آیا می‌توان همه کودکان را قد بلند کرد؟

درواقع ما می‌توانیم با دانستن قد پدر و مادر یک کودک، قد نهایی او را حدس بزنیم. فرمول محاسبه قد به این ترتیب است که معدل قد پدر و مادر را در پسران بعلاوه هفت و در دختران منهای هفت می‌کنیم تا قد نهایی آنها را حدس بزنیم، اما این فقط یک حدس خام است، زیرا گاهی ژن‌های بلندی و کوتاهی قد در خانواده پدری یا مادری وجود دارند، ولی پدر یا مادر کودک چندان بلند نیستند. در این موارد می‌توان احتمال این‌که قد کودکان این خانواده از فرمول گفته شده فراتر باشد را در نظر داشت. البته این موضوع در مورد کوتاهی قد نیز صادق است.

اکنون باید به این سوال پاسخ دهم که درمان‌های موجود امروزی چه کمکی به افزایش قد کودکمان می‌کند؟

جداولی وجود دارد که براساس قد کودکان جوامع مختلف نوشته شده است و پزشکان براساس آنها می‌توانند رشد قدی یک کودک را نسبت به همسالان پسر یا دختر بسنجند. براساس این اعداد ما می‌توانیم بگوییم یک کودک در کدام صدک قدی جامعه قرار دارد. تعیین این صدک از این نظر اهمیت دارد که بتوانیم بین یک کوتاهی معمولی که به افراد بالاتر از صدک سه اتلاق می‌شود با کوتاهی شدید که به کودکان کمتر از سه گفته می‌شود، فرق قائل شویم.

درمان با هورمون رشد و درمان‌هایی که بلوغ را به تاخیر می‌اندازند، در مورد کودکانی که کوتاهی شدید قد دارند، جایز است و در‌باره کوتاهی‌های خفیف، درمان عاقلانه نبوده و تاثیرگذار نیز نیست. البته در این موارد هم حتما باید قد پدر و مادر را در نظر گرفت.

به‌عنوان مثال اگر قد یک پسر دوازده ساله 140 سانتی‌متر باشد، او در صدک دهم جامعه است. به عبارت دیگر در کل جامعه از 90 درصد پسران، کوتاه‌تر و از حدود 10 درصد بلندتر است. به این مورد کوتاهی شدید گفته نمی‌شود. حال، پسری را تصور کنید که در دوازده سالگی قدی معادل 135 سانتی‌متر دارد. این کودک در صدک سوم قدی قرار می‌گیرد و باید به او توجه ویژه‌ای شود.

باید دانست اهمیت اصلی توجه به قد کودکان و نوجوانان در تشخیص بیماری‌هایی است که می‌توانند رشد کودک را مختل کنند و بررسی منحنی رشد کودکان در این رابطه اهمیت بیشتری از میزان مقطعی قد آنان دارد. درواقع، وقتی کودکی به موازات صدک پنجم رشد می‌کند و شیب منحنی او نسبت به منحنی نرمال خوب است، اگرچه کوتاه قد است، ولی چندان نگران‌کننده نیست. در حالی که کودکی که چند سانتی‌متر از او بلندتر است، ولی به مدت مثلا شش ماه هیچ رشد قدی ندارد یا رشد قدی کمی دارد، بیشتر نگران‌کننده است.

دکتر رضا کریمی / فوق تخصص بیماری‌های غدد