بخشنامه‌ای که بیماران را نقره‌داغ می‌کند

فرض کنید بیماری به یک مرکز درمان دولتی یا خصوصی مراجعه می‌کند و پزشک هم به محض دیدن او، بیمار را به آزمایش‌های تشخیصی یا عکسبرداری‌های پزشکی ارجاع دهد، حالا جالب است که بر اساس قوانین وزارت بهداشت، اگر این بیمار نتواند تا 24 ساعت و حداکثر 48 ساعت، جواب آزمایش را به پزشک برساند، دوباره برای دیدن پزشک، باید حق ویزیت مجدد پرداخت کند.

حالا شاید با خود فکر کنید درست است که پزشک نباید برای نوشتن یک آزمایش و دیدن نتیجه همان آزمایش، دو بار حق ویزیت بگیرد، اما بیمار هم می‌تواند نتیجه آزمایش را ظرف 24 ساعت به پزشک برساند تا دیگر چنین مشکلی پیش نیاید.

اما باید در نظر بگیرید که حتی اگر آن آزمایشگاه، خلوت و مجهز باشد و بتواند ظرف 24 ساعت هم نتیجه آزمایش را به پزشک برساند، ولی مشکل اینجاست که فرآیند بسیاری از آزمایش‌های تخصصی، بیشتر از 24 ساعت طول می‌کشد و بیمار مجبور است گاهی برای انجام آزمایش با آمادگی از قبل تعریف‌شده بیش از یک هفته هم برای گرفتن نتیجه آزمایش صبر کند.

همچنین احتمال دارد که پزشک در آن بازه زمانی 24 ساعته، اصلا در مرکز درمانی حضور نداشته باشد و در نتیجه، بیمار نمی‌تواند نتیجه آزمایش را به دست پزشکش برساند.

اینها منطقی‌ترین دلایلی است که موجب می‌شود بسیاری از بیماران، نتوانند نتیجه آزمایش را به پزشک معالجشان بدهند و در نهایت مجبور شوند که برای طی کردن یک فرآیند درمانی، دو‌بار حق ویزیت پرداخت کنند.

این قانون وزارت بهداشت در همه مراکز درمان دولتی و خصوصی جاری است و همین موضوع، نارضایتی بسیاری از بیماران را موجب شده است، زیرا بیمار با خود فکر می‌کند که چرا باید هم برای نوشتن نسخه آزمایش و هم برای دریافت نتیجه همان آزمایش، دوبار حق ویزیت بدهد.

در حالی که طی هفت ماه اخیر، طرح تحول سلامت تلاش کرده است که هزینه‌های درمان بیماران را کاهش دهد، اما به نظر می‌رسد وجود چنین قانونی، مغایر با اهداف کلان این طرح است و با مبانی اخلاقی در نظام پزشکی نیز تطابق ندارد.

برای درک درست این ماجرا سری به یک بیمارستان خصوصی زدیم و دیدیم که این موضوع بظاهر ساده چقدر باعث درگیری و تنش میان بیماران و پزشکان و کارمندان مطب‌ها شده است.

یک بیمار که به پزشک متخصص زنان مراجعه کرده در این باره به خبرنگار جام جم می‌گوید: من برای چکاب سالانه نزد پزشک رفتم و از او خواستم برایم ماموگرافی بنویسد. او بدون هرگونه پرسش بابت نوشتن این جمله در دفترچه‌ام از من ویزیت گرفت. دو روز بعد که نتیجه ماموگرافی را برایش آوردم، مسئول پذیرش گفت: خانم دکتر فقط هفته‌ای یک‌بار اینجا هستند.

وی می‌افزاید: پس عملا اجرای چنین بخشنامه‌ای در بیمارستان مذکور تشریفاتی و فقط روی کاغذ است.

بیمار دیگری نیز می‌گوید: من برای گرفتن عکس از ستون مهره‌ها ناچار باید از شب قبل روغن کرچک و دارو مصرف کنم، بنابراین عملا نمی‌توانم عکس خودم را در 48 ساعت برای پزشک بیاورم و این بخشنامه واقعا حقوق بیماران را نادیده می‌گیرد.

وی می‌افزاید: این در حالی است که پزشک مربوط هیچ وقتی برای معاینه من قبل از رادیولوژی از ستون فقرات نگذاشته است. آیا حق‌التحریر نوشتن دستور رادیولوژی 35 هزار تومان است؟

عرف پزشکی چه می‌گوید؟

معمولا قانون از عرف رایج، سرچشمه می‌گیرد، اما این موضوع خاص به نظر می‌رسد که عرف پزشکی با قانونی که در مرکز دولتی وجود دارد، همخوانی ندارد.

دکتر محمود طباطبایی، مشاور سلامت وزیر بهداشت و عضو کمیته اخلاق وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: بر اساس عرف پزشکی، اگر بیمار تا یک هفته پس از نوشتن آزمایش، به پزشک مراجعه کند، معمولا پزشک از بیمار حق ویزیت نمی‌گیرد، اما اگر یک هفته از این موضوع بگذرد، بیمار حدود 50 درصد حق ویزیت را پرداخت می‌کند و این موضوعی است که مثلا در بیمارستان محل کار ما رعایت می‌شود.

به اعتقاد طباطبایی، این مشکل را باید ریشه‌ای‌تر تحلیل کرد، زیرا وقتی برای هر مساله‌ای قانون گذاشتیم، همین قانون گذاشتن‌ها و خط‌کشی‌ها، رابطه پزشک و بیمار را خشک و اداری می‌کند.

به گفته این مقام مسئول، باید اجازه داد که پزشک و بیمار، خودشان رابطه بین خودشان را تنظیم کنند و نباید هر مساله اخلاقی بین پزشک و بیمار را از منظر حقوقی و قانونی نگاه کرد.

اگر بخواهیم انصاف را رعایت کنیم، باید بگوییم که طی هفت ماه اخیر، هزینه درمان بیماران – بخصوص بیماران بستری در مراکز دولتی ـ کاهش چشمگیری داشته است، اما این حرف به این معنی نیست که در زمینه پرداخت‌های نظام درمان، همه مشکلات و گرفتاری‌ها تمام شده است، بلکه وجود همین مساله، نشان می‌دهد که همچنان بسیاری از بیماران نسبت به ساختار نظام درمان، انتقاد دارند.

اما دکتر احمد تارا، مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم از این قانون دفاع می‌کند و می‌گوید: ساده‌انگاری است که فکر کنیم پزشک برای یک آزمایش دو بار حق ویزیت می‌گیرد، زیرا پزشک برای هر دوبار ویزیت بیمار، وقت می‌گذارد و در نهایت، مجموعه برنامه‌های درمانی و تشخیصی انتخاب می‌کند.

وی در پاسخ به این‌که چرا باید گاهی پزشک فقط برای چند ثانیه نوشتن یک آزمایش، حق ویزیت بگیرد و روز بعد هم برای دیدن نتیجه همان آزمایش، دوباره حق ویزیت بگیرد، عنوان می‌کند: ما قانون جدیدی گذاشته‌ایم و بر مبنای آن، استاندارد ویزیت باید به طور متوسط 5/7 دقیقه باشد، یعنی پزشک باید در هر ساعت، فقط هشت بیمار را ویزیت کند.

این مقام مسئول، تاکید می‌کند که به جای آن‌که این بحث را پیش بکشیم که چرا باید پزشک دوبار حق ویزیت بگیرد، باید تلاش کنیم که کیفیت ویزیت‌ها افزایش پیدا کند.

ارتقای کیفیت ویزیت پزشک، برنامه‌ای است که تارا می‌گوید پنج ماه وقت و انرژی صرف آن شده است و در همین مدت نیز نتیجه‌های خوبی گرفته شده است؛ طوری که الان فقط 10 درصد پزشکان در مراکز دولتی، استانداردهای حق ویزیت را رعایت نمی‌کنند که با رفع این مشکل نیز، بسیاری از این مسائل هم دیگر مطرح نخواهد شد. البته دکتر تارا در پاسخ به این پرسش که اغلب پزشکان برای معاینه بیماران کمتر از دو دقیقه وقت می‌گذارند پاسخ قانع‌کننده‌ای نمی‌دهد.

راه‌حل کشورهای توسعه‌یافته

در حالی که بیماران ایرانی برای پرداخت چندباره حق ویزیت برای انجام یک آزمایش پزشکی، دل خوشی ندارد، حال سوال اینجاست که آیا در نظام درمانی کشورهای توسعه یافته نیز چنین مشکلی وجود دارد؟

دکتر بهزاد پوپک، رئیس انجمن علوم آزمایشگاهی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: اگر آزمایشگاهی مجهز باشد، می‌تواند به احتمال 90 درصد، جواب آزمایش را تا 48 ساعت به بیمار برساند؛ البته برای برخی آزمایش‌های تخصصی و فوق تخصصی ممکن است این زمان بیشتر طول بکشد.

وی یادآوری می‌کند که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، جواب آزمایش را خود بیمار نمی‌گیرد، بلکه نتیجه آزمایش به صورت خودکار به پزشک فرستاده می‌شود و در نتیجه، بیمار برای این مساله، مبلغی پرداخت نمی‌کند.

اما باید در نظر داشت که در بسیاری از آزمایشگاه‌ها و مراکز تصویربرداری پزشکی در کشور - بخصوص در مناطق محروم ـ امکانات بسیار مجهزی وجود ندارد و همچنین سیستم انتقال مستقیم نتیجه آزمایش به پزشک نیز در مراکز آزمایشگاهی کشور ما جا نیفتاده است. به همین دلایل، بسیار بعید است که بتوان در بازه زمانی کوتاه مدت، راه حلی برای رفع این اختلاف به وجود آمده بین پزشک و بیمار پیدا کرد.

اما آنچه مسلم است اخذ دو ویزیت از بیمار نه عادلانه است و نه بر منطق و اخلاق پزشکی استوار است.

گروه جامعه / روزنامه جام جم