مصر در سالی پرفراز و نشیب

مرسی که در نخستین سالگرد پیروزی در نخستین انتخابات دمکراتیک پس از سه دهه دیکتاتوری حسنی مبارک، با اعتراضات گسترده مردمی مواجه بود، در نهایت از سمتش برکنار و در حصر خانگی قرار گرفت، اما با تشدید درگیری‌های خونین بین هواداران مرسی و دولت برآمده از کودتای نظامیان، مرسی به زندان و سپس برای محاکمه به دادگاه آورده شد. محاکمه مرسی و دیگر شخصیت‌ها و رهبران جماعت اخوان‌المسلمین در کنار محاکمه حسنی مبارک و فرزندانش در مصر همچنان ادامه دارد. مرسی هنوز خود را رئیس‌جمهور قانونی مصر می‌داند. دولت مصر بیست و پنجم دسامبر رسما اخوان‌المسلمین را یک گروه تروریستی اعلام کرد.

طی سال گذشته، طرفداران مرسی بارها دست به تظاهرات زده و با نیروهای امنیتی مصر درگیر شدند. در برخی از این درگیری‌ها مانند میدان رابعه‌العدویه 120 نفر کشته و 4500 نفر زخمی شدند. این کشتار به رمزی برای ادامه مخالفت‌ها با نظامیان حاکم تبدیل شد و هم‌اکنون نیز تظاهرات‌کنندگان مصری به نشانه رابعه‌العدویه تصویر یک دست را با چهار انگشت (رابعه) با خود حمل می‌کنند.

سال گذشته در مصر یک‌بار دیگر قانون اساسی اصلاح و قانون تازه‌ای نوشته شد که کمیته‌ای 50 نفره به ریاست عمرو موسی آن را تهیه کرد. این قانون در چهاردهم و پانزدهم دی ماه به رفراندوم گذاشته شد و
98 درصد از رای‌دهندگان به آن آری گفتند. در این همه پرسی کمتر از 40 درصد واجدان شرایط شرکت داشتند. گرچه قرار بود پس از تدوین قانون انتخابات پارلمانی در مصر برگزار شود، اما سرانجام دولت اعلام کرد در بهار سال 93 انتخابات ریاست جمهوری را برگزار خواهد کرد.

پیروزی‌های اسد در بحران سوریه

سال گذشته بحران سوریه همچنان استمرار داشت، اما دولت سوریه توانست در آن موفقیت‌های تازه‌ای به دست آورد. این بحران سوریه ​ سال گذشته در دوسطح سیاسی و نظامی فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرد. به لحاظ نظامی ارتش سوریه توانست در میادین نبرد پیروزی‌های تازه‌ای به دست آورد. از‌جمله توانست بسیاری از مناطق این کشور از شهرها و روستاها گرفته تا مناطق استراتژیک مانند القلمون را از چنگ گروه‌های تروریستی خارج کند. تصرف شهر القصیر در پانزدهم خرداد یکی از دستاوردهای بزرگ نظامی برای ارتش سوریه و مقاومت لبنان بود. این پیروزی موازنه جنگ در سوریه را به کلی تغییر داد. سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان با دفاع از دخالت مقاومت در جریان تحولات سوریه گفت اگر این مقاومت نبود شهر القصیر آزاد نمی‌شد. نصرالله ​ پنجم خرداد طی سخنانی بصراحت اعلام کرد که حزب‌الله هرگز سوریه را تنها نخواهد گذاشت.

در مقابل، گروه‌های تروریستی موجود در سوریه دچار شکاف‌ها و خسارت‌های فراوانی شدند. دلیل عمده این اختلافات، تفاوت منافع بین حامیان منطقه‌ای آنها یعنی ترکیه، عربستان سعودی و قطر بود. این اختلافات کار را به جایی رساند که گروه دولت اسلامی عراق و شام (داعش) با جبهه النصره رودرروی هم ایستاده و مناطقی را از همدیگر پس گرفتند. از سوی دیگر به دلیل اختلاف بین قطر و عربستان فرماندهی ارتش موسوم به آزاد سوریه از ریاض ادریس گرفته و به فردی که طرفدار عربستان بود، داده شد.

در سطح سیاسی نیز سال گذشته به سود بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه بود. با مطرح شدن مساله سلاح‌های شیمیایی، دولت دمشق پذیرفت که سلاح‌هایش را زیر نظر ماموران سازمان ملل جمع‌آوری و منهدم کند. این موضوع برای اسد یک پیروزی بزرگ در سطح بین‌المللی تلقی می‌شد و نشان داد که حاضر است برای رفع نگرانی‌های بین‌المللی از زرادخانه شیمیایی خود چشمپوشی کند.

سرانجام بعد از یکسری تلاش‌های دیپلماتیک دولت سوریه پذیرفت تا در کنفرانس ژنو 2 شرکت کند. این در حالی بود که مخالفان نیز پذیرفته بودند در این نشست شرکت کنند. کنفرانس ژنو 2 ، اول بهمن ماه به مدت سه روز و با شرکت 40 کشور تشکیل شد. بعد از اجلاس مقدماتی نمایندگان دولت سوریه و مخالفان پذیرفتند که مذاکراتی سه‌جانبه با حضور سازمان ملل داشته باشند. این مذاکرات که هدفش تشکیل یک دولت انتقالی و اعلام آتش‌بس برای حمص بود، بعد از یک هفته به نتیجه‌ای نرسید. یک هفته دیگر این مذاکرات از سر گرفته شد و در نهایت تنها دستاوردی که داشت شکست بود.

آخرین آمارهای ارائه شده از سوی سازمان ملل می‌گوید: تاکنون در جریان جنگ داخلی سوریه بیش از 140 هزار نفر کشته و بیش از 500 هزار نفر مجروح شده‌اند. این علاوه بر آوارگی میلیون‌ها نفر و خسارت‌های مالی فراوانی است که بر این کشور وارد شده است.

بلندپروازی امیرنشین کوچک

شیخ‌نشین کوچک قطر با وجودحجم اندک کشورش بلندپروازی‌های زیادی دارد. قطر طی دو دهه گذشته، مراحل ترقی و پیشرفت را بسرعت طی کرده است. این کشور علاوه بر توسعه اقتصادی به تاثیرگذاری در تحولات جهان پیرامون خود روی آورد و با میانجیگری در بحران‌های مختلف از لبنان گرفته تا یمن سعی کرد برای خود جایگاهی جدید در سطح جهانی کسب کند. با شروع بحران سوریه قطر نیز به صورت تمام قد وارد معرکه شد و با تلاش‌های خود عضویت سوریه را در اتحادیه عرب لغو کرد. با بروز ناکامی و شکست در جبهه مخالفان بشار اسد در سوریه و برکناری محمد مرسی در مصر که از متحدان قطر بود، سیاست خارجی قطر دستخوش ناکامی‌های گسترده‌ای شد. به دنبال این ناکامی‌ها بود که بیست و پنجم ژوئن 2013 (چهارم تیر 92) اعلام شد «شیخ حمد بن خلیفه آل‌ثانی» امیر شصت و یک ساله قطر بعد از 18 سال حکمرانی، قدرت را به پسرش شاهزاده تمیم سی و سه ساله می‌سپارد. به دنبال این تصمیم اعلام شد شیخ حمد بن جاسم نخست‌وزیر قدرتمند قطر نیز از کار کناره می‌گیرد.

یک موضوع دیگری که سال گذشته اتفاق افتاد شکافی بودکه بین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس رخ داد و ناگهان سه کشور امارات، بحرین و عربستان سعودی اعلام کردند سفرای خود را از قطر فراخوانده‌اند. علت این امر به اختلافات بین عربستان و قطر بازمی‌گشت. در این ماجرا قطری‌ها متهم شدند که در امور داخلی برخی کشورها دخالت کرده یا از گروه‌های مشخصی چون اخوان‌المسلمین حمایت می‌کنند. / جام‌جم