اختلال وسواس از تشخیص تا درمان

از علائم این نوع اختلال این است که فرد از لحاظ ذهنی بسیار درگیر مواردی همچون نظم، جزئیات، قواعد، فهرست‌ها و سازماندهی می‌شود و مطلب اصلی میان هجوم توجه بیش از حدی که فرد به جزئیات دارد گم می‌شود.

این افراد بشدت دقیق هستند و بیش از اندازه به تکرار و وارسی‌کردن گرایش دارند. معمولا نیز زمان زیادی صرف انجام کارها می‌کنند و این امر موجب می‌شود از امور عادی و روزمره زندگی باز بمانند.

وظیفه‌شناسی افراطی و کمال گرایی افراطی آنها و شیفتگی شدید به کار و تولید و ناتوانی در دورانداختن اشیای کهنه و بی‌ارزش و اکراه از سپردن کارها به دیگران و همچنین انعطاف‌پذیر نبودن نیز از علائم دیگری است که نشان‌دهنده وجود این اختلال است.

فرد مبتلا نسبت به این حقیقت که دیگر افراد در برابر تاخیرها و ناراحتی‌هایی که از این رفتار ناشی می‌شود دلخور می‌شوند، بی‌توجه هستند.

برای درمان وسواس با توجه به شدت علائم و مدت زمانی که فرد درگیر اختلال است، بهتر است از درمان‌های ترکیبی استفاده شود.

یعنی هم مداخلات روانپزشکی و دارویی و هم درمان‌های غیردارویی که در این حوزه مطرح هستند باید به طور همزمان به کار گرفته شوند. درمان‌های غیردارویی شامل روان‌درمانی و درمان‌های شناختی و درمان‌های شناختی ـ رفتاری می‌شود.

در روان‌درمانی که معمولا زمان بیشتری می‌طلبد اهداف درمان و روند و مدت زمانی که طول خواهد کشید از سوی درمانگر به فرد گفته می‌شود و در این شیوه به ریشه‌های اختلال و مقاومت‌هایی که فرد دارد پرداخته می‌شود.

روش دیگر این است که فرد ابتدا فهرستی از عوامل و نگرانی‌ها و ترس‌هایی که او را وادار به رفتار وسواسی می‌کند، تهیه می‌کند و آن را از خفیف می‌نویسد.

بررسی افکاری که از ذهن فرد می‌گذرد نیز بسیار مهم است. در مقابل آن فرد در ستون دیگری مشخص می‌کند چه رفتارهایی برای کاهش آن دل نگرانی از خود بروز می‌دهد و تعداد دفعات بروز رفتار را نیز ثبت می‌کند.

برای مداخله هم روی افکار فرد کار خواهد شد و منطقی و غیرمنطقی‌بودن آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و لازم است از خفیف‌ترین ترس‌ها و مقابله با آنها شروع و از تکنیک‌های مواجهه و حذف استفاده کرد.

برای کاهش برخی رفتارهای وسواس‌گونه ایجاد محدودیت زمانی نیز موثر است که در این روش فرد وادار می‌شود طبق زمانی که به او اختصاص داده شد کار خود را به اتمام برساند.

برای ایجاد محدودیت، ابتدا زمان اولیه که صرف انجام کارهای تکرارشونده می‌شود باید ثبت شود و سپس بتدریج و گام به گام، زمان محدود و محدودتر شود.

دکتر مهرنوش دارینی - روان‌شناس و مشاور