روزهای ناآرام بازار ارز

به گزارش جام‌جم، نوسانات نرخ ارز از ابتدای آذر ماه آغاز شد و روند فزاینده‌ای را در پیش گرفت. در حالی‌که قرار بود تا سوم آذر ماه مذاکرات هسته‌ای به نتیجه برسد اما تمدید آن به هفت ماه دیگر و همچنین کاهش قیمت نفت باعث شد تا سفته‌بازان بار دیگر به امید کسب سودهای بادآورده راهی بازار ارز شوند.

دیروز گرچه بازار ارز، روز نسبتا آرامی را پشت سر گذاشت، اما نوسانات این روزهای بازار نشان می‌دهد در صورت کوچک‌ترین غفلتی از سوی نهادهای تنظیم‌کننده بازار ارز، چه بسا بار دیگر سفته‌بازان عرصه را برای جولان در این بازار مناسب ببینند.

از سوی دیگر ادامه روند نزولی نرخ تورم مستلزم کنترل نرخ است زیرا با توجه به افزایش 7 ـ 6 درصدی نرخ ارز در هفته‌های اخیر، در صورت ادامه این روند، تورم ناشی از رشد نرخ بسرعت به کالاهای مصرفی وارداتی و حتی داخلی سرایت کرده و برنامه‌های کنترل تورم دولت را خنثی خواهد کرد.

از سوی دیگر رشد نرخ ارز در بازار باعث شده است، فاصله نرخ مبادله‌ای ارز و قیمت بازار آن بار دیگر افزایش پیدا کند. این در حالی است که بانک مرکزی در یک روند آرام و تدریجی نرخ مبادلاتی دلار آمریکا را در ماه‌های اخیر از 2500 به 2700 تومان افزایش داده است.

در این خصوص سیدکمال سیدعلی، معاون پیشین ارزی بانک مرکزی در گفت‌وگو با جام‌جم به تشریح این موضوع پرداخت و گفت: قیمت واقعی ارز فاصله معناداری با نرخ مبادلاتی آن دارد.

وی افزود: نرخ پایین مبادلات دلیلی است تا تقاضاهای غیر واقعی رشد داشته باشد.

این اختلاف 800 تومانی میزان کمی نیست که بتوان از آن چشم‌پوشی کرد و همین امر رانتی را به وجود می‌آورد که مقابله با آن بسیار مشکل خواهد بود.

سیدعلی تصریح کرد: به عقیده من دولت و بانک مرکزی باید سیاست تک نرخی شدن ارز را در پیش بگیرند تا از این تقاضاهای واهی کاسته شود. نرخ ارز مبادلاتی باید نزدیک به نرخ بازار آزاد باشد و مدیریت آن نیز توسط دولت صورت گیرد تا همه تقاضا‌ها شفاف و واقعی شود.

وی اضافه کرد: از سوی دیگر تمدید مذاکرات باعث شده تا قطعی بودن آن مشخص نشود و همین امر دلیلی شده تا بازار به این موضوع واکنش منفی نشان بدهد. البته ناگفته نماند که همین تمدید شدن مذاکرات یک امتیاز و یک حسن است. امتیاز از این نظر که دیگر تحریمی به تحریم‌های قبلی اضافه نشده و می‌توان امیدوار بود که در ماه‌های آینده نتیجه قطعی حاصل شود.

معاون پیشین ارزی بانک مرکزی گفت: کاهش قیمت نفت در بازار هم روی بازار ارز تاثیر مستقیم داشت. شواهد نشان می‌دهد که دولت باید قیمت دلار را در بودجه سال 94 دست‌کم 3000 تومان تعیین کند تا فاصله ارز مبادلاتی با بازار آزاد کاهش یابد.

دولت به افزایش نرخ ارز علاقه دارد

در همین حال حیدر مستخدمین‌حسینی، کارشناس مسائل اقتصادی و مشاور وزیر اقتصاد در این خصوص به جام‌جم گفت: واقعیت این است که دولت 80 درصد بازار ارز را به صورت انحصاری در اختیار دارد و تمایل دارد که نرخ ارز افزایش یابد.به گفته مستخدمین‌حسینی در صورت افزایش نرخ ارز بالاترین درآمد نصیب دولت می‌شود و به متقاضیان اعطا می‌کند.

وی افزود: البته قیمت ارز در بازار آزاد تابع عرضه و تقاضاست و هر زمانی که عرضه ارز با ابهام مواجه شود یا بازار استنباط کند که عرضه با شفافیت همراه نیست بسرعت واکنش نشان می‌دهد و نوسانات کلید می‌خورد.

مشاور وزیر اقتصاد تصریح کرد: حال اگر دولت و بانک مرکزی هم به این مساله دامن بزنند، قطعا این تغییرات با شتاب بیشتری پیش خواهد رفت.

مستخدمین حسینی اظهار کرد: یک نکته کلیدی در این خصوص وجود دارد و آن این است که نرخ مبادلاتی در اختیار بانک مرکزی است و تابع عرضه و تقاضا نیست. اکنون این نرخ حدود 2700 تومان است و توسط بانک مرکزی داده شده است. از سوی دیگر افزایش نرخ مبادلاتی و رساندن آن به 2850 تومان نشان دهنده این است که دولت زمینه رشد نرخ ارز را فراهم کرده است.

وی گفت: بخشنامه بانک مرکزی در خصوص نرخ سودبانکی که از وظایف مهم آن محسوب می‌شود، عاملی شد تا رشد نرخ ارز را شاهد باشیم. ضرب‌المثلی در این باره داریم که می‌گوید اگر سیاست درست را در شرایط نادرست به کار بگیریم نتیجه‌اش معکوس خواهد بود. توجه داشته باشید که اکنون در شرایط رکود اقتصادی هستیم و بخشنامه‌های سختگیرانه و مجدانه در خصوص نرخ سود بانکی باعث می‌شود تا بانک‌ها در شرایط کمبود نقدینگی دچار تنگنای بیشتری شوند و ممکن است این منابع از بانک‌ها خارج و به بازارهایی مانند بازار ارز منتقل شود.

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به این موضوع که اگر مردم سپرده‌های خود را از شبکه بانکی خارج کنند اتفاقات جبران‌ناپذیری در انتظار کشور خواهد بود، عنوان کرد: شرایط اقتصادی در حالت مناسب قرار ندارد، به همین دلیل دولت و بانک مرکزی باید در هر زمینه‌ای محتاطانه عمل کنند.

مستخدمین‌حسینی افزود: کاهش قیمت نفت را در زمینه افزایش نرخ ارز نباید دست‌کم بگیریم. شرایط اقتصادی در پنج دهه گذشته نشان می‌دهد هر زمان که قیمت نفت کاهش پیدا کرده قیمت دلار رشد داشته و در پی آن تقاضا نیز با افزایش روبه‌رو بوده است. اکنون آمریکا هم تولیدکننده نفت شده و دیگر مانند گذشته متقاضی نفت نخواهد بود و این، شرایط را برای کشورهای صادرکننده نفت مشکل می‌کند.

وی اضافه کرد: تمدید مذاکرات 1+5 هم به عنوان شوک بیرونی در بازار داخلی بسیار تاثیرگذار بود. در این میان مسائلی هم وجود دارد که خیلی به آن توجه نمی‌شود، اما ریشه افزایش نرخ ارز در آن قرار دارد. سال 91 کاهش ارزش پول را شاهد بودیم و فاصله هزار تومانی به 3000 تومان افزایش یافت. در آن زمان باید نفت بیشتری می‌فروختیم تا این شکاف کمتر به چشم بیاید، اما اکنون با کاهش قیمت نفت این امکان فراهم نیست و فقط با مدیریت دولت و بانک مرکزی می‌توان از این مسیر عبور کرد. در کنار این مساله بحث مذاکرات هم نقش برجسته‌ای دارد. البته نباید بر این باور باشیم که با به نتیجه رسیدن مذاکرات همه چیز ارزان می‌شود، بلکه می‌تواند روی تولید تاثیر بگذارد.

نرخ برابری ارزها دست دولت‌ها نیست

در ادامه دکتر بهمن آرمان، کارشناس مسائل اقتصادی در این باره به جام‌جم گفت: نرخ برابری ارزها را دولت‌ها نمی‌توانند تعیین کنند و متاثر از عرضه و تقاضا و مسائل سیاسی است.

وی افزود: نوسانات اخیر نرخ ارز به طور مشخص متاثر از دو عامل کاهش قیمت نفت و نتیجه‌بخش نبودن مذاکرات برای لغو تحریم‌ها علیه ایران است که به صورت ریشه‌ای و مقطعی این عوامل باعث شدند چنین شرایطی در کشور به وجود بیاید.

آرمان ادامه داد: در دو سال اخیر کشور با تورم 50 درصدی روبه‌رو بوده است و طبق اصول اولیه اقتصاد نرخ برابری ارز نمی‌تواند با بودن چنین نوساناتی ثابت بماند و آنچه مشاهده می‌شود واکنش به واقعیت‌های اقتصادی کشور است.این اقتصاد دان اظهار کرد: مردم توقعاتشان را باید با واقعیات کشور منطبق کنند. انتظاراتی که مردم از دولت دارند نباید همان توقعاتی باشد که از دولتی با نفت صد دلار دارند.

آرمان افزود: اما مردم از دولت این انتظار را دارند که چرا ایران همانند ونزوئلا بیشترین آسیب را از کاهش قیمت نفت دارد.

وی تاکید کرد: اگر درآمدهای نفتی در بخش‌های مولد اقتصاد سرمایه‌گذاری می‌شد و اگر بورس به یک نهاد تامین منابع مالی مورد نیاز در بخش سرمایه‌گذاری‌های جدید تبدیل می‌شد چنین رویدادی اتفاق نمی‌افتاد.

آرمان تصریح کرد: از این رو این یک فرصت است تا دولت با ایجاد انگیزه‌های کافی زمینه سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولد را به وجود آورد. تا ابد نمی‌توان نفت فروخت و به جای آن گندم، شکر، روغن نباتی، بنزین و خوراک دام وارد کرد. بالاخره دولت‌ها باید یک روز متوجه بشوند که نفت هرچند به این زودی‌ها تمام نمی‌شود اما نمی‌توان روی آن تکیه کرد، به این دلیل که قیمت آن دست بازار داخلی نیست.

گروه اقتصاد / روزنامه جام جم