در این طرح، یارانه به شکل اعتباری در کارت خانوارها شارژ میشود تا بتوانند کالاهای اساسی (مانند روغن، مرغ، لبنیات، برنج و قند و شکر) را با نرخهای مصوب خریداری کنند. صبح دیروز بود که محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی خبر مهمی را درخصوص واریز پنجمین مرحله کالابرگ الکترونیکی در کشور داد و گفت: دولت با جدیت در حال پیگیری اجرای قانون کالابرگ است و مقدمات لازم برای اجرای آن در آبان فراهم شده است. البته قالیباف با بیان این که چهارمین مرحله از کالابرگ الکترونیکی(واریزی مهرماه) مانند سهمرحله پیشین خود انجام خواهد شد، اظهار کرد: از آبان اجرای طرح کالابرگ به صورت قانونی و در قالب ارائه کالا و یارانه بهصورت همزمان آغاز خواهد شد.
این امر به معنای آن است که در پنجمین مرحله کالابرگ الکترونیکی، شاهد آن خواهیم بود که با توجه به حذف سوخت یارانهای صنایع غذایی و حذف ارز ترجیحی بر واردات نهادههای دامی، سه دهک بالای جامعه که از نظام یارانهای کشور نیز حذف شده بودند؛ در این طرح سهیم خواهند بود.
در واقع دولت بهجای پرداخت یارانه به نهادهها به تولیدکننده نهایی یارانه میدهد تا کالای خود را با نرخ قطعی به بازار عرضه کند. در نتیجه، یارانه مستقیما در مسیر مصرفکننده سوق پیدا میکند و احتمال فساد در زنجیره تولید کاهش مییابد، بهطوریکه نمایندگان مجلس معتقدند در وضعیتی که عدد خط فقر بالاتر رفته، باید دهکبندی افراد جامعه نیز تغییر کند تا در این زمینه عدالت حکمفرما باشد.
تاکید بر ثبات قیمت
برنامهای که در اواخر دولت سیزدهم نیز برای بهبود معیشت خانوار در حال بحث و مداقه بوده و قرار بود وارد فاز عملیاتی شود. بهطوریکه در اثبات این ادعا احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی میگوید: در هفته جاری جلسات زیادی بین وزارت کار، معاون اول ریاستجمهوری، سازمان برنامه و بودجه، وزارت جهاد کشاورزی و نمایندگان مجلس شورای اسلامی برگزار شد که خروجی این جلسات وفاق کامل همه اعضا بر تغییر شیوه اعطای کالابرگ بود.
میدری با اشاره به اهداف دولت در زمینه کنترل قیمتها، گفت: این برنامه خاصی است که جناب آقای پزشکیان، آقای قالیباف و همچنین در دولت محترم شهید رئیسی، بر ثابت نگه داشتن قیمتها برای مصرفکنندگان تأکید کردهاند.
این درحالی است که یکی از مشکلات فاز نخست اجرای کالابرگ الکترونیک، نوسان شدید قیمت کالاهای مشمول و نبود قراردادهای پایدار با تولیدکنندگان بود؛ در نتیجه قیمت مصرفکننده و یارانه تخصیصی همگام نبودند و اجرای طرح در برخی استانها با نارضایتی عمومی مواجه شد.
علاوه بر اینکه تمامی مردم از ۱۰ دهک درآمدی شامل این طرح خواهند شد، اتفاق دیگر این است که همه اقشار تحت پوشش کالابرگ، اقلام اساسی مشمول این طرح را با قیمت ثابت دریافت خواهند کرد.
در توضیح تکمیلی این امر غلامرضا نوریقزلجه، وزیر جهاد کشاورزی میگوید، تفاوت این کالابرگ با کالابرگ الکترونیک قبلی این است که اقلام مشمول این طرح همان اقلام چهار مرحله قبل خواهد بود اما با نرخ پایینتر عرضه میشود و مابهالتفاوت آن با قیمت ارز مبادلهای را دولت میپردازد. یکی دیگر از تغییرات مرحله پنجم اعطای کالابرگ الکترونیکی تغییر رقم کالابرگ هرشخص است بهطوریکه در این جلسات عنوان شده رقم و اعتباری که قبلا در کالابرگها منظور میشد، اکنون با وضعیت تورم همخوانی ندارد و باید رقم و اعتبار کالابرگ افزایش پیدا کند.
اضافه شدن اقلام
با اضافه شدن چهار قلم کالای اساسی دیگر به ۱۵ کالای قبلی، مرحله چهارم کالابرگ الکترونیکی اجرا شده که این مرحله۶۰ میلیون ایرانی را پوشش خواهد داد؛ بهطوریکه در این مرحله گوشت بوقلمون و بلدرچین در گروه ماکیان و همچنین ماهی و میگو در گروه آبزیان، چهار قلم تازهای هستند که خانوارهای دهک اول تاهفتم میتوانند با اعتبار کالابرگ الکترونیک تهیه کنند.
در کنار این طرح، طرحی هم با نام کالابرگ کودکان (طرح یسنا) وجود دارد که مخصوص افرادی است که فرزند نوزاد دارند و کالاهای مربوط به فرزند را هم با مبلغی جدا از کالابرگ از برخی فروشگاهها میتوانند تامین کنند. از طرف دیگر نگرانیها درخصوص اجرای کالابرگ الکترونیک وجود دارد بهطوریکه برخی کارشناسان معتقدند اگر این طرح با کنترل طرف عرضه و نظارت بر قراردادهای تولیدکنندگان همراه نباشد، میتواند فشار تورمی را در کوتاهمدت افزایش دهد؛ چرا که تزریق یارانه به شکل اعتباری، در عمل به افزایش تقاضای مصرفی منجر میشود اما در صورتیکه عرضه با قیمت ثابت و از پیش تعیینشده تأمین شود، اثر تورمی این طرح ناچیز خواهد بود.
با اینحال به نظر میرسد این طرح در مرحله پنجم و با توافق دولت و بخش خصوصی به صورت پایلوت در آذرماه در چند استان (احتمالا خراسانرضوی، فارس و تهران) اجرا شود و درصورت موفقیتآمیز بودن آن در دیماه به کل کشور تعمیم یابد. در پایان ذکر این نکته خالی از لطف نیست که اعطای کالابرگ الکترونیکی در وضعیت فعلی اقتصاد کشورمان توانسته موفقیتآمیز باشد بهطوریکه خبرها حاکی از آن است دهکهای پایین جامعه خصوصا در استانهای محروم سیستان و بلوچستان، خراسانجنوبی و هرمزگان رضایت نسبی از این طرح دارند.