آیا جشنواره‌های جهانی به سینمای ایران خط می دهند؟

براساس این گزارش؛ سؤال برنامه هفته در مورد این بود که از بین جشنواره‌های خارجی و مردم ایران کدام مخاطبان باید اولویت فیلم‌سازان ایرانی باشند که پس از پخش مستندی چند دقیقه‌ای از سیر حضور سینمای ایران در جشنواره‌های مختلف این برنامه با صحبت‌های مسعود جعفری‌جوزانی آغاز شد.

جوزانی در شروع صحبت‌هایش با اشاره به اینکه حضور در جشنواره‌های خارجی فضیلت به حساب نمی‌آید گفت: حضور در جشنواره های خارجی فضیلت نیست اما نباید این گونه عنوان شود که این حضور نیز اشتباه است چرا که سینما پوستر و ویترین یک ملت است پس اگر می‌خواهیم وارد این بازی شویم باید قواعد آن را هم رعایت کنیم.

وی افزود: بنابر این وقتی فیلمی ساخته می‌شود فیلم ساز نباید فکر کند که آن را برای مخاطبین خارجی می‌سازد چون حضور در فستیوال‌های خارجی به هیچ عنوان فضیلت نیست اما اینکه حضور داشته باشیم قطعا یک افتخار بزرگی برای سینمای کشور است و جلوگیری از این حضور غلط است.برخی اول انقلاب طوری حرکت می‌کردند که حرفشان جلوتر از عقلشان حرکت می‌کرد و بی‌مورد تندروی می‌کردند حالا همان ها جاسوس‌های مجانی آن طرف شده‌اند و برای جایزه گرفتن برخی آثار در آن طرف تلاش می کنند.

این سینماگر تصریح کرد: باید در تعریف سینما به یک نقطه مشترک برسیم سینما یک صنعت است و مردم دنیا تمامی تمایلات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خود را دوست دارد از طریق سینما ظهور و بروز پیدا کند و اگر بنا است در بازارهای جهانی حضور داشته باشیم نمی‌توانیم بگوییم تنها فیلم برای مملکت خودمان ساخته‌ایم اما این موضوع نباید به این معنا باشد که برای سلیقه دیگران فیلم ساخته باشیم.

جعفری جوزانی تأکید کرد: افتخار بزرگی است که فیلمی در داخل کشور با استقبال مردم مواجه شود و بعد مردم دیگر کشورها نیز از آن فیلم استقبال کند بنابر این به هیچ وجه و قیمتی نباید بگذاریم این تریبون از بین برود.

وی در خاتمه در بخش اول صحبت‌هایش اظهار داشت: لزوما حضور در جشنواره خارجی و دریافت جوایز فضیلتی نسبت به دیگران نیست اما می‌تواند افتخاری باشد که صنعت سینمای ما را به دیگران معرفی کند.

براساس این گزارش در ادامه این برنامه ابوالحسن داوودی نیز در خصوص  لزوم حضور در جشنواره‌های خارجی گفت: من صحبتم را از انتهای صحبت‌ آقای جوزانی آغاز می‌کنم اگر بخواهیم بحثی را در سینما؛ ضرورت امروز مطرح کنیم مباحث بسیار مهمتری وجود دارد اما واقعیت این است که اگر بخواهیم تاریخچه حضور در جشنواره‌ها را نگاه کنیم می‌بینیم که به دوره‌های مختلفی تقسیم می شود و تأثیرات مختلفی بر سینمای ما داشته است.

وی افزود: اما این حضور یک واقعیت را به وجود آورده که سینمای ایران بعد از انقلاب که توانست حیات دوباره پیدا کند و به یک سفیر هنری ارزان برای حیات هنری جمهوری اسلامی تبدیل شد اما این سفیر فرهنگی ارزان‌قیمت که خیلی سریعتر از جاهای دیگر توانست ما را به جهان بشناسد در برخی از مواقع با سوء مدیریت دچار سرخوردگی شد.

داوودی تصریح کرد: اما کاملا با آن بخش از صحبت‌های آقای جوزانی صحه می‌گذاریم که اگر نتوانیم از این ابزار استفاده کنیم این ابزار مهم ارزان قیمت را از دست داده‌ایم و اگر بخواهیم صرفا خودمان را به یک سری جشنواره‌ها و فیلم‌های خاص محدود کنیم مشخص است که بازی را باخته‌ایم و حضور در جشنواره‌ها باید عرصه‌ای باشد که نگاه ملی و فراتر از تفکر جناحی در جشنواره‌ها حضور پیدا کند.

این سینماگر در بخش پایانی صحبت‌های اولیه‌اش اظهار داشت: جشنواره‌ها یک قالب هدایت شده با یک تفکر مشخص نیستند که بخواهیم همه را در یک دسته جمع‌بندی کنیم بنابر این اگر فیلم خوبی ساخته شود قطعا قابلیت حضور در جشنواره‌های مختلف را خواهد داشت.

براساس این گزارش؛ منوچهر شاهسواری سینماگر بعدی بود که در این خصوص به ابراز نظر پرداخت که البته در شروع صحبت هایش با انتقاد از سؤال مطرح شده آن را اشتباه دانست.

این تهیه‌کننده سینما اظهار داشت: سؤال برنامه غلط است چرا که اشتباه است که خودمان را بین این مردمان و آن مردمان به پرسش بگذاریم باید ببینیم ما در کجا زندگی می‌کنیم و جایگاه فرهنگی ما در جهان کجاست واقعیت این است که جایگاه فرهنگی ما هیچ چیز جز آنچه از ساحت هنر می‌بینیم نیست.

وی افزود: سینما ایران محصول انقلاب رسانه ایران است و نسبت آن با انقلاب اسلامی نسبت کاملا مستقیم است و ما همیشه صدمه را از جایی خورده‌ایم که مخاطب محدود انتخاب کرده‌ایم.

شاهسواری خاطر نشان کرد: نگاه حکیمانه حکم می‌کند که همه مردم را یکسان ببینیم و برای همه مردم که نیاز به سینما دارند فیلم بسازیم. وظیفه سینمای ایران دمیدن روح به جهان بی‌روح است و این دمیدن جزء با سینما امکان‌پذیر نیست و در این مسیر جشنواره‌ها نیز جایگاه خودشان را دارند اما اشکال ما این است که نمی‌توانیم از این موضوع خوب استفاده کنیم.

این تهیه‌کننده سینما ادامه داد: ما نباید همیشه منتظر بمانیم تا واکنش نشان دهیم مثلا نباید منتظر بمانیم تا «سیصد» ساخته شود تا با آن واکنش نشان دهیم و یا «آرگو» ساخته شود تا ما بخواهیم در پاسخ به آن فیلم بسازیم و بعد دشنام دهیم. سینمای ایران وظیفه سنگینی بر دوش دارد البته واقعیت‌های بسیار زیادی وجود داردکه سینمای ایران را از مسیر اصلی دور کرده اما واقعیت این است که سینمای ایران با توشه‌هایی که در اختیار دارد اجازه نمی‌یابد تا در عرصه جهانی حضور موفق داشته باشد.

وی در خاتمه بخش اول صحبت‌هایش با انتقاد دوباره از سؤال برنامه گفت: این چه انتخاب غلطی که است بر سر راهمان قرار می‌دهیم که برای کدام مردم فیلم بسازیم اما باید این فضیلت را داشته باشیم که تولید فکر و اندیشه کنیم و سینما یکی از ابزارهای آن است.

براساس این گزارش پرویز شیخ‌طادی دیگر سینماگر حاضر در این جلسه در صحبت‌هایی که با تشویق حاضران در استودیو همراه شد، گفت: بحث این است که آیا واقعا سینمای جشنواره‌ای به ما خط می‌دهد یا سینمای ملی و سینمای بومی ما کجا قرار گرفته آیا جشنواره‌های جهانی به ما خط نداده‌اند؟

وی افزود: تمام فیلم‌های ما و آثارمان فاقد قهرمان هستند آیا سینمای ضد قهرمان جذابیت دارد؟ آیا با این ویژگی‌هایی که آنها به ما تزریق می‌کنند می‌توانیم فیلم‌های خوبی بسازیم و آیا سینمای ما با قدم زدن در سواحل اروپا می‌تواند به جایی برسد. اگر رسیده است که اصلاً نیازمند مطرح کردن این بحث‌ها نبودیم.

شیخ طادی با طرح این سؤال که آیا حضور در جشنواره‌ها به معنای حضور در افکار عمومی مردم جهان نیست گفت: متأسفانه امروز سینمای غرب تفکر ضد قهرمان به ما تزریق کرده و مضامینی نظیر سرخوردگی، بی‌ثباتی، فرار از مبارزه، تسلیم محض شدن و شخصیت‌هایی عاری از ارزش‌های الهی در فیلم‌ها رواج دارند. و سینمای اروپا فقط همین قهرمانان را می‌پذیرد. البته من در جشنواره‌های اروپایی شرکت کردم و لذت حضور در این جشنواره‌ها را چشیده‌ام اما این ویژگی‌هایی که به ما تزریق کرده‌اند سینمای ما را نابود کرد.

این سینماگر در بخش پایانی صحبت‌هایش در قسمت نخست برنامه مناظره گفت: باید حساب مردم جهان از جشنواره‌ها جدا کنیم. موی ما در این جریانات سپید شده است و می‌دانیم دیپلماسی فرهنگی چگونه است و از چه طریق برروی ما تأثیر می‌گذارند امروز 50 کانال فارسی‌زبان بالای سرمان قرار دارند که امواج خود را برای ما می‌فرستد و دیگر این موضوع که با استفاده از دیپلماسی فرهنگی بر ما تأثیر می‌گذارد ثابت شده است.

 براساس این گزارش اکبر نبوی منتقد و کارشناس سینما نیز در این برنامه با اشاره به آنکه وقتی در خصوص سینما بحث می‌کنیم وارد فضایی می‌شویم که مانند سایر هنرها آسان نیست گفت: سینما دارای سه ساحت است و هر ساحت آن دارای جهانی متفاوت است سینما از سه ساحت صنعتی، هنری و رسانه‌ای تشکیل شده و ما نمی‌توانیم بدون توجه به آنها در این خصوص صحبت کنیم.

وی افزود: وقتی در مورد مخاطب داخلی و خارجی صحبت می‌شود باید بر همین اساس مبنای تحلیل خودمان را استوار کنیم که اگر بخواهیم از منظر صنعتی صحبت کنیم سینما تبدیل به یک کالا می‌شود اگر بخواهیم از منظر رسانه‌ای صحبت کنیم مهمترین شاخصه یک رسانه پیام است و باید بدانیم چه پیامی را منتقل می‌کنیم که اگر بخواهیم از ساحت هنری نگاه کنیم آن موقع دو جهات بیشتر نداریم یا سینما هنری‌ـ الهی است و یا شیطانی.

نبوی تأکید کرد: در ساحت هنری سینما یا هنر فطرت گرا یا هنر طبیعت‌گرا البته هر اثری که متناسب با فطرت باشد مخاطب خود را پیدا می‌کند و در این شرایط دیگر نمی‌توانیم برای سینما محدودیتی به لحاظ مخاطب پیدا کنیم.

این منتقد سینما خاطر نشان کرد: از نظر فطری مردم حافظ و سعدی را با دل و جان انتخاب کرده‌اند و باید توجه داشته باشیم که در مورد سینما صحبت می‌کنیم نه ادبیات آن موقع بحث در مورد اینکه در جشنواره‌های دنیا حضور داشته باشیم یا نه و مخاطب ما جهانی باشد یا خیر تفاوت می کند.

وی در خاتمه در پاسخ به این سؤال که آیا حضور ما در جشنواره‌های جهانی به نفعمان بوده یا خیر گفت: بدون تردید به نفع‌مان بوده است.

بخش پایانی برنامه مناظره با موضوع سینمای جشنواره‌ای به مناظره میان پرویز شیخ طادی و منوچهر شاهسواری اختصاص داشت.

پرویز شیخ‌طادی درباره حضور برخی کارگردان‌های داخلی در جشنواره‌های خارجی گفت:گاهی یک استراتژی است که می‌گوید اصلاً فیلم را برای خارجی‌ها بسازیم؛ بعد هم برای حضور در این جشنواره‌های سیاسی خودزنی کرده و به آنها کمک کنیم.

در این بخش حیدری از شیخ طادی پرسید به نظر می‌رسد ما در صنعت سینما چه دولتی و چه خصوصی انحصاری داریم که ورود به آن سخت است و شیخ طادی پاسخ داد: این موضوع از پیش تعیین شده نبود وقتی داخلی‌ها در جشنواره‌های خارجی شرکت می‌کنند و آنها تشویقشان می‌کنند داخلی‌ها می‌گویند چرا ما تشویق نکنیم و سیل تشویق‌ها شروع می‌شود در حقیقت بعداً به چنین چیزی تبدیل شد.

شاهسواری هم در ادامه سخنان شیخ طادی عنوان داشت: من یک تجربه از مشهد بگویم سال 76 یا سال 77 آن سال‌ها من رئیس اتحادیه تهیه کنندگان با حضور مرحوم سیف‌الله داد بودم آن زمان یک گرفتاری جدی نسبت به تهیه کنندگان و کارگردان‌ها وجود داشت که به شدت مایه افتخار ایران بودند مثلاً ما برای اینکه به مجید مجیدی تهیه کنندگی بدهیم کلی دردسر کشیدیم در حالی که او همه این افتخارات نظیر جوایز داخلی و خارجی را هم داشت. بخش مهمی از بار سینمای ایران را بچه‌های تهیه کننده کارگردان کشیده‌اند. بعضی وقت‌ها انحصارهایی به مرور و طی سال‌های اخیر به وجود آمده که بچه‌های جدی و مؤثر را آزار داده است. انحصارات در سینمای ایران کار می‌کند و آرزومند حذف همه جریانات مستقل است.

لجام گسیختگی سینمای ایران را امروز می‌بینیم در حالی که سینمای ایتالیا نیز در زمان برلوسکونی طراوت خود را از دست داد یا سینمای اسپانیا یا آلمان دیگر وجود ندارد در رقابت با هالیوود در شرایطی که آنها هجوم می‌آورند شما مجبور به دفاع هستید مهاجم مسلح به ابزاری است و با کیفیت وارد عرصه فرهنگ و هنری می‌شود که جای ما را می‌گیرد ما چه کار کنیم؟ باید فحش بدهیم؟ ما چاره‌ای جز تولید قدرتمند نداریم که این تولید نه به پول وابسته است که وابسته است و به مدیریت خلاقانه و مدیر دلسوخته فرهنگی نیاز دارد که فقط مسیر را هموار کند و هیچ وظیفه‌ دیگری ندارد.

در بخش دیگری از این مناظره حیدری از شیخ طادی پرسید وقتی یک فیلمساز فیلم می‌سازد آیا باید نیتش این باشد که فیلم در جشنواره‌های خارجی صدا کند یا مردم ایران به سراغ آن بیایند؟ که شیخ طادی در این باره عنوان داشت: نیت اول این است که اول باید مخاطب داخلی و کشور خود را در نظر بگیرد گاهی یک استراتژی است که می‌گوید اصلاً فیلم را برای آنها بسازیم و بعد برای جشنواره سیاسی خودزنی کنیم و به آنها کمک کرده باشیم. معتقدم فرهنگ و هنر نباید زیرمجموعه قوه مجریه باشد چون ظرف این قوه کوچک است فرهنگ و هنر باید یک قوه مجزا و مشخص داشته باشد و منافع کشور را مثل سرباز حفظ کند. به عنوان مثال ما کدام یک از استانهایمان سینما به مفهوم تولید و استقلال دارد؟ آیا ما سینمای بومی داریم؟ ما سینمای ملی و بومی داریم؟ چرا؟ چون ما در استانها تشکل نداریم، خانه سینما و همه اصناف در تهران است حتی ثبت فیلمنامه هم در تهران است و همه آمالشان این است که در جشنواره‌های تهران شرکت کنند. به همین دلیل همه شبیه هم می‌شوند و رشد نمی‌کنند باید در ساختار تفکر جدی بشود ما رقابت فرهنگی، هنری نداریم و همه می‌خواهند به جشنواره بروند چرا کارگردان بد و خوب با هم فیلم می‌سازند؟ چرا تولید هرج و مرج است؟ نهادی نیست که به شکایت‌ها برسد باید آسیب‌شناسی شود و انحصار را از تهران بگیریم که در درازمدت می‌بینیم که اعتماد به نفس در استانها شکل می‌گیرد و آرام آرام می‌بینیم که سینمای ایران شکل گرفت.

شاهسواری هم در ادامه این سخنان گفت: من اصل حرف شما را رد نمی‌کنم به عنوان بحث تئوریک و ساختاری. یک مجموعه تغییر و تحول محیطی و معماری جو بدی بر ما حاکم کرده است اگر روزی می‌خواستیم برویم شیراز که فیلمبرداری کنیم، شیراز، شیراز بود الان تقریباً ما صاحب یک معماری بی‌هویت و یکسان‌ساز شلخته در کل کشور هستیم وقتی که یک امر مهمی را از سینما گرفتیم و گاهی خسارت‌های جدی وارد کرد‌ه‌ایم یک بخشی از معماری برای ما قابل انکار است.

متأسفانه یک یکسان‌سازی عمومی در همه فضاهای جغرافیایی می‌بینیم اصلاً پدیده‌ای به نام روستا به شکل سنتی وجود ندارد و حتی در جایی به نام روستا طعم زندگی، طعم زندگی ماست و آنها همه چیز را دارند جز آلودگی و ترافیک ضمن اینکه ما تنها کشوری هستیم که جنگ در کشورمان رخ داده و سینما تعطیل نشده است. فیلم خانوادگی و کمدی می‌ساختیم در کنار آن فیلم جنگی هم ساختیم. در فیلم‌های اول رسول ملاقلی‌پور نوعی حسرت و دلسوختگی دارد.

در بخش دیگری از این برنامه حیدری مجری برنامه از شیخ طادی خواست تا اگر توصیه‌ای به ایوبی رئیس جدید سازمان سینمایی دارد عنوان کند. شیخ طادی نیز گفت: من توصیه‌ام این است که یک کاری کنند تا مدیر از خود بدنه ارشاد تربیت شود و ما بعد از 4 سال دنبال وزیر نگردیم و از فلان سفارتخانه نیاوریم روی اقوام و فرهنگ کار جدی کنیم همه امکانات در تهران متمرکز نشود. ایوبی رئیس سازمان سینمایی ایران است نه تهران و باید به جاهای مختلف کشور سفر داشته باشد مشکل این است که وقتی ما نماینده انتخاب می‌کنیم روز اول پوسترشان را می‌بینیم و بعد از آن دیگر نمی‌بینیم. من توصیه می‌کنم که ماهی یک جلسه عمومی برای اهالی سینما بگذارند و گر نه شکست می‌خوریم اگر بخواهید مثل دولت قبلی پهلو به یک سری بدهید این کینه بین اقشار مختلف سینما زنده می‌ماند.

شاهسواری نیز در پاسخ به همین سؤال گفت: وظیفه اصلی ما روشنگری و کارایی و اعتماد به داشته‌های خودمان است متوجه زیرساخت‌ها باشیم و اعتماد متقابل داشته باشیم.(فارس)