بزرگ‌ترین آبزیان ساکن دریاها چقدر بزرگ هستند؟

نهنگی‌که نیم میلیون‌ کالری را در یک وعده می‌بلعد

اقیانوس‌ها زیستگاه موجودات عظیم الجثه مثل نهنگ‌های آبی، کوسه‌های سفید، اسکوئیدها، صدف‌های دوکفه‌ای بزرگ، گرازهای دریایی و خرچنگ‌های بزرگ عنکبوتی هستند.

کد خبر: ۷۷۱۷۵۲

نهنگی‌که نیم میلیون‌ کالری را در یک وعده می‌بلعد

این موجودات بزرگ جثه براحتی می‌توانند ذهن‌های خیالپرداز را درگیر کنند؛ اما مساله اینجاست که دانشمندان برای مشاهده و ثبت عادات رفتاری آنها اغلب با مشکلات عدیده دست به گریبان بوده‌اند. بیشتر آنها نادر و گریزان از بشر هستند، علاوه بر این اغلب در نقاطی زندگی می‌کنند که برای بشر غیرقابل دسترس است؛ به طوری که اندازه برخی از آنها را فقط زمانی می‌توان اندازه‌گیری کرد که بنا به هر دلیلی در ساحل به گل نشسته باشند. مشکل اینجاست که آبزیان در زمان به گل نشستن در ساحل، یا بدنشان متورم می‌شود یا بعد از مدتی به واسطه از دست دادن آب بدن، پوستشان بشدت چروکیده شده و تحلیل می‌رود. تمام این موارد ضریب خطای اندازه‌گیری را افزایش خواهد داد و به همین دلیل است که ارائه اندازه درست درباره برخی از آبزیان عملا غیرممکن است؛ البته اندازه‌گیری آبزیان چالش‌های دیگری هم دارد؛ برای مثال برخی آن‌قدر عظیم‌‌الجثه هستند که نمی‌توان براحتی آنها را در شرایط مساعد اندازه‌گیری قرار داد، بدن بعضی دیگر به واسطه تصادم و برخورد با کشتی‌‌های سنگین اعم از تجاری یا نفتکش‌ها بشدت آسیب می‌بیند و از شکل می‌افتد که در نتیجه اندازه‌گیری آنها امکان‌پذیر نخواهد بود، اما در هر صورت باید به خاطر داشت که اقیانوس‌ها زیستگاه موجودات زنده‌ای هستند که ابعاد و جثه‌شان در قیاس با ما انسان‌ها واقعا شگفت‌انگیز است.

تازه‌ترین فهرست موجودات عظیم‌الجثه اقیانوسی

کریگ مک‌کلین یک زیست‌شناس دریایی با بیشتر از 18 سال سابقه تحقیقاتی در زمینه آبزیان است که بیشتر از 50 مقاله علمی پژوهشی با تمرکز ویژه بر مسائلی نظیر اکوسیستم‌های دریایی، بیولوژی و ابعاد بدن آبزیان بزرگ جثه، تنوع زیستی و نحوه گردش انرژی در اعماق دریاها و اقیانوس‌ها از وی در مجلات معتبر منتشر شده است. این متخصص به همراه دکتر مگان بالک از دانشگاه نیومکزیکو مدتی است که تلاش می‌کنند تا فهرست بزرگ‌ترین موجودات زنده اقیانوس را تهیه کنند. آنها برای تحقق این امر نخست فهرستی از گونه‌های موردنظرشان را در اختیار تعداد کثیری از همکاران و دانشجویان فعال در عرصه شناخت آبزیان در سراسر جهان قرار دادند. این کار جدای از مطالعه کتاب‌ها، روزنامه‌ها و پاورقی‌های مرتبط به آنها کمک کرد تا حداقل یک برآورد اولیه از اندازه آبزیان در سراسر جهان داشته باشند. مک کلین و بالک از بسیاری از همکاران خود در موزه‌های تاریخ طبیعی نیز خواستند که اندازه نمونه‌های موجود در مجموعه‌هایشان را برای گردآوری در یک مجموعه مدون ارائه دهند. این دو محقق حتی با شبکه‌های امداد و نجات آبزیان در سراسر جهان در تماس بوده و از این طریق گزارش‌های مختلفی را ثبت کرده‌اند. علاوه بر این آنها حتی گزارش‌های مختلف سایت‌های eBay و Amazon را نیز مورد بررسی قرار داده و در نهایت فهرست جامعی از وضع آبزیان تهیه کرده‌اند. حاصل این تلاش‌ها سرانجام در بیست و سوم دی امسال به صورت مقاله‌ای با عنوان «بهترین برآورد ممکن از 25 موجود عظیم‌الجثه اقیانوسی» در مجله علمی تخصصی پیرج به چاپ رسید.

بزرگ‌ترین‌ها در ‌خلیج فارس و دریای عمان

تعدادی از اعضای فهرست بالا در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان نیز به ثبت رسیده‌اند که ازجمله شاخص‌ترین آنها می‌توان به نهنگ آبی، بزرگ‌ترین پستاندار کره زمین و کوسه نهنگی (کولی کر در زبان محلی) اشاره کرد. نهنگ آبی که در فهرست اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) در رده در معرض خطر قرار دارد، گونه‌ای با پراکنش جهانی است که به استثنای آب‌های منطقه شمالگان و دریاهای منطقه‌ای نظیر مدیترانه، اوکوتسک و برینگ در باقی اقیانوس‌ها مشاهده شده. جالب است بدانید الگوهای مهاجرت این گونه هنوز جزو رازهای بزرگ زیست‌شناسی است. کوسه‌های نهنگی نیز که گاهی در آب‌های ایرانی خلیج فارس و دریای عمان مشاهده می‌شوند، در رده آسیب‌پذیر فهرست اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) جا دارند. تاکنون موارد چندی از به گل نشستن این کوسه‌ها در سواحل جنوبی کشور گزارش شده است.

ضریب خطا

در مورد برخی از گونه‌های فهرست فوق، اعداد و ارقام متناقضی وجود دارد و برخی از آنها بشدت اغراق آمیز و بالطبع اشتباه است؛ برای مثال در مورد اسکوئیدهای بزرگ طول قابل اطمینان حدود 12 متر است؛ در حالی که در برخی از موارد طول بدن این جانور تا 18 متر هم گزارش شده که این عدد قطعا اشتباه است. در مورد والروس‌ها یا گرازهای دریایی نیز وضع به همین منوال است. بزرگ‌ترین گراز دریایی که تاکنون ثبت شده، وزنی معادل 1883 کیلوگرم داشته، در حالی که چندی پیش یک شکارچی کانادایی مدعی شده بود که گراز دریایی با وزن 2500 کیلوگرم را شکار کرده و این رقم به گفته دکتر مک کلین اغراق‌آمیز است.

چالش‌برانگیزها

در مورد برخی از گونه‌های ثبت شده در این مجموعه نیز برآوردهای احتمالی عملا تاریخ گذشته محسوب می‌شوند؛ مثال شاخص در این زمینه صدف‌های دوکفه‌ای بزرگ هستند که بزرگ‌ترین ابعاد ثبت شده برای آنها به دهه‌های 60 و 70 میلادی، یعنی حدود 40 تا 50 سال پیش برمی‌گردد. ازجمله مناقشه‌برانگیزترین موجودات ثبت شده در این فهرست می‌توان به خرچنگ عنکبوتی ژاپنی و عروس دریایی یال شیری اشاره کرد. تیم مطالعاتی در زمینه صحت اطلاعات خود اطمینان دارد، اما مساله اینجاست که نمونه‌ای در این ابعاد از این دو گونه اکنون وجود ندارد. خرچنگ عنکبوتی ژاپنی که نخستین بار کونراد ژاکوب تمینک و در سال 1215 هجری شمسی در آب‌های اطراف ژاپن شناسایی کرد، از گونه‌هایی است که ژاپنی‌ها برای مصرف خوراکی صید می‌کنند. تمینک در گزارش خود به زخم‌های جدی که این خرچنگ می‌تواند با سرپنجه‌هایش ایجاد کند، اشاره کرده است. صید بی رویه این خرچنگ بویژه در دهه 80 میلادی (1359 تا 1369 هجری شمسی) از دلایل کاهش چشمگیر جمعیت آن و رانده شدن نسل‌های بعد به آب‌های مناطق عمیق‌تر است. اکنون دولت ژاپن قوانین سفت و سختی را بخصوص در فصل بهار برای صید این گونه وضع کرده. خرچنگ‌های عنکبوتی ژاپنی در بهار برای تولیدمثل به سواحل کم‌عمق می‌آیند و در این برهه بشدت آسیب‌پذیر هستند. جالب است بدانید که بعضی از صیادان وزن بدن این خرچنگ را حدود 19 کیلوگرم گزارش کرده‌اند. عروس دریایی یال شیری که با نام عروس دریایی پرمو نیز شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین عروس دریایی شناخته شده در جهان است که دامنه پراکنش آن به آب‌های سرد شمالی منطقه شمالگان، شمال آتلانتیک و شمال اقیانوس آرام محدود شده است. البته گزارش‌هایی از مشاهده آن در نواحی جنوب غربی دریای بالتیک نیز وجود دارد. اندازه‌های ثبت شده برای این گونه خاص بسیار متغیر است. به طوری که نمونه‌های یافت شده در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر معمولا کوچک‌تر هستند. این گونه که بزرگ‌ترین موجود جهان محسوب می‌شود، مثل همتای کوچک‌تر خود یعنی صدف‌های دوکفه‌ای بزرگ تاکنون از طرف اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) مورد ارزیابی قرار نگرفته و دانشمندان باور دارند که اطلاعات در زمینه این دو می‌تواند بسیار ضد و نقیض و غیرقابل استناد باشد.

آمارهای جالب

در پایان شاید ارائه برخی از جزئیات این مقاله خالی از لطف نباشد: مطالعات نشان داده که بزرگ‌ترین پستاندار جهان یعنی نهنگ آبی می‌تواند غذایی با انرژی نیم میلیون کالری را فقط در یک وعده ببلعد. بزرگ‌ترین ماهی استخوانی جهان یعنی خورشید ماهی اقیانوسی حدود 3.3 متر طول دارد، در حالی که وزن آن تقریبا بیشتر از 2300 کیلوگرم است. این رقم را با وزن بزرگ‌ترین لاک‌پشت جهان یعنی لاک‌پشت پشت چرمی که فقط حدود 650 کیلوگرم وزن دارد و با بزرگ‌ترین گراز دریایی شناخته شده که حدود 1883 کیلوگرم وزن دارد؛ مقایسه کنید.