سیدی را داخل دستگاه میگذارد، مادر و خواهرش هم میرسند، پدر هم هرچند ظاهرا روزنامه میخواند اما نیم نگاهش به صفحه تلویزیون است، حالا همگی به صفحه نقرهای زُل زدهاند، تصاویر پشت سر هم میگذرند و اعضای خانواده با ذوق و شوق آن را دنبال میکنند، صحنهها مربوط به مجلس عروسی یکی از فوتبالیستهای معروف است، کسی نمیپرسد این فیلم چگونه و از چه راهی به دست پسر هفده ساله خانواده رسیده، به نظر میرسد همه از دیدن این صحنهها لذت میبرند....
فتانه کمالی، مشاور خانواده و صاحب چند پژوهش منطقهای درباره حریم خانواده، چنین پدیدهای رابه بیاخلاقی نوظهور در خانوادهها تعبیر میکند و میگوید: «خانوادهای که براحتی میپذیرد دختر و پسر نوجوانش تصاویر خصوصی دیگران را تماشا کنند، نباید از دیده شدن حریم شخصیشان در میان جمعهای ناشناس برآشفته شود، چراکه برای جلوگیری از این مساله تربیت نشدهاند.»
او در این باره معتقد است کنجکاوی در زندگی شخصی هنرمندان و افراد معروف در تمام دنیا تا آنجا میتواند قانونی باشد که حرمت افراد خدشهدار نشود، متاسفانه در ایران، نبود فرهنگ استفاده از وسایل دیجیتال از یکطرف و نداشتن قانون و آموزش در این باره باعث شده هرکس حق دیدن هر آنچه را میخواهد، به خود بدهد و حتی آن را عمومی کند.»
این توصیهها را جدی بگیرید
پلیس در سایت خود آموزش میدهد بهطور کلی برای ایمنسازی فایلها و پوشهها (فولدرها) میتوان از ابزار موجود در خود این نرمافزارها استفاده کرد یا نرمافزارهای مختص رمزسازی را به کار گرفت. ابتدا به قابلیتهای خود نرمافزارها میپردازیم.
چنانچه اطلاعات مورد نظر شما به صورت فایل Word است (مثلاً نامه یا سند)، میتوانید به سادگی برای آن رمز بگذارید. برای این منظور ابتدا آن فایل را باز کنید و روی Tools در نوار بالا کلیک کنید. سپس روی Options بیایید.
صفحهای برابر شما پدیدار میشود. روی Security کلیک کنید. در این بخش دو مستطیل خالی دیده میشود که باید کلمه عبور را در آنها وارد کنید. سپس روی OK کلیک کنید. حالا اگر فایل را ببندید، بازکردن و خواندن آن نیازمند کلمه عبوری است که وارد کردهاید. در صورتی که اطلاعات به شکل فایل صوتی و تصویری است، بهتر است ابتدا پوشهای درست کنید و آن را در پوشه قرار دهید.
در اینجا بسته به اینکه دقیقا از چه نوع سیستم عاملی استفاده میکنید، دو حالت وجود دارد. اگر از ویندوز ایکسپی حرفهای استفاده میکنید، روی پوشه، راست کلیک کنید و روی نوار عمودی که ظاهر میشود، روی Properties بزنید. در صفحهای که میآید، دنبال دکمه Advanced بگردید و روی آن کلیک کنید.
در مربع خالی کنار جملهEncrypt contents to secure data علامت بگذارید. سپس در پایین صفحه OK را بزنید. در این صورت، باز کردن این پوشه مستلزم استفاده از کلمه رمزی است که شما به عنوان کلمه رمز Log خود قبلا وارد سیستم کردهاید. (کلمه رمز Log عمدتا زمانی به کار میرود که چند نفر بهطور مشترک از یک کامپیوتر استفاده میکنند.) در این حالت هر کس میتواند برای خود یک Account جداگانه تعریف کند و با وارد کردن کلمه رمز Log خود وارد کامپیوتر شود تا اطلاعات ذخیره شده خود قابل دسترسی توسط دیگر کاربران نباشد. اگر میخواهید برای خود Account جداگانه درست کنید، به قسمت Control Panel بروید و روی علامت User Accounts کلیک کنید و دستورالعمل لازم را گام به گام اجرا کنید. از آن پس میتوانید با کلمه رمز Log خود وارد کامپیوتر شوید.
چنانچه از نسخه خانگی ویندوز ایکسپی استفاده میکنید، همین کار با اندکی تفاوت قابل انجام است. باز روی پوشه راست کلیک کنید و موس را رویProperties ببرید و بزنید. در بالای صفحهای که ظاهر میشود، روی کلمه Sharing کلیک کنید. در مربع خالی که کنار جمله Make this folder private قرار دارد، با موس علامت بگذارید. در پایان در پایین صفحه روی OK بزنید. حالا باز کردن مجدد پوشه، مستلزم واردکردن کلمه رمز Log شماست.
عکس من، آبروی من
شاید خیلیها یادشان نباشد که زمانی اگر پدریا مادر خانواده، عکس دخترش را در دست غریبه میدید، کار به دعوا و کلانتری میکشید، اما حالا پدر و مادرها عقبنشینی کردهاند، چون چه خبر داشته باشند چه نداشته باشند، عکس دخترها و پسرهایشان با هر شکل و فُرمی در شبکههای اجتماعی میچرخد و شاید روزی چندصد نفر برایشان نظر بدهند.
حورا عباسی، دانشجوی علوم اجتماعی این وضع را تاسفبار میداند و میگوید: نمیدانم چطور بعضیها حاضر میشوند هر نوع عکسی را با هر لباسی در اینترنت بگذارند، یا برای دوستانشان که شناخت درستی ندارند، بفرستند، یا حتی از طریق وبکم خودشان را به صورت عجیب و غریبی نشان دهند و... فکر میکنم این افراد فقط میخواهند دیده شوند آن هم به هر قیمت، چون اصلا از خودشان نمیپرسند عکس خانوادگیشان چرا باید در اینترنت دست به دست شود؟
علیرضا م. دانشجوی همکلاس حوراست که نظر دیگری دارد و میگوید: سخت نگیرید، هرجا رسانهها دخالت کردند بدتر شد، به نظر من دنیای دیجیتال هم محاسن دارد و هم معایب، بگذارید مردم خودشان خوبیها و بدیهای این دنیارا انتخاب کنند، حتی اگر با آزمون و خطا باشد.
وقتی به سایهمان اعتماد نداریم...
خبر خوبی نیست؛ اگر بدانیم انتشار عکسها وفیلمهای خانوادگی هرسال باعث اختلافات بین همسران یا میان والدین وفرزندان است، خبر خوبی نیست؛ اگر پی ببریم بسیاری از خانوادهها هنوز به فرزندانشان آموزش نمیدهند تا از دنیای دیجیتال برای انتشار فیلمهای خصوصی استفاده نکنند. برای خیلی از ما دیدن فیلمهای خانوادگی دیگران یا عکسهای بی حجاب و بدحجاب افراد معروف و غیرمعروف به اعتیادی پنهان تبدیل شده است. بسیار آزاردهنده است اگر از این که در فضایی کاملا خصوصی این حس ناامنی در ما به وجود بیاید که شاید فردا فیلم یا عکسی از یک مهمانی ساده با حضور ما روی سایتهای اینترنتی قرار بگیرد و...
اما متاسفانه همه اینها واقعیت دارد، چرا که برخی کارشناسان نیز عقیده دارند اقدامات نابهنجاری مانند پخش غیرقانونی فیلمهای خصوصی در شبکههای اینترنت و تلفن همراه و همچنین مجموعه اقداماتی که به اعتماد اجتماعی افراد آسیب میرساند، حریمهای عمومی را خدشهدار میکند موجب به هم ریختن ارتباطات اجتماعی و از بین رفتن اعتماد بین افراد میشود. محمدرضا رضایی بایندر، روانشناس در این باره به فارس میگوید: در مهمانیها افراد به جای احساس صمیمیت، نگرانند مبادا تصویری از آنها ضبط شود و در صورت نارضایتی آنها در سطح جامعه پخش شود.
این روانشناس با اشاره به اضطراب افراد از آسیبهای اجتماعی میافزاید: این مسائل سبب میشود امنیت روانی افراد کاهش یابد و افراد دچار اضطراب ناخودآگاه شوند که همیشه در سطوح مختلف یک نگرانی در ذهنشان وجود داشته باشد که این عامل، ارتباط اجتماعی مثبت و بهینه را از بین خواهد برد.به گفته رضایی بایندر، از بین رفتن سلامت اجتماعی، سلامت روانی و امنیت روانی موجب میشود زمینه برخوردهای خشن در روابط فرد با دیگران به وجود آید.
فیلمهای خصوصی ایرانیها در سایر کشورها
خیلی عجیب است که یکی از شبکههای خبری خارجی اعلام کند فیلمهای افشا شده از عروسی یا همین جمعهای خانوادگی ایرانیها برای تماشا بازار خوبی در افغانستان و پاکستان دارد، بیبیسی گزارش داده عکسبرداری و فیلمبرداری بهوسیله موبایلها خطر را بیخ گوش مردم نشانده است. در بیشتر محافل خصوصی و بویژه عروسیها این خطر برای مهمانان و مهمانداران وجود دارد. در محافلی از این دست، مهمانداران در پایان کار، بلافاصله فیلم خود را از فیلمبرداری که استخدام کردهاند، میگیرند. در کارتهای دعوت این نوع محافل، مساله به همراه نداشتن این وسایل از سوی میزبان به مهمانان گوشزد میشود و میزبانان مراقب مهمانانی هستند که ممکن است از گوشهای بهوسیله تلفن همراه خود به فیلمبرداری بپردازند. استفاده از ضبط صدا، عکس و تصویر و انتقال آن، گوشیهای همراه را به شاهدی زنده در برخوردهای اجتماعی تبدیل کرده است.
توصیههاییکه نباید نادیدهگرفت
بنابر توصیههای پلیس فتا، چیزی به اسم حفاظت صددرصد از عکسها وفیلمهای خانوادگی ومحرمانه در موبایل و لپتاپ ودوربینهای دیجیتال وجود ندارد. به همان تعداد که برنامهها و قابلیتهایی برای ایمنسازی فایلها و پوشهها وجود دارد، به همان تعداد نیز دستورالعمل برای کشف کلمات رمز وجود دارد.
مراقبت سهلانگارانه یا ناقص از اطلاعات حیاتی میتواند عواقب جبرانناپذیری به همراه داشته باشد. هرگز اهمیت ایمنسازی اطلاعات در کامپیوتر را دستکم نگیرید.
تصاویری که سوءتفاهم میآورد
کسانی که از تلفنهای همراه دوربیندار برای فیلمبرداری استفاده میکنند، اغلب فیلمها را در حافظه آن نگهداری میکنند. اکثر قریب به اتفاق گوشیها بجز شماره pin اولیه که برای روشن کردن دستگاه لازم است، هیچگونه قابلیت ایمنی ندارند.به یاد داشته باشید چنانچه فیلم مورد نظر شما خصوصی است، آن را در حافظه تلفن نگه ندارید. هرچه زودتر آن را به حافظه کامپیوتر منتقل کنید، سپس به روشهایی که در ادامه مطلب آمده است، آن را ایمن کنید. فایل فیلم را هم از حافظه گوشی پاک کنید.
همه چیز از یک عکس لعنتی شروع شد، عکسی از یک مهمانی زنانه، از یک جشن تولد کاملا خصوصی، عاطفه سی ساله میگوید: عکسها را در لپ تاپم ذخیره کرده بودم وفراموش کردم زمانی که آن را برای رفع اشکال فنی میبرم، عکسها را از کامپیوتر خارج کنم، تا این که یک روز همسرم با عصبانیت به خانه آمد و از وجود عکس من و دوستانم در مجموعه عکسهای غیراخلاقی یک سایت غیرمجاز گفت، اول باور نمیکردم انگار آسمان را برسرم کوبیدند، از تکنیسین کامپیوتر شکایت کردیم ولی او منکر همه چیز شد و...
سوءاستفاده از فیلم و عکسهای خصوصی و خانوادگی افراد یکی از جرایم قابل توجه کنونی به شمار میرود که بخشی از پروندههای محاکم قضایی و نیروی انتظامی را به خود اختصاص داده است.
فصل پنجم، ماده 17 قانون جرایم رایانهای هم تصریح میکند: هرکسی که بهوسیله سیستمهای رایانهای یا مخابراتی، صوت، تصویر یا فیلم خصوصی و خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایتش منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا هتک حیثیت شود، به حبس از 91 روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
بنابراین از آنجا که گوشیهای تلفن همراه وسیله مناسبی برای تهیه فیلم و عکسهای خانوادگی و خصوصی و همچنین محل امنی برای نگهداری آنها نیست، به شهروندان توصیه میشود تا حد امکان از ذخیره کردن این نوع تصاویر در گوشیهای تلفنهمراه یا رایانه شخصی خودداری کنند. ندا پاکنهاد، وکیل پایه یک دادگستری دراینباره مینویسد: مجازات افرادی که اقدام به توزیع فیلمهای خصوصی افراد میکنند، یقینا قابل مقایسه با عمل غیرانسانی آنها نخواهد بود و بین جرم و مجازات پیش بینی شده تناسبی وجود ندارد و مطمئنا قانونگذار میبایست در تدوین قوانین پیشگیرانهتر و شدیدتر تجدید نظر کند و با توسعه قوانین نسبت به زمان پیش رود، زیرا در این خصوص نمیتوان به نبود قوانین مربوط استناد کرد. هر چند صرف مجازات شدید، عامل اصلی و بازدارنده به حساب نمیآید، ولی درست اجرا شدن قانون و بموقع بودن ضمانت اجرایی آن، تاثیر فراوانی خواهد داشت و از طرفی نمیتوان صرفا به مجازاتهای سنگین اکتفا کرد زیرا این مساله نیازمند کار فرهنگی نیز است و مجازاتها هر چه شدید باشد، ممکن است مقطعی و موقت باشند، بنابراین این مسائل یک بعد فرهنگی نیز دارند که توجه ویژهای را در این زمینه میطلبد.
پلیس نگران خانوادههاست
متاسفانه در بسیاری موارد به دلیل سطح پایین سواد رایانهای والدین، آنها از این که نوجوان یا جوانشان از چه راههایی به انتشار عکس و فیلمهای شخصیاش در شبکههای مجازی میپردازند، بیخبرند. افزایش تعداد عکسهای خصوصی در فیس بوک ولینک دین و سایر شبکهها از یکسو و سوءاستفاده در افشای محتوای کامپیوترهای خانگی و موبایلهای شخصی از طرف دیگر باعث شده با یک جستجوی ساده در اینترنت، انواع عکسهای خانوادگی و فیلمهای خصوصی افراد در معرض دید تمام افراد قرار بگیرد.
مسعود سجودی، کارشناس معاونت تشخیص و پیشگیری پلیس فتا نیز در اینباره میگوید: والدین باید خود را از نظر دانش عمومی رایانه به روز کنند تا آشنا نبودن آنان با رایانه موجب نشود از کنترلهای اولیه بر فرزندانشان باز مانند. سجودی با بیان اینکه خانوادهها باید ساعات کار فرزندان خود با رایانه را برنامهریزی و زمانبندی کنند، گفت: این مساله سبب میشود تا از سلامت جسمی فرزندان خود نیز محافظت کنند.به گفته وی، خانوادهها باید به فرزندان خود یاد بدهند خارج از دنیای مجازی و رایانه نیز به کسب علم و دانش توجه داشته باشند و بدون این فراگیریها حضور وی در فضای مجازی آیندهای نخواهد داشت.
کارشناس معاونت تشخیص و پیشگیری پلیس فتا از کاربران خواست از نگهداری اطلاعات شخصی روی رایانهشان خودداری و اطلاعات شخصی خود را رمزگذاری و روی سیدی و دیویدی ذخیره و از آن در محل مناسبی مراقبت کنند. عکسهای خانوادگی را پس زمینه رایانه ذخیره نکنید سجودی همچنین از شهروندان خواست تصویرهای پس زمینه رایانه خود را بدقت انتخاب کنند چرا که قرار دادن عکسهای شخصی و خانوادگی در پسزمینه رایانه میتواند سبب سوءاستفاده در فضای مجازی شود. همچنین با توجه به این که فضای مجازی همانند فضای عمومی جامعه محل حضور افراد ناباب و ناشناس است، خانوادهها باید در برقراری ارتباطات اینترنتی فرزندان خود نظارت کافی داشته و آنان را از برقراری ارتباط با افراد ناشناس برحذر دارند و با ایجاد یک رابطه خوب و حس اعتماد با فرزندان سبب شوند هنگام بروز هر تهدید و آسیبی در این فضا فرزندان آن را به والدین خود گزارش دهند.
نگرانی توأم با ترس
آنچه در شرایط امروز مشاهده میشود، نگرانی توام با ترس از انتشار فیلمهای خصوصی و خانوادگی است، فیلمهای خصوصی موجب کاهش احساس امنیت اجتماعی در افراد جامعه میشود. متاسفانه امروزه و در برخی مهمانیها، افراد به جای احساس صمیمیت، نگرانند مبادا تصویری از آنها ضبط و در صورت نارضایتی آنها در سطح جامعه پخش شود. اقدامات نابهنجاری مانند پخش غیرقانونی فیلمهای خصوصی در شبکههای اینترنت و تلفن همراه و همچنین مجموعه اقداماتی که به اعتماد اجتماعی افراد آسیب میرساند، حریمهای عمومی را خدشهدار میکند و موجب به هم ریختن ارتباطات اجتماعی و از بین رفتن اعتماد بین افراد میشود. این مسائل سبب میشود که اولا امنیت روانی افراد کاهش یابد، ثانیا افراد دچار اضطراب ناخودآگاه شونده و همیشه یک نگرانی در ذهنشان وجود داشته باشد که این موضوع، ارتباطات اجتماعی مثبت و بهینه بین افراد را از بین خواهد برد. از بین رفتن سلامت اجتماعی و روانی موجب میشود زمینه برخوردهای خشن در روابط افراد به وجود آید و این احساس ناخوشایند همیشه آنها را آزار دهد.
پلیس فتا بارها به کاربران عضو شبکههای اجتماعی توصیه کرده است هرگز اطلاعاتی را که نشان دهنده هویت شماست، در فضای مجازی قرار ندهید. همچنین هرگز تصاویر نامناسب یا چیزهایی که هویت شما را به نمایش میگذارند، ارسال نکرده و عکسها و ویدئوهای شخصی و خانوادگی را در سایتهای اشتراکگذاری منتشر نکنید زیرا در این صورت دیگر شما صاحب آنها نیستید.
پلیس فتا هشدار داده است اینگونه محتواها بسرعت از سوی مجرمان اخلاقی منتشر میشود. همچنین اطلاعات محرمانه، عکسها و ویدئوهای شخصی و خانوادگی را روی رایانه متصل به اینترنت نگهداری نکنید. به هر ناشناسی اعتماد نکنید، فضای شبکههای اجتماعی مملو از کاربرانی است که با هویت جعلی و برای مقاصد خاص مثل کلاهبرداری و دیگر اقدامات غیرقانونی و مجرمانه نسبت به ارتباط با کاربران اقدام میکنند.
در مجالس عروسی این روزها دهها دوربین تلفن همراه روشن است، این دوربینهای کوچک که کیفیت تصویرشان گاهی از دوربینهای فیلمبرداری هم قویتر است، بلای جان مهمانانی است که بخصوص در سالنهای مخصوص زنان مقید به رعایت شئون دینی هستند وتمایلی به انتشار تصویر خود در دوربینهای افراد بیگانه ندارند. با وجود این دلخوریها، همچنان دوربینهای کوچک دنبال شکار میگردند، و خدا میداند چند درصد تصاویر ضبط شده به دست افرادی میرسد که بیمارگونه به انتشار آن میپردازند.
امانالله قراییمقدم، جامعهشناس دراینباره به باشگاه خبرنگاران جوان میگوید: مجالس عروسی، نامزدی، تولد و بسیاری از مهمانیهای خانوادگی، فضایی مهیا و مناسبی برای سوءاستفاده بسیاری از افراد سودجوست. این افراد تصاویر و فیلمهای مبتذل را از مجالس تهیه میکنند و از آن برای کسب تجارت و افزودن به سرمایه خود استفاده میکنند. سیدیهایی در قالب شوهای مبتذل با روابط نامربوط و نامشروع در جامعه پخش میشود.
وی اضافه میکند: در چنین مهمانیهایی افراد حاضر در مجلسمتوجه نمیشوند ممکن است عکس و تصاویر آنها برای تهیه چنین شوهایی استفاده شود. متاسفانه این شوها در بازار سود بسیاری برای کسب درآمد دلالان مفاسد اجتماعی دارد و این فرهنگ غلط در جامعه ما رواج و گسترش پیدا کرده است.
قراییمقدم معتقد است: در برخی از مواقع از این تصاویر و فیلمها برای اخاذی سوءاستفاده میشود. دختران و زنان، بیشتر مورد آسیب قرار میگیرند، آنها برای حفظ آبرو حاضرند پول زیادی در اختیار افراد سودجو قرار دهند. یعنی در مقابل زندگی آرام و حفظ آبروی خود باید بهای سنگینی بپردازند. یا ممکن است مردان یا پسرانی که از دختران جواب رد میشنیدهاند، برای انتقام عکس تصاویر و فیلم را در سیدی، اینترنت و با بلوتوث در جامعه
پخش کنند.»
وی با اشاره به عواقب و اثرات مخرب تصاویر و فیلمهای این مجالس میگوید: تصاویر شوهای مبتذل در اینترنت پخش میشود و در سطح جهان قرار میگیرد. در نتیجه ضربه بزرگی برجامعه و خانوادهها وارد میکند. خانواده یک سلول از اجتماع است، وقتی این سلول منفجر شود، جامعه نیز به انفجار روی میآورد؛ آن هم در کشور ما که مساله ناموس هم از لحاظ دینی و هم از لحاظ فرهنگی از اهمیت خاصی برخوردار است، دختران در جایگاه ویژهای قرار دارد و جامعه تعصب و توجه خاصی به آنها دارد. اگر امنیت اجتماعی دختران به خطر بیفتد به جامعه نیز تاثیر عمیق و منفی میگذارد.
قراییمقدم درباره عامل اصلی در ایجاد این آسیبها اظهار میکند: دختران در مهمانیها آزاد و رها هستند، با پوشش و ظاهری نامناسب در معرض دید نامحرمان قرار میگیرند. توجهی به اعتقادهای مذهبی و عرف جامعه ندارند،متوجه نیستند که ممکن است افراد سودجو در جمع آنها حضور داشته باشد و زمینهای برای ایجاد تصاویر و شوهای مبتذل مهیا شود. هنگامی که زنان و دختران در معرض دید نامحرمان و بیگانگان قرار گیرند، ضربه بزرگی برجامعه وارد میشود. هنگامی که دختران دچار آسیب میشوند، ضربه بزرگی بر خانواده وارد میشود و باعث از بین رفتن و متلاشی شدن بنیان خانواده میشود این اتفاق باعث آسیب پدر و مادر، برادران، خواهران، اقوام و آشنایان میشود و تاثیر مخربی برجامعه میگذارد. بستری را برای فحشا و فساد اجتماعی مهیا میسازد و زمینه را برای ایجاد آسیبهای اجتماعی مانند اعتیاد، دزدی و قتل آماده میسازد.
>> چاردیواری/ رضا سروری