ارشاد جشنواره موسیقی نواحی را در شهر کرمان به صورت ثابت اجرا می‌کرد و امسال مفصل‌تر در پنج استان تمرکز پیدا کرد و قرار است نهایتش در تهران برگزار شود. 
وی ادامه می‌‎دهد: هر قدر که به این موسیقی توجه شود به میراث فرهنگی و پاسداری و حمایت از موسیقی اقوام بها داده شده است. این نوع موسیقی برآیندی از فرهنگ است که در قالب موسیقیایی مضامین تاریخی، فرهنگی، ادبی و حکمی را در دل خود دارد. همچنین گاهی اوقات در دل این نغمات تحولاتی ایجاد و برخی اوقات در گونه‌های جدیدتری در شکل‌های ارکسترال از آنها استفاده می‌شود. توجه دادن به این موضوع، تذکر به این نوع موسیقی است.  این عضو گروه داوران درباره ویژگی‌های آثار شرکت‌کننده در این دوره عنوان می‌کند: وقتی می‌گوییم موسیقی قومی، پس حتما خصایص و شاخص‌های موسیقی قومی را در کارشان لحاظ کنند. برخی آثار رسیده از دسته‌ها و گونه‌های دیگر موسیقیایی بود که صرفا زبان آن موسیقی مربوط به یک قوم است؛ مثلا این دوره که در سنندج است در سیستم ردیف دستگاهی تنظیم شده که ممکن است با سازهای محلی یا با سازهای موسیقی ردیف دستگاهی اجرا شود، ولی موسیقی کاملا ردیف دستگاهی با شعر و گویش کردی است که این از نظر ما موسیقی کردی محسوب نمی‌شود، چراکه شاخصه‌ها و خصایص موسیقی کردی را در خود ندارد و فقط گویش و شعر کردی است؛ یعنی روند سیر ملودیک که آهنگساز کار را جلو می‌برد کاملا مبتنی بر موسیقی ردیف دستگاهی است. در همین سیستم موسیقی وقتی از موسیقی کردی یعنی در منطقه کردستان اعم از ایلام تا آذربایجان غربی حرف می‌زنیم، گاهی اوقات تحت تاثیر موسیقی مقامی که در میان عرب‌ها در بغداد است، قرار می‌گیرند. یعنی سیستم موسیقی باز هم سیستم موسیقی مقامی عرب است. موسیقی کلاسیک عرب، مقامات عرب و فقط لهجه و زبان کردی است که از نظر ما موسیقی کردی محسوب نمی‌شود. در برخی موارد می‌بینیم گونه‌های موسیقی جدید استفاده شده و مثلا ریتم کاملا بلوز است، یعنی بلوز به لحاظ فضای موسیقایی خیلی به فرهنگ موسیقی قوم کرد ارتباط ندارد. برخی از کسانی که قطعات را تنظیم کرده بودند و ساخته بودند به این شاخص‌ها توجه داشتند اما اغلب توجه نداشتند. البته به‌این معنا نیست که این آثار بی ارزشند، بلکه باید بدانیم اینها در چه گونه‌ای هستند؛ یعنی وقتی قطعه‌ای داریم که مبتنی بر موسیقی ردیف دستگاهی تنظیم شده یک نوع موسیقی فیوژن است ولی فیوژنی که به محض این که مثلا گیتار برقی با ریتم پاپ و راک برای‌مان اجرا کند، فوری می‌فهمیم که این از آن جنس نیست و گوش این موضوع را زود متوجه می‌شود.  
صدری می‌افزاید: همان‌طور که گفتم وقتی در جشنواره‌ای موسیقی اقوام داریم، شاخصه‌ها روی موسیقی اقوام می‌رود و آثاری که ذکر کردم، نمی‌تواند مورد داوری قرار بگیرد و اینها خود به خود حذف می‌شود. هر چند موسیقی‌ها حرفه‌ای اجرا شده باشند، چون ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی که آن جشنواره برایش تعریف شده، موسیقی فیوژن است. 

حضور همه اقوام

گفته می‌شود این جشنواره به‌صورت زنده از شبکه‌های چهار، یک، خبر و شبکه‌های‌ استانی روی آنتن می‌‌رود. حسن عابدینی، معاون امور استان‌های صداوسیما در گفت‌وگو با جام‌جم درباره افتتاحیه و اختتامیه توضیح می‌دهد: برنامه‌های متنوعی برای افتتاحیه و اختتامیه در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال، تقدیر از افراد مختلف که در این جشنواره صاحب امتیاز شدند و همچنین تجلیل از خانواده شهدا و افرادی از همه اقوام که جزو خانواده هنر و موسیقی هستند. این مراسم در کردستان برگزار می‌شود اما از ۱۸قوم با لباس‌های محلی خود در آن مشارکت دارند از سیستانی و بلوچستانی بگیر تا تات، ترکمن، تالشی، گیلکی، بندری، کردی، مازنی، لر، بختیاری‌ و... .
معاون امور استان‌های صداوسیما درباره معرفی چهره‌های تازه در این جشنواره هم عنوان می‌کند: در چارچوب عدالت‌گستری یکی از کارهایی که صداوسیما انجام می‌دهد، این است که کسانی که فرصت نکردند در قاب رسانه خود را مطرح کنند این مجال را می‌یابند هنر خود را عرضه کنند. گام موثری برداشته شده تا هرسال جشنواره در شهری برگزار شود. عابدینی در این خصوص می‌گوید: از الان استان‌هایی برای میزبانی جشنواره در سال آینده اعلام آمادگی کردند. 

برگزاری کمیسیون‌های تخصصی

سمیه پشندی، مدیر جشنواره و مبادلات برنامه‌های معاونت امور استان‌های سازمان صداوسیما و رئیس دبیرخانه نخستین جشنواره شعر و موسیقی نواحی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره تاثیر برگزاری این جشنواره بر ترویج موسیقی نواحی و اتحاد اقوام ایرانی بیان می‌کند: تاثیر بسیار زیادی دارد. همدلی ایجاد می‌کند و با برنامه‌ریزی‌ای که برای برپایی این جشنواره صورت گرفته است کل ایران و اقوام از موسیقی و آیین و رسوم همدیگر خبردار می‌شوند. به گونه‌ای فرهنگ موسیقی و آیین و رسوم کشور ایران همه‌گیر می‌شود و همه جا می‌تواند خود را به نمایش بگذارد. اولین بار است که این جشنواره برگزار می‌شود. به نظرم اتفاق بزرگ و بجایی است.
پشندی در مورد معرفی بیشتر این نوع موسیقی به نسل جوان بیان می‌کند: گاهی جوانان ما فکر می‌کنند موسیقی سنتی فضای خاصی دارد و خیلی نمی‌تواند در شادی‌شان نقش داشته باشد. درصورتی‌که تنوع این موسیقی شور و هیجانی را به‌ویژه در جوانان ایجاد می‌کند؛ باعث تشویق آنان به یادگیری موسیقی شده و موجب می‌شود به زبان مادری بیشتر بها دهند. شاهد کمرنگ‌شدن این نوع موسیقی بودیم و با برگزاری این جشنواره می‌تواند خیلی خوب در جامعه ترویج شود. 
وی ادامه می‌دهد: شعرخوانی با حضور شاعران داخلی و خارجی صبح آخرین روز جشنواره برگزار می‌شود. همچنین کمیسیون‌های تخصصی برگزار خواهد شد. 
پشندی درباره ارزیابی اثرهای رسیده به جشنواره توضیح می‌دهد: آثار در حوزه شعر، موسیقی و نماآهنگ به جشنواره رسید. در مرحله اول ارزیابی و از میان‌شان تعدادی انتخاب شد. در مرحله ارزیابی ۵۰ اثر برگزیده شدند و در اختیار داوران قرار گرفتند. داوران با شاخص‌های تعیین‌شده در حوزه تخصصی این آثار را برررسی کردند و برگزیده‌های نهایی مشخص شدند. 

جشنواره‌ای برای همه اقوام

پس از فراخوان جشنواره موسیقی تعداد ۴۵۲۱اثر در ساختارهای موسیقی و سرود، شعر و نماآهنگ به دبیرخانه جشنواره مبادلات و برنامه‌ای معاونت امور استان‌ها ارسال شد که پس از بررسی و ارزیابی توسط کارشناسان حوزه شعر و موسیقی و نماآهنگ آثار انتخابی در مرحله اولیه به ۱۸۱اثر رسید. همچنین پس از ارزیابی ثانویه تعداد ۵۰اثر انتخاب و به مرحله داوری ارسال شد. برگزیدگان جشنواره در بخش‌های مختلف نظیر خوانندگی، آهنگسازی، تنظیم و تهیه‌کنندگی در حوزه تولید و جوان خلاق جایزه تعلق گرفت. این جشنواره عصر روز شنبه ۱۴۰۲.۷.۸در شهر سنندج با حضور  هنرمندان حوزه شعر و موسیقی افتتاح شد و در سه نقطه از شهر سنندج مراسم اجرای آئینی و موسیقی انجام می‌شود. روز دوم و سوم در چهار نقطه شهر سنندج اجرای گروه‌های موسیقی اقوام ایرانی همدلی و یکپارچگی مردمان خونگرم ایران را به نمایش خواهند گذاشت. در روز سوم سیاست‌گذاری تولیدات پیش‌روی مراکز استان‌ها با حضور معاون محترم امور استان‌ها و... صورت خواهد پذیرفت. درنهایت صبح روزاختتامیه سه‌شنبه ۱۴۰۲.۷.۱۱ مراسم شعرخوانی توسط شاعران داخلی و خارجی و همچنین عصر همان روز مراسم اختتامیه با حضور مدیران ارشد سازمان و مقامات داخلی و خارجی انجام خواهد شد و در این مراسم از خانواده شهدا و اساتید و پیشکسوتان حوزه شعر و موسیقی و برگزیدگان جشنواره تجلیل به‌عمل‌خواهدآمد.  در این دوره با حکم معاون امور استان‌ها آقایان مرادی، مدیرکل صداوسیمای استان کردستان در سمت دبیر اجرایی جشنواره و مهدی گروسی، رئیس کمیسون شعر و موسیقی و سرکار سمیه پشندی مسئولیت دبیرخانه نخستین جشنواره موسیقی و سرود نواحی ایران را برعهده دارند.