شیوه سفارش سنگ قبرهای خوب

بعد از مدتی که بهشت زهرا، روی مقبره‌های خاکی، سنگ‌های عمومی کار گذاشت، بازماندگان باید به فکر سنگ مزاری آبرومندتر برای اموات خود باشند. شاید بپرسید فرق سنگ قبرهای عمومی با سنگ‌های زینتی چیست؟ خب فرق‌های زیادی دارد. سنگ‌های عمومی همگی در ابعاد، اشکال، از جنس یکسان و با خط یکجور هستند. از آنجا که هر فردی دوست دارد تعلقاتش را به شکلی که دوست دارد تبدیل کند، این موضوع شامل سنگ قبر اموات هم می‌شود. ما ایرانی‌ها دوست داریم سنگ قبر امواتمان همان طور باشد که خودمان می‌خواهیم یا دست‌کم همان طور باشد که امواتمان دوست داشتند. حالا بعضی‌ها بنابر وصیت فرد متوفی عمل می‌کنند، بعضی بنا به خاطراتشان با متوفی و با خبری از علایق مرحوم و مرحومه. این شروع داستان انتخاب سنگ قبر برای متوفی است.

خیلی مواقع وقتی سنگ‌های عمومی را در گورستانی مثل بهشت زهرا کار می‌گذارند، این خودِ سنگتراش‌ها هستند که سراغ بازماندگان می‌آیند. کافی است بعد از نصب سنگ عمومی یک بار برای قرائت فاتحه سر قبر اموات حاضر شوید. انبوه کارت‌های ویزیت سنگتراش‌ها مشت‌هایتان را انباشته می‌کند. این یک روش است. می‌توانید به آنها سفارش دهید. معمولا قیمت این سنگتراش‌ها بیشتر است. به هر حال ویزیتور سیار دارند. می‌توانید از روش دیگری استفاده کنید و خودتان به سنگتراش‌ها مراجعه کنید. حواستان باشد که با اطلاعات کامل پیش سنگ‌تراش‌ها بروید. یک عکس باکیفیت و خوش رخ از فرد متوفی همراه با تاریخ تولد، تاریخ وفات و از همه مهم‌تر شعری که می‌خواهید روی سنگ نقش ببندد.

از اول شروع می‌کنیم، از بالای سنگ. نخستین پرسش سنگتراش این خواهد بود: بنویسم آرامگاه پدر، مادر یا همسری دلسوز و وفادار یا نه؟ صاف بنویسم یا منحنی؟ اختیاری است. معمولا می‌نویسند، ولی اگر می‌خواهید متفاوت باشد، می‌توانید صرف‌نظر کنید. بعضی‌ها معتقدند این جملات خیلی کلیشه‌ای است. به همین دلیل از آن صرف‌نظر می‌کنند. زیر این جمله، در بالای سنگ، محل درج عکس است. معمولا برای متوفی مذکر از عکس استفاده می‌کنند. تا چند سال قبل بندرت برای متوفی مونث از عکس استفاده می‌شد. این هم موضوعی است که به باورهای خانواده‌ها بستگی دارد. به هر حال عکس مورد نظر را به سنگتراش می‌دهید. باید عکستان آنقدر کیفیت داشته باشد که دستگاه لیزر بتواند آن را خوب روی سنگ پیاده کند. مرحله بعد نام متوفی و نام پدرش است. معمولا نام را درشت‌تر از نام پدر می‌نویسند. باز هم یک چالش دیگر: از چه خطی می‌خواهید استفاده شود؛ نستعلیق یا شکسته؟ برخی هم خط کاملا رسمی را انتخاب می‌کنند، بی‌هیچ کش و قوس و زرق و برقی. معمولا تعداد این افراد کم است. چون اگر قرار بر این باشد از خط تایپی استفاده شود، همان سنگ‌های عمومی کفایت می‌کند. و حالا نوبت می‌رسد به قسمت تاریخ تولد و وفات. معادل‌های بسیار زیادی هست که حق انتخاب بازماندگان را زیاد می‌کند. مثلا به جای تاریخ تولد و وفات می‌توانید از جایگزین‌های طلوع و غروب یا فرود و پرواز یا بهار و خزان، حتی ورود به صحنه زندگی و خروج از صحنه زندگی استفاده کنید. قسمت آخر، انتخاب شعر است. سنگتراش شعر‌های زیادی پیش روی شما قرار می‌دهد. به این شعرها، شعرهای دیفالت می‌گوییم؛ شعرهایی که پیش فرض است و معمولا خیلی‌ها از آن استفاده می‌کنند، شعرهای زیاد شنیده شده‌ای که ملکه ذهن‌ها شده و معمولا از بی‌وفایی زندگی، تب و تاب بازماندگان از هجرت متوفی و جانگدازی این غم حکایت دارد. بعضی‌ها اما شعرهای نو را ترجیح می‌دهند. بعضی‌ها به یک جمله قصار بسنده می‌کنند. بعضی همان شعر روی اعلامیه را برمی‌گزینند. بعضی هم معمولا شعری را که فرد متوفی همیشه دوست می‌داشت و زمزمه می‌کرد، انتخاب می‌کنند.

تقریبا کار بازماندگان برای انتخاب سنگ قبر پایان یافته، فقط یکی دو مورد جزئی باقی مانده است. سنگتراش از شما می‌پرسد آیا می‌خواهید داخل همه نوشته‌ها را رنگ کنید یا نه. این سوال برای این است که نوشته‌های روی سنگ بیشتر نمود داشته باشد. برخی هم ترجیح می‌دهند همان خراش سنگ، نوشته‌ها را جلوه گر کند. حالا مرحله انتخاب سنگ است. البته معمولا سنگتراش‌ها از همین مرحله شروع می‌کنند. چون این جنس سنگ است که قیمت آن را تعیین می‌کند. سنگ‌های متنوعی در بازار سنگتراش‌های ایران وجود دارد؛ سنگ‌های گرانیت، خارا، سیمین و از همه گران‌تر سنگ‌های برزیلی. قیمت‌ها از بین 300 هزار ‌ تا دو میلیون تومان متغیر است. از وقتی‌ قبرهای چند طبقه باب شده است، این چالش وجود دارد که اگر خدای نکرده بعد از 120 سال فرد دیگری فوت کرد و بازماندگان خواستند آن را در طبقات دیگر آن قبر به خاک بسپارند، تکلیف سنگ قبلی چه می‌شود؟ برای این هم چاره‌اندیشی شده است. معمولا سنگتراش‌ها همه نوشته‌ها و عکس متوفی اول را تا یک‌سوم یا نیمه سنگ جای می‌دهند. پایین سنگ خالی می‌ماند برای متوفی بعد که معلوم نیست چه کسی باشد. دیگر بهتر است بروید. چند روز بعد سنگتراش خودش سنگ مورد نظر شما را نصب خواهد کرد.

درست است که همه این مراحل به نظر ساده می‌آید، درست است که شما حق انتخاب‌های زیادی دارید و درست است که شاید کل کار دو ساعت بیشتر زمان نبرد، اما در تک تک این مراحل یک لحظه بغض از گلوی شما دست برنمی‌دارد.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر