رقابت هند و پاکستان

بررسی سیاست‌های داخلی و خارجی دو کشور در مقطع کنونی نیز نشانگر ادامه تحرکات طرفین برای تقویت موقعیت خود در برابر دیگری است هر چند که آنها بر لزوم تقویت مناسبات دو جانبه تاکید دارند. از زمان به قدرت رسیدن نواز شریف در سمت نخست وزیری پاکستان نوعی تعامل در روابط دو کشور آغاز شده چنانکه وی و سینگ همتای هندی‌اش در حاشیه نشست سازمان ملل بر توسعه مناسبات تاکید کردند.

با این وجود رفتار دو کشور بویژه در حوزه سیاست خارجی نشانگر تلاش آنها برای تقویت موقعیت خود در برابر طرف مقابل می‌باشد بگونه‌ای که هر کدام از این کشورها زنجیره‌ای از روابط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را آغاز کرده‌اند.

افغانستان از جمله حوزه‌هایی است که هر دو کشور برای ورود به آن تلاش می‌کنند چنانکه چندی پیش حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان میهمان هند و پاکستان بوده است. در شرایطی که نیروهای خارجی برای خروج از افغانستان آماده می‌شود ، هند و پاکستان تلاش دارند با تقویت موقعیت خود در این کشور از آن به عنوان اهرم فشار در برابر دیگری بهر‌ه ‌گیرند. رقابتی که ظاهر آن را رویکرد به افغانستان برای روابط دیپلماتیک و باطن آن را رقابت میان هند و پاکستان برای تقویت موقعیت منطقه‌ای تشکیل می‌دهد.

رویکرد دیگر دو کشور را در تعاملات آنها با شرق آسیا می‌توان مشاهده کرد. پاکستان به دلیل شرایط ویژه اقتصادی و چالشهایی که با غرب دارد گرایش بیشتری به چین دارد بگونه‌ای که در ماه‌های اخیر قرار دادهای گسترده نظامی و اقتصادی با این کشور امضا کرده است. منابع خبری از توافقات هسته‌ای میان دو کشور نیز خبر داده‌اند که می‌تواند بر برتری هسته‌ای پاکستان بر هند تاثیرگذار باشد. در نقطه مقابل هند نیز در کنار آنکه به دنبال حل اختلاف‌های مرزی با چین می‌باشد، رویکرد به متحدی جدید در شرق آسیا را در پیش گرفته است که همان توسعه مناسبات با ژاپن می‌باشد. در اقدامی نادر چندی پیش مان ماهان سینگ نخست وزیر هند به ژاپن سفر کرده و خواستار توسعه روابط میان طرفین شد. امری که با استقبال ژاپن همراه شد چرا که در کنار تقویت موقعیت هند در برابر پاکستان، ژاپن نیز این فرصت را می یابد تا از مولفه هند برای مقابله با چین بهره گیرد.

در حوزه رقابتی با هند، پاکستان تلاش کرده تا از مولفه‌های دیگر نیز برخوردار شود. تاکید بر اجرای خط لوله صلح برای انتقال گاز ایران به پاکستان، اجرای طرح "تاپی" مبنی بر انتقال انرژی از آسیای مرکزی و قفقاز و افغانستان به خاک این کشور و ترانزیت آن به غرب، رویکرد به کشورهای عربی بویژه عربستان، همگرایی به ترکیه با سفر نواز شریف به آنکارا و در نهایت گرایش به کشورهای اروپایی و آمریکا ابعاد این طرح‌ها است.

در همین چارچوب منابع خبری از سفر اول آبان نواز شریف به آمریکا خبر داده‌اند. سفری که در کنار مباحثی نظیر مسئله روابط دو جانبه، پایان حملات پهپادهای آمریکایی به خاک پاکستان، موضوع طالبان و خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان از مسیر پاکستان، بر محوریت حمایت آمریکا از پاکستان در برابر هند می‌باشد. شریف تلاش کرده تا رضایت آمریکا را برای افزایش حمایت‌های نظامی و نیز کمک‌های هسته‌ای جلب نماید.

در نقطه مقابل نیز هند در کنار توجه به کشورهای غربی و امضا توافقات نظامی و اقتصادی با آنها، رویکرد به روسیه را نیز در دستور کار قرار داده است. در این چارچوب 27 مهر ماه مان موهان سینگ نخست وزیر هند راهی مسکو گردید تا در دیدار با پوتین رئیس جمهور روسیه بر لزوم تقویت مناسبات دو جانبه تاکید نماید.

هند که زمانی اصلی ترین خریدار تسلیحات روسی بود اکنون به دنبال آن است تا در کنار تامین انرژی و تسلیحات و حتی امضا برخی توافقات هسته‌ای با مسکو، از روسیه به عنوان مولفه‌ای در برابر پاکستان بهره گیرد. البته پاکستان نیز نگاهی ویژه به روسیه داشته و در ماه‌های اخیر توافقات بسیاری میان طرفین صورت گرفته است. لذا می‌توان گفت که روسیه از نقاط رقابتی میان هند و پاکستان است که موجب شده تا این کشور نیز از این شرایط برای امتیازگیری بیشتر از آنها تعاملی زنجیره‌ای میان طرفین را ایجاد  نماید.

به هر تقدیر می‌توان گفت که رقابتی سخت میان هند و پاکستان در عرصه منطقه‌ای شکل گرفته است بگونه‌ای که هر کدام تلاش دارد تا با یارگیری بیشتر در حوزه منطقه‌ای و جهانی در نهایت پای میز مذاکره امتیاز بیشتری از طرف مقابل دریافت نماید. مواضع دو کشور نشان می‌دهد که آنها به دنبال تقابل نظامی نمی‌باشند اما تلاش دارند تا در حوزه دیپلماسی موقعیت خود را تقویت تا از مولفه‌های سیاسی برای امتیازگیری بیشتر در مذاکرات احتمالی برخوردار شوند.

قاسم غفوری-جام جم آنلاین