خانه‌تکانی همراه با درد عضلانی

در واقع، انجام کارهایی مانند بلندکردن اجسام سنگین، قرارگرفتن در وضع ثابت مانند ایستادن طولانی‌مدت یا ماندن طولانی در وضعیت خمیده، بالا نگهداشتن طولانی دست‌ها و وجود مشکلات قبلی، اسکلتی و عضلانی در حین خانه‌تکانی می‌تواند موجب بروز دردهای عضلانی و مفصلی شود.

دکتر ایرج عبداللهی، متخصص فیزیوتراپی با تاکید بر این که نداشتن آمادگی جسمانی مناسب و رعایت نکردن اصول ارگونومی و ابزار نامناسب، امکان بروز مشکلات اسکلتی عضلانی را حین خانه‌تکانی بیشتر می‌کند، می‌گوید: البته امکان سقوط از نردبان یا پیچ خوردگی مفصلی نیز از دیگر خطرات بالقوه در حین خانه‌تکانی است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: انجام حرکات مکرر و طولانی طی خانه‌تکانی ممکن است موجب آسیب‌های بافت نرم از جمله کشیدگی عضلانی و تاندونی و تجمع اسید لاکتیک در عضلات شود، بویژه اگر فرد از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار نباشد. البته این موارد بیشتر در ستون فقرات و کتف، شانه و دست‌ها بیشتر خود را نشان می‌دهد.

خانه‌تکانی از نوع غیر اصولی

منظور از خانه‌تکانی غیراصولی، برداشتن اجسام سنگین و استفاده از وسایل کمکی نامناسب مانند چهارپایه یا نردبان با ارتفاع نامناسب و نیز نداشتن استراحت کافی و عجله در اتمام کار است به این بهانه که کارها زودتر به انجام برسد.

دکتر عبداللهی در این باره توضیح می‌دهد: یکی از نکات مهمی که شخص باید در حین خانه‌تکانی برای پیشگیری از بروز آسیب‌های مفصلی به آن توجه داشته باشد آن است که نباید به مدت طولانی روی چهارپایه در حالی که دست‌ها بالا قرار دارد، بماند. ارتفاع چهارپایه باید مناسب باشد تا فشار روی شانه‌ها و ستون فقرات وارد نشود. البته کسانی که عادت به ورزش منظم ندارند بیشتر در معرض این آسیب‌ها هستند و افراد فعال و ورزشکار کمتر دچار این‌گونه مشکلات می‌شوند. به طور کلی انجام خانه‌تکانی به صورت تکنفره و بدون کمک توصیه نمی‌شود، چرا که احتمال ایجاد مشکلات عضلانی و مفصلی را بالا می‌برد.

این فیزیوتراپیست می‌افزاید: البته در مورد کسانی که سابقه مشکلات قبلی مفاصل و ستون فقرات مانند آرتروز و مشکلات دیسک کمر دارند انجام کار در حد سبک نیز می‌تواند موجب تشدید مشکلات قبلی و حتی بروز مشکلات جدید شود. معمولا بر اثر کار طولانی و نامناسب بر عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها و کپسول مفصل فشار وارد می‌شود که ممکن است حتی با نشانه‌های ظاهری از جمله تورم و قرمزی نیز همراه باشد که البته بروز این نشانه‌های ظاهری، کمی طول خواهد کشید.

مقابله با آسیب‌های ناشی از خانه‌تکانی

اما رعایت چه نکاتی کمک می‌کند تا آسیب‌های عضلانی و مفصلی ناشی از آن به حداقل برسد؟

دکتر عبداللهی پاسخ می‌دهد: برای این‌که این آسیب‌های حین کار به حداقل برسد در درجه اول باید عادت به ورزش منظم داشته باشید و سطح آمادگی جسمانی خود را در حد مناسبی نگه دارید. همچنین زمان خانه‌تکانی را به گونه‌ای تنظیم کنید که حتما پس از حدود یک تا دو ساعت کار کمی استراحت کنید و بعد کار را ادامه دهید. جابه جایی و بلندکردن وسایل سنگین را به تنهایی انجام ندهید و برای تمیزکردن سطوح بلند از چهارپایه مناسب استفاده کنید.

وی تاکید می‌کند: در کسانی که سابقه آرتروز یا دیگر مشکلات اسکلتی ـ عضلانی دارند توصیه می‌شود یا قید خانه‌تکانی را بزنند یا از نیروی کمکی استفاده کنند و خودشان کارهای سبک و کوتاه‌مدت را انجام دهند. همچنین برای تمیزکردن قسمت‌های بلند دیوار و سقف خانه از فرچه با اهرم بلند استفاده کنند، چرا که استفاده از نردبان یا چهارپایه در حین کار، گذشته از فشار روی مفاصل احتمال سقوط و عوارض ناشی از آن را به همراه دارد.

اصول جابه‌جایی و بلند کردن وسایل

اگر هنگام بلندکردن و جابه‌جایی اجسام به رعایت یکسری نکات توجه شود احتمال بروز مشکلات اسکلتی عضلانی بویژه در ستون فقرات به حداقل می‌رسد.

دکتر عبداللهی در این باره توضیح می‌دهد: مثلا هنگام جابه‌جایی، وسایل هر چه به بدن نزدیک‌تر باشد، بهتر است. همچنین ضروری است افراد برای بلندکردن اجسام از روی زمین از کمر خم نشوند و از زانوها استفاده کنند، البته مشروط به این‌که دچار آرتروز زانو نباشند. از سوی دیگر نباید وسایل سنگین مانند میز و کمد را به‌هیچ‌وجه به تنهایی بلند کرد. برخی افراد بیش از حد به توان جسمی خود اطمینان دارند یا این‌که می‌خواهند کار زودتر تمام شود به همین علت هم خود را در خطر بروز آسیب‌های جسمی حین خانه‌تکانی قرار می‌دهند.

رفع کوفتگی، پس از چند ساعت خانه‌تکانی

به گفته دکتر عبداللهی، درصورت بروز کوفتگی و درد عضلانی یا مفصلی باید کار را متوقف و استراحت کرد. معمولا این دردها با کمی استراحت یا ماساژ موضعی تسکین می‌یابد. درصورت ادامه درد و کوفتگی، استفاده از دوش آب گرم، پمادهای موضعی و ماساژ ملایم عضلاتی که دچار اسپاسم شده‌اند و کشش ملایم عضلات کمک‌کننده است.

این فیزیوتراپیست تاکید می‌کند: البته اگر عادت به ورزش منظم نداشته باشید احتمال بروز کوفتگی و گرفتگی عضلات بویژه در روز اول خانه‌تکانی بیشتر است که در روزهای بعد کمتر خواهد شد. در صورتی که درد و کوفتگی تا روز بعد ادامه پیدا کرد قید کار در روز بعد را بزنید و از افراد دیگر کمک بگیرید.

وی در پاسخ به این سوال که چه دردها و عوارضی را پس از خانه‌تکانی باید جدی گرفت، می‌گوید: وجود درد خفیف و کوفتگی تا یکی دو روز بعد از خانه‌تکانی مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند، بخصوص در افراد سالم و غیرورزشکار طبیعی است، اما اگر درد، شدید و غیرقابل تحمل باشد یا بیش از چند روز طول بکشد نیازمند پیگیری بیشتری است. اگر درد از نوع تیرکشنده باشد، همراه با تورم و التهاب موضعی بروز کرده باشد یا محدودیت در حرکات و ضعف در عضلات ایجاد کند باید به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه شود. البته کسانی که سابقه قبلی مشکلات اسکلتی ـ عضلانی دارند به توجه بیشتری نیاز دارند.

پونه شیرازی ‌‌/ ‌‌گروه سلامت