دامن سبز خراسان داغدار گونه‌های گیاهی

دامن سبز خراسان که روزگاری خاستگاه گونه‌های نادری از گیاهان بوده است امروز و در پی برداشت‌های بی‌رویه و یا چرای غیراصولی و زیاده از حد دام‌ها آرام و بی‌صدا به سمت بیابان شدن پیش می‌رود.

مراتع و دشت‌های خراسان رضوی از دیر باز مامن و خاستگاه گونه های مختلفی از گیاهان دارویی و انواع گیاهانی بوده که امروزه مصارف اقتصادی زیادی دارند.

خطر انقراض گونه‌های گیاهی

عطاران و طبیبان در گذشته‌های دور این سرزمین با بهره‌گیری از گونه‌های گیاهان دارویی مرهمی برای درمان بیماران مهیا می‌کردند، اما امروزه و در پی برداشت بی رویه از گیاهان گونه‌های نادر این سرزمین با خطر انقراض مواجه شده و مراتع آرام و بی صدا به سمت بیابان شدن پیش می‌روند.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: مراتع استان خراسان زیستگاه گونه‌های مختلفی از گیاهان دارویی است به طوری که بیش از 200 گونه گیاهان دارویی در سطح استان بویژه مراتع شناسایی شده است.

حسن تقوایی افزود: بخشی از گونه های گیاهان دارویی شناسایی شده در مراتع برداشت و صادر می‌شود.

وی گفت: متاسفانه از مشکلات ما در این حوزه نبود فرآیند تبدیل و فراوری این گیاهان دارویی است که ارزش دارویی و اقتصادی زیادی هم دارند.

بهره‌برداری‌های بیش از حد و روند تخریب مراتع

تقوایی افزود: وسعت مراتع استان خراسان رضوی شش میلیون و 600 هزار هکتار است ولی متاسفانه از این مراتع بیش از ظرفیت بهره‌برداری می‌شود که این روند تخریب مراتع را در پی دارد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی گفت: برداشت بی رویه گیاهان خودرو اعم از دارویی و یا هیزم و نیز چرای بی رویه و بیش از حد دامها از عوامل مهم تخریب مراتع در استان خراسان رضوی محسوب می‌شود.

تقوایی با بیان اینکه مراتع ظرفیت‌های بسیار ارزشمندی به لحاظ اقتصادی دارند، افزود: مراتع در صورت تقویت می‌تواند به معیشت مردم و نیز اقتصاد استان کمک قابل توجهی داشته باشد در غیر این صورت به عرصه بیابانی و کانون‌های بحران استان افزوده خواهد شد.در این میان وسعت بیابان‌ های استان هم با 15 کانون فرسایش بادی به بیش از یک میلیون و 700 هزار هکتار می رسد.

وی گفت: توسعه بیابان، تغییر اقلیم، افت شدید سطح آب های زیرزمینی و خشک شدن منابع آبی از جمله تهدیدهایی است که نیاز به برنامه‌ریزی جدی دارد.

چرای غیراصولی دام‌ها خطری برای مراتع

معاون اداره کل جنگل‌داری استان خراسان رضوی نیز در مورد گونه های گیاهان نادر خراسان گفت: در حال حاضر مساحت جنگل‌های ارس استان حدود 250 هزار هکتار، جنگل های پسته 49 هزار هکتار، بنه و بادامشک ارغوان 201 هزار هکتار و جنگل های جلگه ای تاغ و قیچ 497 هزار هکتار است.

ناصر مرجانی افزود: عمده بهره‌برداری‌های معمول از جنگل‌ها و مراتع استان شامل چرای دام در عرصه‌های جنگلی و مراتع، بهره برداری از محصولات غیر چوبی شامل میوه درختان جنگلی مثل پسته جنگلی و بنه، سماق، بادامشک، ارغوان و انواع صمغ و ریشه گیاهان است که اگر بیش از حد و غیر اصولی باشد گیاهان و مراتع را با خطر مواجه می کند.

وی با اشاره به وجود حدود 250 گونه گیاه دارویی و صنعتی در استان، افزود: این امر اشتغال قابل توجهی برای روستاییان استان ایجاد می‌کند و لزوم حفاظت از آنها را دو چندان می‌کند.

معاون اداره کل جنگل‌داری استان خراسان رضوی گفت: در سال‌های اخیر به جهت مدیریت خوب منابع طبیعی و همکاری مسئولین تامین سوخت استان بهره برداری به جهت تامین سوخت روستاییان از جنگل ها کم رنگ شده است.

وی افزود: در 12 کیلومتری جنوب غربی مشهد و جنوب طرقبه به مساحت 13 هزار و 775 هکتار جنگل‌های ارغوان که در برنامه‌های اجرایی احیا و جلوگیری از انقراض گونه با ارزش ارغوان با حفظ آب و خاک با احیا پوشش جنگلی منطقه و حفظ اکوسیستم منطقه قرار دارد.

مرجانی گفت: حفاظت از جنگل های پسته طبیعی در کلات نادر از دیگر موارد حفظ گونه های طبیعی در استان است، این جنگل‌ها بالغ بر 47 هزار هکتار وسعت دارد.

معاون اداره کل جنگل داری استان خراسان رضوی افزود: حفظ گونه های گیاهی با قدمت و با ارزش اهمیت فراوانی دارد چرا که وجود هر کدام از این گونه ها برا ی طبیعت ضروری است و از تخریب و بیابانی شدن مراتع و جنگل ها جلوگیری می کند.

گیاهان سرمایه‌های ارزشمندی هستند که با وجود خود از سست شدن خاک و فرسایش آن و در نتیجه بیابانی شدن جلوگیری می‌کند.

اگر روند برداشت از گیاهان در مراتع به همین منوال پیش رود دیر یا زود بیشتر مراتع استان با خطر بیابانی شدن مواجه می‌شوند، خطری که بیش از همه انسان را تهدید می کند.(مهر)