حلبچه؛ زخمی که نزدیک بهار سر باز می‌کند

سربازان عراقی در روز 26 اسفند سال 1366 (۱۶ مارس ۱۹۸۸) در حالیکه نزدیک به هفت سال از آغاز جنگ میان ایران و عراق می‌گذشت؛ به دستور صدام در شهر کردنشین حلبچه هزاران نفر از هموطنان خود را با استفاده از سلاح‌های شیمیایی کشتند. آنها قبل از بمباران شیمیایی حلبچه چندین بار شهر را با بمب‌های دیگر مورد حمله قرار دادند تا پنجره و شیشه سالمی در حلبچه باقی نماند؛ تا وقتی سربازهای صدام شهر را بمباران شیمیایی می‌کنند، هیچ چیز نتواند مردم را از شر گازهای سمی، خلاص کند. صدام قصد داشت به موثرترین شیوه ممکن از بمب‌های ارزان اروپایی‌ها علیه مردم کُرد کشورش استفاده کند تا مبادا در روزهای آخر جنگ، با نیروهای ایرانی همکاری کنند.

"جان سیمپسون" سردبیر امور بین الملل بی بی سی که چند روز بعد از بمباران حلبچه با کمک نیروهای ایرانی به این شهر رفته بود در خاطرات خود می‌گوید: "من خانه‌ای را دیدم که بمب از سقف اتاقی که افراد خانواده در آن مشغول غذا خوردن بودند، وارد شده بود.همگی مرده بودند، اما مشخص بود که همه چیز ظرف یکی دو ثانیه اتفاق افتاده است. یک پیرمرد در حالی که تکه نانی را گاز می‌زد مرده بود. یکی دیگر لبخند به لب داشت، و بنظر می‌رسید مشغول لطیفه تعریف کردن بوده است. برخی دیگر آرام آرام و بعد از تحمل دردی طاقت‌فرسا جان دادند. زنی را دیدم که بدنش تقریبا به‌شکل دایره درآمده بود، و پاهایش پشت سرش را لمس می‌کرد. روی لباس‌هایش آثار استفراغ و خون دیده می‌شد، و زجر و درد چهره‌اش را به هم ریخته بود."

غربی‌ها هر چند خودشان بمب‌های شیمیایی را در اختیار صدام و نیروهایش قرار داده بودند؛ اما بمباران حلبچه و کشتار مردمی که شناسنامه عراقی داشتند؛ حتی آنان را نیز متعجب کرد؛ البته این اولین باری نبود که صدام در طول جنگ از بمب‌های شیمیایی استفاده می‌کرد.

صدام چه گازهایی را دوست داشت؟

"کریستین گاسدن" از دانشگاه لیورپول از جمله کسانی است که تحقیقاتی درباره سابقه استفاده صدام از سلاح‌های شیمیایی انجام داده است. او در پاسخ به این سوال که چه سلاح‌هایی از سوی صدام در جریان جنگ با ایران مورد استفاده قرار گرفت؛ می‌گوید: "صدام حسین از سال ۱۹۸۴ به بعد بطور گسترده از تابون استفاده می‌کرد، اما این ماده گران بود و پیدا کردن مواد لازم برای ساخت آن هم سخت بود؛ او بعدها بیشتر به سراغ گاز وی ایکس رفت که قدرت و دوام بیشتری داشت. او در سال ۱۹۸۸ حدود ۴ تن از این گاز را در اختیار داشت، اما ماده‌ شیمیایی که در حجم وسیع‌تری در دسترس او قرار داشت، گاز ساردن بود؛  صدام حسین به گاز خردل هم علاقه داشت، چرا که این گاز اثرات درازمدتی نظیر کوری، انواع سرطان، ناباروری و نقص عضوهای پیش از تولد داشت."

گازهایی که امروز "کریستین گاستن" در شهر لیورپول انگلیس از آن‌ها نام می‌برد مانند گاز تابون؛ گاز وی‌ایکس (VX)، ساردن و گاز خردل همگی در زمره موادی بودند که تکنولوژی ساخت سلاح شیمیایی بر پایه آنها تنها در اختیار کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان قرار داشت؛ کشورهایی که بیشتر آنها در حوزه اروپا اقدام به تولید این نوع سلاح‌ها و فروش آن به صدام می‌کردند؛ کشورهایی مانند آلمان، فرانسه، انگلیس و ... نکته دردناک اینجاست که این کشورها که بمب‌های شیمیایی ارزان را در اختیار صدام قرار می‌دادند بخوبی مطلع بودند که اثرات این بمب‌ها سالیان سال همانند زخمی تازه سر باز خواهد کرد؛ آنان بخوبی می‌دانستند که در اثر استفاده از این بمب‌ها کودکان به بیماری‌های مزمن گرفتار خواهند شد؛ زنان نابارور خواهند شد؛ زمین‌های کشاورزی محصولی جز بیماری تحویل نخواهند داد و سرطان زندگی مردم حلبچه را رها نخواهد کرد.

مهدی جلیلی-جام جم آنلاین