دلایل گرایش به تک فرزندی و بررسی آسیب‌های آن

جام جم سرا: روزنامه آراز آذربایجان در مطلبی با عنوان «شاخص تربیت صحیح، خوراک و پوشاک نیست» به بررسی آسیب‌ها و دلایل گرایش به تک فرزندی پرداخته است که برای اطلاع خوانندگان در ادامه ذکر می‌شود:

با مطرح شدن مساله بحران جمعیت در کشور، دستگاه‌های متولی، یکی از راه‌های مهم برای خروج از این بحران را حرکت خانواده به سمت چند فرزندی و عبور از خانواده‌های تک فرزندی معرفی کردند. با مطرح شدن مساله بحران جمعیت در کشور دستگاه‌های متولی امر، یکی از راه‌های مهم برای خروج از این بحران را حرکت خانواده به سمت چند فرزندی و عبور از خانواده‌های تک فرزندی معرفی کردند.
در واقع پدید آمدن خانواده‌های تک فرزند، آسیبی بود که به تدریج در کشور ما شکل گرفت و توانست در بلندمدت سهم به سزایی در پایین آمدن نرخ باروری در کشور و در نتیجه ایجاد چنین بحرانی را داشته باشد. عوامل دخیل در پدید آمدن بحرانی نظیر بحران کاهش و پیری جمعیت، ناشی از چندین عامل هستند که از مهم‌ترین آنان می‌توان به شاخص‌هایی نظیر رغبت اقتصادی و رغبت فرهنگی در فرزندآوری اشاره کرد.
اگرچه تصور برخی بر این است که آنچه خانواده‌ها را از داشتن فرزند بیشتر منع می‌کند، عدم وضعیت مطلوب اقتصادی آن خانواده است اما باید گفت در سال‌های اخیر آنچه مانع از ازدیاد نسل در خانواده‌های مرفه شده است، تغییر در طرز فکر و یا به عبارتی تغییر در سبک زندگی است. این خانواده‌ها تحت تاثیر شعارهای پوچ به سمت و سویی کشیده شده‌اند که تنها تمایل به داشتن یک یا حداکثر دو فرزند را دارند.
در این میان اما برخی افراد و مسئولین که بعضا دارای تریبون‌هایی در رسانه‌های کشور نیز هستند، از‌‌ همان روزهای نخست مطرح شدن موضوع بحران جمعیت، اساسا این بحران را رد کرده و این موضوع را با ارقام نه چندان علمی و مستند منکر شدند، اما طولی نکشید که با اعتراف دستگاه‌های مختلف در این حوزه، این ادعای خود را کنار گذاشته اما همچنان مخالفت خود را در قالب مخالفت با راهکارهای پیشنهادی برای عبور از این بحران، ادامه دادند.
از جمله استدلال‌هایی که جریان مذکور جهت مخالفت با بحث ازدیاد نسل در جامعه مجددا مطرح کردند موضوع تک فرزندی است. به اعتقاد این افراد خانواده‌ها به جای رسیدگی به چندین فرزند، به خیال تربیت بهتر تمام امکانات خود را در اختیار یک فرزند قرار داده و برای تربیت‌‌ همان یک فرزند بکوشند. به عبارتی می‌توان گفت این افراد معتقدند تربیت صحیح فرزند تنها وابسته به خوب خوردن و خوب پوشیدن و داشتن امکانات رفاهی است و دیگر عوامل نظیر بودن در کنار همسالان خود و داشتن برادر و خواهر و بودن در اجتماعات کوچک نقشی در تربیت این فرزندان نخواهد داشت.
این استدلال اما متاسفانه سالهاست که بسیاری از خانواده‌ها را فریفته و آنان را به خیال تربیت بهتر فرزند از طریق فراهم کردن امکانات حداکثری با خود همراه ساخته است. اگرچه فراهم آوردن امکانات کامل رفاهی امتیازی مثبت محسوب می‌شود و می‌تواند کمکی در تربیت بهتر فرزند باشد اما نه شرط لازم و نه شرط کافی برای تربیت فرزندی صالح است.
تصور کنیم کودکی که از داشتن برادر و خواهر محروم بوده و تمام روز خود را در اتاقی پر از اسباب بازی و انیمیشن و کارتون به خیال داشتن امکانات و رفاه سپری می‌کند و به همین ترتیب از بودن و هم نشینی با افرادی که با وی پیوند خونی و عاطفی دارند و او را برادر یا خواهر خود می‌دانند برخوردار نیست، آیا چنین کودکی قابل مقایسه با کودک دیگری که به جای بازی کردن با اسباب بازی‌های پلاستیکی با خواهران و برادران خود بازی کرده، با آنان درد و دل می‌کند می‌خندد گریه و دعوا می‌کند، قابل مقایسه است؟ کدامیک از این دو کودک اجتماعی‌تر و مردمی‌تر رشد خواهند کرد؟
آنچه به خانواده‌های تک فرزند گفته نشده این است که امکانات مادی نظیر داشتن بهترین لباس، وسایل بازی و خوارکی هیچگاه جای داشتن موجود زنده‌ای به نام خواهر و برادر را نخواهد گرفت و اگر کودک نیازهایی نظیر بازی قهر، دعوا، ایثار و فداکاری و مواردی از این دست را در خانه خود و در کنار برادر و خواهر خود تجربه نکند؛ ضمن آنکه تبدیل به موجودی از درون منزوی خواهد شد هیچگاه مهارت‌های خوب زندگی کردن را به خوبی نخواهد آموخت و بعد‌ها در زندگی شخصی خود در قبال همسر و فرزندان آینده خود نیز با مشکل رو به رو خواهد بود.
باید گفت داشتن چندفرزند هرگز منافی خوب زندگی کردن و برخورداری از امکانات نبوده و نیست بسیاری از مادران ایرانی لباس‌های فرزندان بزرگ‌تر خود را برای فرزندان کوچک‌تر کنار می‌گذاشتند و به همین ترتیب وسایل بازی فرزندان بزرگ‌تر به فرزندان کوچک‌تر می‌رسید. به بیانی دیگر اگر نحوه استفاده از امکانات و مدیریت خرج در خانواده‌ها اصلاح شود و بسیاری از خرج‌های فانتزی و بیهوده از لیست مخارج خانواده حذف شود، یک خانواده چند فرزندی هم می‌تواند امکانات مناسب را برای فرزندان خود فراهم کند، روشی که بسیاری از مادران ایرانی در گذشته و حال در مدیریت خانه خود به کار گرفته‌اند.

طلاق، یکی از آسیب‌های خانواده تک فرزند

همان طور که اشاره شد، تک فرزندی علاوه بر موثر بودن در پدید آمدن بحران جمعیتی، آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی دیگری را نیز با خود به همراه دارد. فرزندانی که در خانواده‌های تک فرزند رشد می‌کنند، بوضوح نسبت به سایر همسالان خود که دارای خواهر و برادر هستند دارای کمبودهایی در ابعاد روحی و فکری هستند.
کودک متولد شده در خانواده تک فرزند، از داشتن دوستی در خانه که با او درددل کرده، مشورت کند و کمک بگیرد، محروم است. به دنبال این موارد، جامعه‌ای را تصور کنیم که اکثر جوانان آن کودکی و سپس بلوغ خود را در تنهایی و انزوا در خانه سپری کرده‌اند، شادابی و پویایی چنین جامعه‌ای یقینا قابل قیاس با جامعه‌ای که اکثر جوانان آن کودکی خود را در خانواده‌ای پرجمعیت گذارنده‌اند؛ نخواهد بود.
متغیرهای «تعداد فرزندان»، مدت زندگی مشترک، مدت شناخت و میزان شناخت همسر قبل از ازدواج با گرایش زنان به طلاق رابطه معنادار و معکوسی دارند به طوری که با افزایش مقدار این متغیر‌ها از مقدار گرایش زنان به طلاق کاسته می‌شود.

پژوهش‌ها چه می‌گویند

طبق پژوهش‌های صورت گرفته، میان تعداد فرزند و میل به طلاق در زنان رابطه معکوسی وجود دارد. به عبارتی دیگر، در یک خانواده هرچه تعداد فرزندان بیشتر باشد میل مادرانی که به هر دلیل در فکر طلاق هستند، کاهش می‌باید و هرچه تعداد فرزند کمتر باشد، زنی که خواستار طلاق باشد؛ رغبت بیشتری برای گرفتن طلاق از خود نشان می‌دهد.
در تحقیق صورت گرفته متغیرهایی نظیر: اختلاف تحصیلی زوجین، اختلاف سن زوجین سطح تحصیلات زن، درآمد و سن ازدواج زن با گرایش زنان به طلاق رابطه معنادار و مستقیمی داشتند به این معنی که با افزایش این متغیر‌ها بر مقدار گرایش زنان به طلاق نیز افزوده می‌شود.
آنچه در بالا آمد دلایلی بود بر رد شبهه موجود در جامعه مبنی بر اینکه داشتن یک فرزند و رسیدگی تمام و کمال به آن را به جای داشتن چند فرزند به خانواده‌ها توصیه می‌کرد.
طبق آمار موجود، تعداد خانواده‌ای تک فرزند در ایران، ۳۵درصد از کل خانواده‌ها بوده که رقم پایینی نیست و خطرات یاد شده را به دنبال خواهد داشت. مکررا باید یادآور شد که انسان اجتماعی آفریده شده است و تنهایی و انزوا با او چندان سازگار نیست و آسیب‌های خاص خود را برای انسان به دنبال دارد، لذا خانواده تک فرزند نه تنها به خود آسیب زده بلکه موجب تضیعف تدریجی جامعه در ابعاد مختلف خواهد شد. (ایرنا)