تاخیر 15 ساله در ساخت پالایشگاه خون

دستگاه‌های مورد نیاز پالایشگاه خون سال 77 از کشور فرانسه خریداری شده، اما هر بار به دلایل مختلف، وعده افتتاح این طرح کلان به تاخیر افتاده است و مسئولان نظام سلامت در دولت‌های مختلف، تاکنون نتوانسته‌اند با افتتاح پالایشگاه خون، کشور را از واردات برخی داروهای حساس بی‌نیاز کنند.

هر ساله میلیون‌ها دلار ارز برای واردات داروهای مشتق از پلاسمای خون، مثل داروهای آلبومین انسانی، فاکتور 8 انعقادی، فاکتور 9 انعقادی، داروهای ضدهاری، ضدهپاتیت و ضدکزاز مصرف می‌شود، در حالی که به گفته مسئولان و کارشناسان نظام سلامت، ساخت پالایشگاه خون در کشور می‌تواند تا 80 درصد صرفه‌جویی ارزی همراه داشته باشد.

یعنی در شرایطی که بتوانیم در پالایشگاه خون به فناوری ساخت این داروها با استفاده از پلاسمای خون دسترسی پیدا کنیم، نه‌تنها می‌توانیم بر امنیت و سلامت این داروهای ساخت داخل کنترل بیشتری داشته باشیم، بلکه دیگر به واردات میلیون‌ها دلار داروی مشتق از پلاسما نیز نیازی نخواهیم داشت.

اما با وجود تمام مزایایی که برشمردیم، در این 15 سال اخیر، افتتاح پالایشگاه خون در اولویت دولت‌های مختلف قرار نداشته است؛ آن هم در شرایطی که کشور ما مدام به تحریم دارو و قطع واردات داروهای حساس و مشتق از پلاسما تهدید می‌شود.

بخش خصوصی، کلید حل مشکل

برای افتتاح پالایشگاه خون، حتما باید پلاسمای استاندارد خون وجود داشته باشد تا بتوان از آن طریق، داروی مشتق از پلاسما تهیه کرد.

درواقع، پلاسمای استاندارد خون، حکم ماده اولیه پالایشگاه خون را دارد که اگر وجود نداشته باشد، ساخت پالایشگاه خون هم بی‌فایده است.

حسن ابوالقاسمی، رئیس سابق سازمان انتقال خون در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند: وقتی مسئولان در دهه 70 به فکر افتتاح پالایشگاه خون افتادند، به فکر تهیه پلاسمای خون نبودند و معلوم نبود که می‌خواهند پالایشگاه خون را با کدام پلاسمای استاندارد مدیریت کنند، اما خوشبختانه از سال 84 به فکر تولید پلاسمای مشتق از خون افتادیم و حالا با وجود این‌که دیگر مشکل قدیمی تولید پلاسمای استاندارد را نداریم، اما همچنان افتتاح پالایشگاه خون به مرحله عمل نرسیده است.

رئیس انجمن علمی خون و انکولوژی کودکان معتقد است که بخش خصوصی چاره حل این مشکل است و دولت باید از فعالان این عرصه حمایت کند.

وی تاکید می‌کند: همچنان مافیای واردات داروهای مشتق از پلاسما وجود دارد که در مسیر ساخت پالایشگاه خون در کشور سنگ‌اندازی می‌کند، اما معتقدم الان نقش مافیا کمرنگ شده و حالا این بخش خصوصی است که توان مالی برای افتتاح پالایشگاه ندارد.

مافیایی که ابوالقاسمی از آن صحبت می‌کند، گروه‌هایی هستند که سودهای کلانی از واردات داروهای مشتق از پلاسما می‌برند و به همین دلیل، افتتاح پالایشگاه خون در کشور می‌تواند دست آنها را برای واردات این داروهای گرانقیمت ببندد.

بخش خصوصی هم که برای ورود به این عرصه، به میلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد و به گفته ابوالقاسمی، اگر دولت از بخش خصوصی حمایت کند، بروکراسی‌های دست و پاگیر حذف شود و تسهیلات بانکی در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد، می‌توانیم امیدوار باشیم که ساخت پالایشگاه خون در کشور به‌سرانجام مطلوب برسد.

امید به ساخت پالایشگاه با کاهش تحریم‌ها

به گفته مسئولان سازمان انتقال خون، کشور ما به توانایی ساخت 150 هزار لیتر پلاسمای استاندارد خون رسیده است که این میزان پلاسما به خارج از ایران منتقل می‌شود و با تولید داروهای مشتق از پلاسما در پالایشگاه‌های خون واقع در کشورهای توسعه‌یافته، هم‌اکنون توانسته‌ایم به 200 میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی سالانه دسترسی پیدا کنیم.

به بیان دیگر، کشور ما هم‌اکنون به موقعیتی رسیده است که می‌تواند پلاسمای استاندارد تولید کرده و با انتقال این پلاسما به خارج، داروی ارزان‌قیمت‌تری تهیه کند، ولی اگر همین پلاسمای ساخت داخل در پالایشگاه خون در کشور به دارو تبدیل شود، آنگاه هم به استقلال علمی و هم به‌صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی خواهیم رسید.

علی‌اصغر حق‌پرست، مدیرعامل شرکت پالایش و پژوهش خون، در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که تحریم‌ها اجازه نداده است پالایشگاه خون به مرز افتتاح برسد.

حق‌پرست یادآوری می‌کند که هم‌اکنون در حال خرید دیگر تجهیزات مورد نیاز پالایشگاه خون هستیم و تقریبا 40 درصد راه را آمده‌ایم، ولی تکمیل این طرح به عزم ملی نیاز دارد.

وی خاطرنشان می‌کند که چند سال است یا با مشکل ورود تجهیزات فنی برای راه‌اندازی پالایشگاه خون روبه‌رو هستیم، یا تجهیزات فنی را با قیمت بالاتری خریداری می‌کنیم، اما حالا امیدواریم که با فروکش کردن تحریم‌ها، ساخت این پالایشگاه سریع‌تر تمام شود.

رئیس این شرکت مادر تخصصی دولتی تاکید می‌کند که آماده انتقال این شرکت به بخش‌خصوصی هستیم و در صورتی که بانک مرکزی نیز با نگاه جدی‌تری به فعالان این عرصه کمک کند، اتمام این طرح ملی دور از انتظار نخواهد بود.

صنعت پلاسما، ضررده نیست

وقتی به گفته فعالان داروهای مشتق از پلاسما، افتتاح پالایشگاه خون به 50 تا 200 میلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد و حتی از ضررده بودن این صنعت بحث می‌شود، باید به بخش خصوصی هم حق داد که تا وقتی امنیت سرمایه‌گذاری و سود این طرح برایش تضمین نشود، به چنین میدان پرچالشی پا نگذارد.

اما علی‌اکبر پورفتح‌الله، مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: صنعت پلاسما به هیچ‌وجه صنعتی ضررده نیست و سود آن بیشتر از واردات داروهای مشتق از پلاسما است. البته می‌پذیرم که مسئولان باید از فعالان این عرصه حمایت مالی کنند، اما مطمئن باشید صنعت پلاسما در جهان، صنعتی سودآور به حساب می‌آید.

پورفتح‌الله، مافیای واردات داروهای مشتق شده از پلاسما را هم قبول ندارد و می‌گوید: اگر به‌جای سرمایه‌گذاری در واردات داروهای مشتق از پلاسما، بر صنعت پلاسما و ساخت پالایشگاه خون سرمایه‌گذاری شود، می‌توانیم سالانه سه چهار پالایشگاه خون افتتاح کنیم که در این شرایط، واردات این داروها نیز کمتر از میزان فعلی خواهد شد.

این مقام مسئول، درباره زمان افتتاح پالایشگاه خون نیز جواب مشخصی نمی‌دهد و عنوان می‌کند: ما از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای ورود به صنعت پلاسما استقبال می‌کنیم و قطعا با ورود آنها، پالایشگاه خون می‌تواند به مرحله افتتاح برسد. گرچه پورفتح‌الله از زمان قطعی افتتاح پالایشگاه سخنی نمی‌گوید، اما چندی قبل، غلامرضا توگه، مدیرعامل سابق سازمان انتقال خون گفته بود با برنامه‌ریزی‌هایی که با شرکت‌های پالایشگر مشهور جهان مانند «فارماپلند» و «بیوست» انجام شده، قرار است طی چند مرحله و تا سال 94 پالایشگاه ساخته شود و حال باید دید آیا در سال 94، قفل افتتاح پالایشگاه خون شکسته می‌شود، یا این‌که این وعده هم به وعده‌های 15 سال گذشته ملحق خواهد شد؟

امین جلالوند‌ - گروه جامعه