منظره چرت زدن فرد کهنسالی در اوقات نامناسب، تصویری از محرومیت شدید خواب است. طبق نظر کارشناسان، سالمندان روز هنگام به خواب میروند زیرا در طول شب، خواب شیرین به چشمانشان راه نمییابد. پیران مسنتر، به همان میزان جوانی یعنی شبی حدود هشت ساعت، به خواب احتیاج دارند. پس اگر سن و سال، رباینده خواب نیست، پس علت چیست؟ برخی از عوامل بازدارنده خواب عبارتند از:
* بیماریهای تنی همچون ورم مفاصل، ناتوانیهای جسمی یا ناراحتیهای ریوی.
* امراض روانپزشکی چون افسردگی.
* بیماری قلبی
* مرض قند (دیابت) شیرین
* نارسایی کلیوی
* تنگی نفس
نشانههای مراحل زیستی نظیر دوره بعد از یائسگی و گرگرفتگیها:
* پارهای داروهای تجویزی.
* خر و پف کردن به ویژه آن طور که در میان افراد فربه معمول است.
نشانگان پاهای بیقرار نوعی اختلالات حرکتی عصبی است که با تمایل مقاومت ناپذیر برای حرکت دادن اعضا متمایز میگردد. احساسات ناخوشایند گزگز کردن، خزش و کشش با نشانگان پاهای بیقرار عمدتا در پاها رخ مینماید و شبها شدیدتر شده و در سرتاسر شب خواب را برای این گروه دشوار میسازد.
درک خواب سالخوردگان
گرچه نیاز پیران به خواب همزمان با افزایش سن تغییر نمیکند، اما انگارهها (الگوها) ی خواب آنها دگرگون میشود. اولاً ضرباهنگها (ریتم)های شبانهروزی بدن یا ساعت زیستی که خواب را تنظیم میکند، طبعا با مسنتر شدن فرد، چند ساعت جلو میرود. وقتی چنین موردی پیش میآید، احتمال دارد در قیاس با نوجوانان، شب زودتر احساس خوابآلودگی کرده و صبح روز بعد زودتر بیدار شوند. این انگاره (الگو) را نشانگان مرحله پیشرفته خواب مینامند.
هر چه سن انسان بالاتر میرود، دگرگونیهای الگوی خواب به صورت پدیده طبیعی جلوه مینماید و این امر امکان دارد در مشکلات مربوط به خواب نقش داشته باشد. خلاصه اینکه خواب دارای چند مرحله است مشتمل بر دورههای عاری از رؤیای خواب سبک و عمیق و دورههایگاه و بیگاه رؤیاهای فعال خواب (حرکت سریع چشم). چرخه خواب اغلب چند بار در طول شب تکرار میشود و هر چند زمان کلی خواب تقریبا ثابت میماند، ولی پیران زمان بیشتری را در خواب سبک صرف میکنند تا خواب سنگین. همین مسئله کیفیت نامطلوب خواب را توجیه کرده و در چرت زدن روز بعد تأثیر دارد.
وانگهی، مطالعات به عمل آمده در مورد عادات خواب سالمندان حاکی از چند مورد جالب است که از جمله آنها افزایش زمان خوابیدن و کاهش کلی و فزونی از همگسیختگی خواب (خواب تکه تکه شده همراه با بیداری مداوم در سراسر شب) را میتوان نام برد. همچنین شیوع و گستردگی اختلالات خواب با افزایش سن قرین است.
توصیه درمانی برای خواب کهنسالان
فرد سالخورده خانواده خود را تشویق کنید که حتی در روزهای تعطیل سر ساعت بخوابد و بلند شود. این عمل سبب تقویت چرخه خواب و بیداری بدن شده و موجب بهتر خوابیدن او در شب میگردد.
پیران باید پیش از خواب، از خوردن و آشامیدن زیاد خودداری کنند رعایت این مورد سبب میگردد که آنان در طول شبانگاه به دستشویی نروند.
ایشان نباید شبها کافئین بنوشند و یا سیگار بکشند.
موارد یادشده محرکهایی هستند که آنها را از خواب بازمیدارند. معلوم شده است که سیگار کشیدن در شب، موجب بروز نشانههای ترک اعتیاد بوده و مبادرت بدان در بستر، خطرناک نیز میباشد.
ورزش مرتب، موجب خواب آرامبخشتر میگردد.
تشک را بررسی نمایید اگر ناصاف یا کاملاً کهنه است، آن را نو کنید. تشکی را ترجیح دهید که نرم و راحت باشد.
یکی دیگر از عوامل بیداری شبانه، خُر و پف کسی است که نزدیک سالمند خفته است. از این روی به جای بیدار ماندن و چشم به سقف دوختن باید از او بخواهند که در اتاق دیگر بیارامد تا هر دو خواب شبانه راحتتری داشته باشند.
چنان چه بیخوابی خیلی شدید باشد، قرصهای خوابآور آخرین علاج است. با این حال، نظر پزشک را جویا شوید. اوست که میتواند قرصهای خوابی تجویز کند که اولاً به مقدار مناسب بوده و ثانیا با سایر داروهای وی تداخل نداشته باشد.
>> ا. امیردیوانی
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد