محصولات ارگانیک را بشناسیم

این روزها تب مصرف غذاهای ارگانیک یا همان مواد غذایی که به طور طبیعی و بدون هیچ نوع کود یا آفت کشی پرورش داده می‌شود، در میان مردم، سوپرمارکت‌ها و میوه‌فروشی‌ها بالا گرفته است. فرض کنید در یک مغازه میوه‌فروشی هستید، یک طرف سیب‌های ارگانیک و طرف دیگر سیب‌های معمولی چیده شده است. هر دوی آنها به اندازه کافی سفت، براق و قرمز به نظر می‌رسد.

کد خبر: ۶۶۶۶۰۶

حتی می‌دانیم هر دوی آنها به اندازه کافی ویتامین و فیبر دارد و از طرفی فاقد چربی، سدیم و کلسترول نیز است. حال پرسش اینجاست که تفاوت این دو چیست و چه عاملی باعث شده مواد غذایی ارگانیک در مقایسه با انواع معمولی گران‌تر باشد؟

محصولات ارگانیک

لغت ارگانیک به شیوه یا عملکرد کشاورزان هنگام پرورش، تولید و حتی فرآوری محصولاتی از جمله میوه ها، سبزیجات، صیفی جات و حبوبات اشاره می‌کند. در عین حال لبنیات و حتی گوشت نیز که در رده محصولات دامی جای دارد، از این طبقه‌بندی خارج نیست. هدف کشاورزان و دامپرورانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، به‌طور مشخص حفاظت از خاک و آب به‌عنوان دو عنصر اصلی تولید محصول و در عین حال کاهش آلودگی‌هاست. در واقع کشاورزان و دامپرورانی که محصولات خود را به شیوه ارگانیک پرورش می‌دهند، به هیچ وجه از روش‌های قراردادی و معمول برای کوددهی، کنترل آفات و حتی شیوه‌های رایج مقابله با انواع بیماری‌های دامی استفاده نمی‌کنند. یک کشاورز ارگانیک به‌جای استفاده از علف‌کش‌های شیمیایی، از روش‌های به نسبت سخت اما محیط زیست دوست‌تر، نظیر کشت دوره‌ای، پخش مالچ (مواد آلی قیرمانند حاصل از تجزیه کاه و برگ‌های مرده) یا کودهای حیوانی برای کنترل آفات بهره می‌گیرد. گاهی باغبان‌های حرفه‌ای از صفحات پلاستیکی سیاه رنگی که به مالچ مشهور است، استفاده می‌کنند اما مالچ طبیعی مشخصا باید از جنس مواد آلی باشد تا همزمان رشد علف‌ها را کاهش و تکثیر کرم‌ها را افزایش دهد و در عین حال مانع تبخیر آب از سطح خاک نیز شود.

کشاورزان عادی برای بالا بردن میزان رشد گیاهان از کودهای شیمیایی استفاده می‌کنند اما کشاورزان ارگانیک، از کودهای طبیعی نظیر کودهای حیوانی و کمپوست (مخلوط کود گیاهی و خاک) نه تنها برای رشد گیاه بلکه حتی برای تغذیه خاک کمک می‌گیرند.

کشاورزان عادی برای کاهش آفات و بیماری‌ها، حشره‌کش‌های سنتزی و مصنوعی را روی محصولات خود اسپری می‌کنند، اما کشاورزان ارگانیک آفت‌کش‌های خود را از منابع طبیعی می‌گیرند. آنها برای این منظور بیشتر از مزایای حشرات و پرندگان در کنترل زادآوری دیگر حشرات یا حتی به‌عنوان تله استفاده می‌کنند. از طرف دیگر، کشاورزان عادی برای کنترل علف‌های هرز، بیشتر به علف‌کش‌های شیمیایی و مصنوعی وابسته هستند اما راهکار کشاورزان ارگانیک مشخصا بر استفاده از عناصر طبیعی نظیر گیاهان رقیب بومی، برداشت علف با دست و استفاده از مالچ تاکید دارد. از طرف دیگر دامپروران عادی اغلب به دام‌های خود آنتی بیوتیک، دارو و حتی ترکیبات هورمونی برای رشد و مقابله با انواع بیماری‌ها می‌دهند اما دامپروران ارگانیک دام‌های خود را با مواد غذایی ارگانیک تغذیه می‌کنند و مهم‌تر از همه امکان استفاده از فضاهای باز را برای آنها میسر می‌سازند. این دامپروران باور دارند که کاربرد روش‌های پیشگیرانه، چرای دوره‌ای، رژیم غذایی متعادل و تمیز نگه داشتن دائم محل اسکان دام‌ها در کنترل بیماری‌های آنها نقش بسزایی دارد.

روش‌های ساده برای کشت محصولات خانگی ارگانیک

کاشت محصولات ارگانیک، مستلزم داشتن امکانات خاصی نیز هست اما پرسش اینجاست که آیا افراد عادی هم می‌توانند در فضاهای محدود از جمله در باغچه‌های کوچک یا حتی گلدان برخی از انواع آنها را پرورش دهند؟ پاسخ این پرسش از نظر بسیاری از متخصصان مثبت است، به‌عنوان مثال برخی از سبزیجات و صیفی‌جات را می‌توان براحتی در فضای مناسب اما محدود پرورش داد.

الف: مکان مناسب برای کاشت

اغلب سبزیجات و صیفی جات برای رشد خوب و آسان نیازمند نور خورشید و زهکشی مناسب خاک است اما خاک آنها باید توانایی نگهداری رطوبت را نیز داشته باشد. سایه زیاد کاشت سبزیجات را با مشکلات عدیده همراه خواهد کرد. علاوه بر این، مکان مورد نظر نباید در معرض باد باشد. تحقیقات نشان داده حتی بادهای با سرعت متوسط هم می‌تواند میزان محصول را تا حدود 30 درصد کاهش دهد. جالب است بدانید حتی چند تکه چوب که در اطراف گلدان به شکل تیرک محکم شود نیز می‌تواند مانع تاثیر مخرب باد بر محصولات کشاورزی شود. نکته‌ای که در مورد فضاهای محدود از جمله گلدان باید به خاطر داشت، استفاده از تکنیک کشت تناوبی است. کاشت یک نوع محصول آن هم به طور مداوم در فضای محدود به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، زیرا قطعا باعث کاهش محصول، افزایش عوامل بیماریزا و علف‌های هرز خواهد شد.

ب: رازهای کوچک اما مهم

در کاشت برخی از صیفی‌جات ریزه‌کاری‌هایی وجود دارد. مثلا اگر پیاز و هویج با یکدیگر کاشته شود، اغلب نتیجه بهتری حاصل می‌شود. همین کار ساده باعث خواهد شد نه تنها هویج‌ها بلکه حتی پیازها هم از نوعی آفت خاص دور بماند. این آفت در واقع نوعی حشره است که لاروهای آن عمدتا در میان لایه‌های خارجی ریشه هویج، پیاز، سیر و دیگر گیاهان پیازی یافت شده و محصول را ضایع می‌کند.

براساس تحقیقات انجام شده، بوی هویج همزمان بوی ناشی از پیاز را خنثی می‌کند و در نتیجه حشره مذکور یا همان Vice‌/‌versa دیگر برای تخمگذاری جذب این دو محصول نمی‌شود. از طرف دیگر کشت چرخشی نیز می‌تواند تاثیر بسزایی در کنترل علف‌های هرز داشته باشد. به عنوان مثال گلدانی که نسبتا از علف‌های هرز پر شده، می‌تواند برای کاشت سیب‌زمینی مناسب باشد. این‌کار یکی از بهترین روش‌ها برای به اصطلاح خفه کردن علف‌های هرز است و نه‌تنها محصول خوبی را همراه دارد بلکه حتی برای شما زمان کافی را می‌خرد تا بتوانید در مرحله بعد کار نسبتا سخت‌تری همچون کشت سیر را دنبال کنید. به‌علاوه این‌کار خود نمونه‌ای از کشت محصولات ارگانیک است.

پ: مشوق‌های خوب

گوجه‌فرنگی یکی از صیفی‌جاتی است که زمان کاشت آن اکنون فرا رسیده. برای کاشت گوجه فرنگی فقط به نور کافی خورشید نیاز دارید. معمولا فاصله کاشت بذرهای گوجه فرنگی بین 30 تا 50 سانتی‌متر است اما بسیاری از باغبان‌ها اول بذرها را در کنار یکدیگر با چند سانتی‌متر فاصله می‌کارند و پس از اندکی رشد، آنها را به گلدان‌های جدا منتقل می‌کنند. گاهی دیده شده برخی از گوجه‌فرنگی‌های گلخانه‌ای پوست سفت و محکمی دارد، دلیل این مساله نگهداری از گیاه در درجه حرارت‌های بالاست. استفاده از سایبان‌های کوچک به شرط آن‌که نور را بیش از حد محدود نکند، می‌تواند این مشکل را برطرف کند. یکی از صیفی‌جاتی که نباید از کشت آن غفلت کرد، بادمجان است. کاشت این گیاه درست به آسانی کاشت گوجه‌فرنگی‌های خانگی است. این گیاه نیز عینا به نگهداری در فضای گلخانه‌ای نیاز دارد اما زمانی به اوج باروری می‌رسد که از نور طبیعی روز برخوردار باشد. بادمجان در مقایسه با گوجه‌فرنگی و حتی فلفل شرایط پرآبی را راحت‌تر می‌پذیرد اما باید توجه داشت آبیاری بیش از حد، محصول آن را کم می‌کند. بهترین زمان آبیاری بادمجان وقتی است که حداقل پنج سانتی‌متر از سطح خاک خشک شده باشد. یکی دیگر از محصولاتی که کشت آن می‌تواند جالب باشد، سیب‌زمینی است. سیب زمینی انواع گوناگونی دارد. بهترین انتخاب برای فضاها و زمان‌های محدود نوع زودرس سیب زمینی است معمولا کمتر هم دچار آفت‌زدگی می‌شود. بهترین زمان برای کاشت سیب زمینی نیز اوایل بهار است پس فقط کافی است که خاک را بین پنج تا ده سانتی‌متر گود کنید و بذرهای سیب زمینی را بکارید. معمولا بهتر است در قسمت زیرین بذر سیب زمینی کمی کود و روی آن هم مخلوط کود و خاک ریخته شود. سیب‌زمینی به نور و آب کافی نیاز دارد و نبود هر دوی آنها بشدت بر میزان محصول اثر خواهد داشت.

آفات مهم سبزیجات در یک نگاه

سوسک سبزیجات که از آن با عنوان سوسک‌های کک مانند نیز یاد می‌شود، از جمله حشراتی است که در کشورهایی نظیر جمهوری آذربایجان، گرجستان، روسیه، ارمنستان، قزاقستان، چین، ژاپن، بخش‌های مرکزی و جنوبی اروپا، آسیای صغیر و حتی ایران هم یافت می‌شود. یک گونه از این سوسک‌ها با نام علمی Chaetocnema sp. اغلب روی بادمجان دیده شده. البته گونه‌هایی هم هستند که بیشتر مختص چغندر یا هندوانه و حتی درخت نارون است. گاه گزارش‌هایی از حضور آنها روی سبزیجات نیز ارائه شده است. این حشره می‌تواند سوراخ‌های کوچکی روی برگ‌ها ایجاد کند و طی مدت کوتاهی از قدرت گیاه بکاهد. به همین سبب در مناطقی که احتمال پراکنش گسترده آن وجود دارد، بخصوص در نواحی جنوب دریای خزر از جمله در کلاردشت، نور و فیروزکوه توصیه می‌شود حتما پوششی شبیه نایلون روی سبزیجات کشیده شود زیرا بهترین راه مبارزه با این حشره لزوما آفت‌کش‌های شیمیایی نیست. این کار معمولا دو نتیجه مثبت را دارد: یکی این‌که رطوبت و حفاظت لازم را که اغلب سبزیجات بدان نیازمند است، فراهم می‌کند و دوم این‌که احتمال حمله سوسک‌های کک مانند را نیز کاهش می‌دهد./ ضمیمه سیب