عملیاتی‌ شدن توافق ۲۵ ساله؛ تقویت نگاه راهبردی ایران و چین

به گزارش جام جم آنلاین، ایران و چین در مارس ۲۰۲۱ ، یک توافقنامه همکاری جامع استراتژیک ۲۵ ساله امضا کردند که نقشه راهی را برای تعمیق قابل توجه روابط سیاسی، اقتصادی و امنیتی آن‌ها ترسیم می‌کرد. طبق گزارش‌ها، این توافق شامل مفاد افزایش سرمایه‌گذاری چین در زیرساخت‌ها، انرژی و صنعت ایران و همچنین همکاری گسترده‌تر در زمینه‌هایی مانند فن‌آوری، امور دفاعی و کشاورزی است.

با وجود این چارچوب که توافقی برای همکاری‌های نزدیک‌تر ۲ کشور محسوب می‌شود، هنوز بسیاری از آن‌چه در توافقنامه تعهد شده توسط هیچ‌یک از طرفین اجرایی نشده است. با این حال استحکام روابط ۲ کشور در صحنه بین‌المللی ثمراتی به بار آورده است.

در مارس ۲۰۲۳،‌ چین توانست به هفت سال شکاف در روابط میان ایران و عربستان پایان دهد و با میانجی‌گری آن، روابط دیپلماتیک ۲ کشور از سرگرفته شد.

چین یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران به ویژه در زمینه انرژی بوده است. علی‌رغم تحریم‌های آمریکا، چین به خرید نفت ایران (حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد کل آن)، اغلب از طریق کانال‌های غیر مستقیم، ادامه داده و در زیرساخت‌های انرژی در ایران سرمایه‌گذاری کرده است.

ایران کمک‌های مالی عمده‌ای از چین در بخش‌هایی مانند انرژی، معدن و ساخت و ساز دریافت کرده است. در ازای آن، چین به نفت و سایر منابع ایران با نرخ‌های تحقیقی دسترسی پیدا کرده است.

ایران و چین همکاری‌های نظامی را نیز مورد بحث و پیگیری قرار داده‌اند، اگر چه این رابطه کمتر از روابط اقتصادی آن‌ها برجسته است. گزارش‌هایی مبنی بر انتقال تسلیحات و فناوری‌های چینی به ایران و همچنین تمرین‌های نظامی مشترک در خلیج فارس منتشر شده است.

«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور جدید آمریکا در نخستین اظهار نظرهای خود موضوعاتی مانند چین، خاورمیانه و ایران را از مهم‌ترین مسائل سیاست خارجی دولت جدید آمریکا عنوان و تاکید کرد که بر این موضوعات متمرکز خواهد بود. به هر حال چین و ایران به ‌عنوان ۲ کشور مستقل، با توجه به منافع ملی خود، طبیعی است که هر کدام سیاست‌ها و رویکردهای مستقلی را در قبال رویکردهای دولت آمریکا اتخاذ خواهند کرد. درواقع تلاش می‌کنند تا در صورت مشاهده تغییر در رفتار دولت جدید آمریکا، مسیر تعامل سازنده و همراه با احترام ضمن کسب منافع برد-برد با حفظ شرایط برابر را در پیش بگیرد. 

تاکید ایران و چین بر ادامه مناسبات راهبردی به دور از تاثیر از عوامل ثالث

در این راستا مقامات ۲ کشور صراحتا تاکید کرده‌اند که مسیر تقویت روابط راهبردی ایران-چین، صرف نظر از هرگونه روابط آن‌ها با ایالات متحده یا هر کشور دیگر، ادامه خواهد یافت و مناسبات راهبردی و دوستی تاریخی ۲ کشور هرگز تحت تاثیر عوامل ثالث و بیرونی قرار نخواهد گرفت. 

توافقنامه ۲۵ ساله همکاری‌های راهبردی ایران و چین نقطه اتصال این ۲ شریک قدیمی و مطمئن است که تاکنون در این ارتباط تلاش‌هایی از سوی طرفین انجام شده، اما عوامل متعددی در به نتیجه نرسیدن آن تاثیرگذار بوده است. درواقع هنوز اقدامی که نتیجه عملی داشته باشد انجام نگرفته و همچنان تلاش‌ها برای اجرایی شدن مفاد آن در حال انجام است. 

ظرفیت‌ها و پتانسیل بالای ایران در برخورداری از منابع آبی و دریا و همچنین اشراف کامل بر آبراه تنگه هرمز مهم‌ترین مزیت اقتصادی است که چینی‌ها از آن غافل نیستند و این مسیر محل صادرات نفت ایران به کشورهای مختلف است که نه تنها چین بلکه اروپایی‌ها نیز به آن به‌عنوان یک مسیر استراتژیک توجه ویژه‌ای دارند. 

ایران و چین؛ شرکای راهبردی

«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه کشورمان که اخیرا به پکن سفر کرده بود، در گفت‌وگو با شبکه CCTV چین، درباره روابط ۲ کشور اظهار داشت: سند همکاری‌های راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین، یک چشم‌انداز بسیار گسترده از همکاری‌ها بین ۲ کشور در همه حوزه‌ها ارائه می‌کند. 

رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین با بیان این‌که یکی از اولویت‌های سیاست خارجی دولت چهاردهم در ایران ادامه ارتباطات قوی با کشورهایی است که با آن‌ها رابطه راهبردی داشتیم و در زمان و شرایط در کنار ایران بودند، گفت: سفر به چین به‌عنوان نخستین سفر دو جانبه بنده به خارج از منطقه غرب آسیاست و در همین چارچوب پکن انتخاب شد، آن هم به دلیل اهمیتی که برای روابط با چین قائل هستیم. 

این دیپلمات عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران همچنین گفت: یکی از نشانه‌های روابط بسیار خوب بین ایران و چین تعاملات سطح بالایی است که بین ۲ کشور در جریان است. یکی از مهم‌ترین آن دیدار رؤسای جمهور ۲ کشور است که در کازان روسیه برگزار شد. دیدار صورت گرفته دیدار بسیار مهمی بود و دستاوردهای بسیاری داشت. رفت و آمد سیاسی بین ۲ کشور جریان بسیار خوبی دارد و تبادل هیأت بین تهران و پکن در حوزه‌های مختلف اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری، فرهنگی، جوانان، انتظامی و غیره در جریان است. 

عراقچی همچنین با بیان اینکه این جمله که «ایران و چین شرکای راهبردی هستند تعبیر درستی است»، ادامه داد: ایران و چین علاوه بر همکاری‌های دوجانبه، در حوزه‌های مسائل منطقه و بین‌الملل نیز مشورت‌های نزدیکی با یکدیگر دارند و در جریان دیداری که با وزیر خارجه چین در این سفر داشتم که حدود چهار ساعت نیز به طول انجامید، در مورد تحولات منطقه و اینکه چگونه با این مسائل برخورد کنیم و با یکدیگر در این زمینه همکاری کنیم، رایزنی و گفت‌وگو داشتیم.

«زونگ پی‌وو»، سفیر چین در تهران نیز با تاکید بر نگاه استراتژیک پکن در روابط با تهران اظهار داشت: اجماع مهم سران ۲ کشور در زمینه توسعه روابط دو جانبه منجر به پیشرفت همه جانبه همکاری‌ها شده است و رئیس‌جمهور شی‌جین پینگ نیز همیشه روابط ۲ کشور را از منظر استراتژیک نگاه می‌کند. 

این دیپلمات چینی همچنین تصریح کرد: در طول هزاران سال گذشته، تمدن چینی و تمدن ایرانی از طریق جاده ابریشم شروع به برقراری ارتباط و یادگیری از یکدیگر کردند.  هزاران سال است که تمدن چین و تمدن ایرانی از طریق جاده ابریشم از یکدیگر یاد می‌گیرند. از زمان برقراری روابط دیپلماتیک در ۵۳ سال پیش، چین و ایران تبادلات و همکاری‌ها را در زمینه‌های مختلف ارتقاء داده و هماهنگی خوبی در امور منطقه‌ای و بین‌المللی داشته‌اند. این نه تنها به نفع مردم چین و ایران است، بلکه کمک مثبت به ارتقای صلح و ثبات منطقه‌ای و جهانی می‌کند.

چینی‌ها با احتیاط عمل می‌کنند

«عبدالرضا فرجی‌راد» دیپلمات پیشین کشورمان در گفت‌وگو با ایسنا در تحلیل خود از روند اجرای توافقنامه ۲۵ ساله همکاری‌های راهبردی ایران و چین اظهار داشت: براساس توافق انجام شده حدود ۴۰۰ میلیارد دلار چین باید در بخش‌های مختلف ایران سرمایه‌گذاری کند یعنی شرکت‌های زیادی از چین باید براساس این توافق فعال شوند، اما این شرکت‌های چینی که با کشورهای مختلف از جمله آمریکا نیز فعالانه کار می‌کند در صورتی که بخواهند در ایران فعال شوند مورد تحریم قرار می‌گیرند. 

وی تصریح کرد: با توجه به تحریم‌هایی که از سوی آمریکا می‌تواند اعمال شود، چینی‌ها با احتیاط عمل می‌کنند. عمده تعاملات اقتصادی چین با ایران خرید نفت است و از این طریق برخی تبادلات تجاری بین ۲ کشور انجام می‌شود. 

این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه همچنین خاطرنشان کرد: تا زمانی که تحریم‌ها توسط آمریکا رفع نشود چینی‌ها نمی‌توانند به طور جدی وارد فعالیت با ایران براساس همکاری‌ ۲۵ ساله شوند و شرکت‌های مختلف کار را در ایران آغاز کنند لذا باید منتظر بمانیم نتیجه گفت‌وگوهای ایران و آمریکا که احتمال می‌رفت آغاز شود،‌ چه خواهد شد.

مقامات ۲ کشور بارها تاکید کرده‌اند که ایران و چین فصل جدیدی از تعاملات را در قالب مشارکت راهبردی دنبال می‌کنند، در سال‌های اخیر نیز این ۲ شریک کهن آسیایی با تکیه بر ارزش‌ها و اهداف مشترک و همچنین اراده رهبران ۲ کشور در تلاش برای ارتقاء سطح مناسبات صرف نظر از تعاملات بین‌المللی هستند و در این راستا عملیاتی و فعال شدن مفاد توافقنامه همکاری‌های راهبردی ۲۵ ساله ۲ کشور چشم انداز روشنی برای ترسیم می‌کند. 

این انتظار وجود دارد در چارچوب همکاری‌های دوجانبه و با یافتن راه‌های عملیاتی به دور از تحریم‌ها زمینه‌های فعال شدن توافقنامه ۲۵ ساله فراهم شود تا مناسبات و همکاری‌های ایران و چین بیش از پیش تقویت گردد.