بلوط‌های زاگرس جان می‌گیرند

واقعیت اینجاست که متاسفانه در کشورمان منابع طبیعی هیچ وقت جزو اولویت‌ها نبوده و تاکنون وعده‌های مسئولان دراین باره از مقام وعده و حرف فراتر نرفته است، اما نکته اینجاست اکنون که طبیعت به کمک زاگرس و درختانش آمده، مسئولان دیگر نباید با کم‌توجهی از کنار این فرصت تکرار نشدنی عبور کنند.

صدها اصله درخت در زاگرس به بیماری زغالی بلوط مبتلا شده و تاکنون مسئولان مجبور به قطع 80 هزار اصله از آنها شده‌اند، زیرا تنها راه مقابله با این آفت، قطع درختان بیمار و سوزاندن آنهاست. این در حالی است که براساس آیین‌نامه اجرایی بند ب ماده 12 قانون افزایش بهره‌وری، ارزش هر اصله درخت 250 هزار تومان است. به گفته رئیس سازمان جنگل‌ها، خشکیدگی جنگل‌های بلوط تاکنون 4666 میلیارد و 255 میلیون تومان به کشور زیان رسانده و برای اجرای عملیات پنج ساله احیای جنگل‌های زاگرس به 900 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

یک میلیون هکتار آلوده

کامران پورمقدم، مدیرکل دفتر امور منابع جنگلی سازمان جنگل‌ها با اشاره به این‌که حدود یک میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس به آفت زغالی بلوط مبتلا شده‌، به جام‌جم می‌گوید: اعتبار در نظر گرفته شده برای سال 93 حدود 47 میلیارد تومان است، اما ما برای اجرای تمامی طرح‌ها سالانه حدود 250 میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم، البته اولویت ما مهار کانون‌های بحران است و ما امیدواریم امسال اعتبار ویژه‌ای برای بازسازی مناطق آسیب دیده در نظر گرفته شود.

پورمقدم ادامه می‌دهد: خوشبختانه به دلیل بارندگی‌های اخیر وضع جنگل‌های زاگرس رو به بهبود است، ولی چنانچه نتوانیم طرح‌های حمایتی، بهداشتی و حفاظتی را بموقع اجرا کنیم، این شرایط دوام نخواهد آورد و دوباره وضع درختانی که اکنون جان‌تازه‌ای گرفته‌اند، وخیم می‌شود.

رضا احمدی، مجری طرح احیای جنگل‌های زاگرس نیز دراین باره به جام‌جم می‌گوید: بیماری زغالی بلوط برای اولین‌بار در استان‌های ایلام، فارس، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد مشاهده شد.

این درحالی است که خشکیدگی درختان بلوط در ایلام 577 هزار هکتار، لرستان 276 هزار و 363 هکتار، کهگیلویه و بویراحمد صد هزار هکتار، فارس 18 هزار و 171‌هکتار، چهارمحال و بختیاری 17 هزار و 215 هکتار، کرمانشاه ده هزار و 508 هکتار و در خوزستان 2564 هکتار وسعت دارد. به گفته احمدی، جنگل‌های این هفت استان بیشترین خسارت را از بیماری زغالی بلوط دیده‌اند.

درختان زندگی‌بخش

مجری طرح احیای جنگل‌های زاگرس ادامه می‌دهد: نقش درختان زاگرس در حیات کشور نادیده گرفته شده، زیرا این درختان فقط در استان ایلام 71 برابر سد این استان آب ذخیره‌کرده و مقدار زیادی از ریزگردها را در خود رسوب می‌دهند.

به گفته وی، با توجه به نقش درختان زاگرس در زندگی ایرانیان باید توجه ویژه ای به آنها داشت.

احمدی یادآور می‌شود: تاکنون کانون‌های بحرانی را شناسایی کرده و اولویت‌بندی کرده‌ایم، ما طرح‌های پیشگیری و مقابله را نیز در مرحله اجرا داریم، اما برای ادامه و کسب نتیجه ایده‌آل نیاز به تامین اعتبار است.به گفته وی، هر ساله بین دو تا سه میلیون نهال بلوط تولید و برای احیای جنگل‌های زاگرسی در این عرصه‌ها کاشته‌می‌شود.

4 میلیون هکتار جنگل آلوده

بهمن افراسیابی، مدیرکل دفتر فنی حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها در گفت‌و‌گو با جام جم می افزاید: در کشورما عرصه‌های منابع طبیعی حدود 134 میلیون هکتار وسعت دارد. در این میان حدود 84 میلیون هکتار از این وسعت مرتع، 32.6 میلیون هکتار بیابان و 14.2 میلیون هکتار جنگل است. این درحالی است که وسعت جنگل های زاگرس شش میلیون هکتار است.

افراسیابی ادامه می دهد: در بخش آفات و امراض سال گذشته در مجموع 56 میلیون هکتار از عرصه های منابع طبیعی کشور را بررسی کرده و مشخص شد از این مقدار چهار میلیون هکتار از جنگل آلوده به آفات و امراض است که حدود یک میلیون هکتار از آن شرایط بحرانی دارد.

نکته دیگری که در این میان می توان به آن اشاره کرد جمعیت وابسته به عرصه‌های منابع طبیعی کشور است، چون 916 هزار خانوار در کل کشور که جمعیتی بالغ بر پنج‌میلیون را شامل می‌شوند به این عرصه‌ها وابسته‌اند. افزون بر این از 124‌میلیون واحد دامی کشور 83 میلیون واحد دامی ارتباط مستقیمی با عرصه‌های منابع طبیعی دارند از این تعداد حدود 30 میلیون واحد دامی به‌جامعه عشایری تعلق داشته و 53 میلیون نیز به خانوارهای روستایی تعلق دارد.

این درحالی است که به گفته افراسیابی جمعیت وابسته به منابع طبیعی کشور 5.7 و تعداد دام‌ها نیز 2.5 برابر بیشتر از توان سرزمین است.

وی یادآور می‌شود: در صورتی که بخواهیم واحد اقتصادی برای دامداری و بهره‌برداری تعریف کنیم باید برای هر دامدار 570 واحد دامی با 250 هکتار مرتع تعریف کنیم، اما اکنون هر‌دامدار به طور متوسط حدود 90 هکتار مرتع و 85 واحد دامی در اختیار دارد.

این درحالی است که بهره‌برداری‌های دیگری مانند گردشگری، عملیات عمرانی و برداشت گیاهان دارویی و صنعتی نیز به عرصه‌های طبیعی کشور آسیب می‌زند. برای نمونه فقط تا سال 88، 5527 معدن در کشور به ثبت رسیده است.

درخت یا سوخت

مساله دیگری که سبب شده منابع طبیعی کشور بیشتر از پیش آسیب ببیند این است که از 109 میلیون هکتار از 134 میلیون هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی کشور برای تامین سوخت بهره‌برداری می‌شود؛ به این شکل که ساکنان این مناطق از بوته و شاخ و برگ درختان به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. این بهره‌برداری بعد از هدفمند شدن یارانه‌ها رنگ وبوی جدی‌تری بخود گرفت.

فرشته مرادی، یکی از جایگاه‌داران توزیع سیلندر گاز در روستای انارک ایلام دراین باره به جام‌جم می‌گوید: آن زمان هر سیلندر گاز حدود 800 تومان قیمت داشت و مردم بومی از آن استفاده می‌کردند، اما اکنون قیمت هر سیلندر گاز 5000 تومان شده و دیگر کمتر شخصی برای استفاده از آن تمایل دارد.

خیلی‌ها ترجیح می دهند یارانه خود را گرفته و از شاخ و برگ درختان به‌عنوان سوخت استفاده کنند.

مدیرکل دفتر فنی حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها تصریح می‌کند: در بخش جنگل، جمعیت وابسته به منابع طبیعی در عرصه‌های جنگلی قبل از سال 74 سالانه 12میلیون متر مکعب چوب استفاده می‌کردند، اما با اجرای پروژه‌های تامین سوخت جایگزین این آمار به هشت میلیون متر مکعب رسیده است.

وی عنوان می‌کند: میزان استفاده از بوته برای سوخت نیز در سطح یک میلیون تن بوده که بعد از سال 74 به 600هزار‌تن رسیده است.

به گفته افراسیابی اگر وزن هر بوته خشک را سه کیلوگرم در نظر بگیریم، وزن بوته‌های مصرفی در کل به 600 هزار تن می‌رسد، افزون بر این اگر ما این عدد را به کیلوگرم تبدیل و آن را تقسیم بر سه کنیم، می‌توان گفت سالانه 200میلیون بوته از پوشش گیاهی کشور حذف می‌شود.

مدیرکل دفتر فنی حفاظت و حمایت سازمان جنگل‌ها درباره اقدامات این سازمان ادامه می‌دهد: در بخش سوخت 1110‌جایگاه توزیع سیلندر گاز تاسیس شده، برای خرید 265 سیلندر یارانه پرداخت کرده و 401 نانوایی عمومی برای بومیان منطقه تاسیس کرده‌ایم.

با توجه به وضع و شرایط جنگل‌های زاگرس باید از مسئولان خواست با تامین منابع مالی و انسانی برای حفظ جنگل‌های زاگرس تلاش کنند. افزون بر این حمایت از سازمان‌های مردم‌نهاد برای آموزش و آگاهی بخشی به جوامع محلی نیز می‌تواند درحل مشکل عرصه های طبیعی کشور نقش ویژه‌ای داشته باشد.

مهدی آیینی/گروه جامعه