آتش در کمین پارک ملی گلستان

پارک ملی گلستان در استان گلستان با 92 هزار هکتار وسعت و وجود ی1350 گونه گیاهی و 302 گونه جانوری، نهمین ذخیرگاه زیستکره و قدیمی‌ترین پارک ملی ثبت شده کشور است که متاسفانه در چند سال اخیر و بویژه در سال گذشته بخش‌های زیادی از این جنگل بکرات طعمه حریق شد و ازبین رفت. گرچه دلایل وقوع آتش‌سوزی در این جنگل عوامل مختلفی همچون عوامل انسانی (آتش‌سوزی توسط شکارچیان و بی‌احتیاطی مسافران) و عوامل طبیعی مانند گرم شدن هوا و وزش باد گرم عنوان شده، اما به هر روی سوختن درختان جنگلی و تخریب این سرمایه ملی، پیامد نهایی این حوادث بود که نبود تجهیزات و امکانات کافی و استفاده از وسایل ابتدایی نظیر گالن‌های آب برای خاموش کردن حریق بر شدت و وسعت این تخریب افزوده است و بخش‌های زیادی از جنگل‌های کشور را طی سال‌های اخیر نابود کرده است. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب در فرمایشات خود همواره بر حفظ منابع طبیعی تاکید داشته‌اند.

در هر حال گرم شدن هوا طی روزهای پنجشنبه و جمعه در استان گلستان که در روز جمعه و در برخی نقاط استان به 40 درجه نیز رسید و به گفته برخی مسئولان استان و هواشناسی گلستان بی‌سابقه بود، از هم اکنون موجب نگرانی مسئولان و دوستداران محیط‌زیست این استان نسبت به وقوع آتش‌سوزی‌های سریالی در سال جدید شده است، به طوری که مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان ضمن هشدار در مورد احتمال وقوع آتش‌سوزی به دلیل افزایش دمای هوا در جنگل گلستان در سال جاری می‌گوید: با توجه به این‌که اکنون با شرایط آب و هوایی تابستان در فصل بهار روبه‌رو هستیم و دمای متوسط هوا در این منطقه به بالای ۳۰ درجه رسیده است، احتمال وقوع آتش‌سوزی بسیار زیاد است و نگرانی‌های بسیاری را برای ما به‌وجود آورده است.

اسماعیل مهاجر با بیان این‌که هنوز بودجه‌های مصوب در سال گذشته برای تامین تجهیزات اطفای حریق به دست ما نرسیده است، در گفت‌وگو با ایلنا می‌افزاید: مصوبه‌هایی برای اختصاص بودجه به منظور تامین تجهیزات اطفای حریق به محیط‌زیست استان ابلاغ شده است، اما هنوز بودجه‌ای در اختیار این اداره قرار نگرفته تا بتوانیم تجهیزات موردنظر را خریداری کنیم. همچنین تاکنون هیچ قراردادی با دستگاه یا شرکتی برای استفاده از بالگرد آبپاش بسته نشده است، که با این شرایط در مجموع می‌توان گفت آنچه به دست ما رسیده فقط یک مصوبه بدون اعتبار است.

نبود تجهیزات کافی برای اطفای حریق

در همین زمینه مشاور رسانه‌ای مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان نیز با اشاره به این‌که در سال گذشته جدای از آتش‌سوزی‌های موردی هر روزه، 32 آتش‌سوزی بزرگ و اساسی در مناطق چهارگانه تحت حفاظت محیط‌زیست استان روی داد، به جام‌جم می‌گوید: از این 32 مورد، بیش از 16 مورد آن، یعنی بیش از 50 درصد در پارک ملی گلستان رخ داد که به نابودی حدود 1500 هکتار از گونه‌های سرخس، بلوط، ممرز، سیاه تلو، افرا، توسکا و ارس (سرو کوهی) این پارک منجر شد.

الهام موسوی با بیان این‌که تجهیزات این استان برای پیشگیری و اطفای حریق در جنگل‌ها بویژه پارک ملی گلستان کافی نیست و آتش سوزی‌های سال گذشته به وسیله امکانات ابتدایی نظیر شاخ و برگ و بیل و گالن‌های آب اطفا می‌شد، می‌افزاید: با این همه و به دنبال وقوع آتش‌سوزی‌های مکرر در پارک ملی گلستان، در ابتدای شهریور سال گذشته، «ستاد راهبردی عملیات واکنش سریع پارک ملی گلستان» به همت اداره حفاظت محیط‌زیست استان و موافقت و حمایت حفاظت محیط‌زیست کشور طراحی و آغاز به کار کرد که در طول دوره سه ماهه فعالیت خود و با استفاده از گشت‌های مستمر، پایش، کنترل شبانه‌روزی و اطلاع‌رسانی به مسافران عبوری توانست با عملیات پیشگیری و حفاظت از جنگل، جلوی وقوع آتش‌سوزی‌های بسیاری را در این پارک بگیرد.

وی با بیان این‌که با توجه به گرم شدن هوا از همین ابتدای سال و پیش‌بینی گرما و خشکی بیشتر هوا طی سال جاری نسبت به سال گذشته، ایجاد دوباره این ستاد ضروری است، خاطرنشان می‌کند: در همین زمینه مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست استان، نامه‌ای را در اواخر اسفند گذشته خطاب به استاندار گلستان تهیه و ارسال کرده که در آن با اشاره به تغییر اقلیم و کاهش نزولات آسمانی و احتمال آتش‌سوزی مکرر در پارک ملی، بر ضرورت تشکیل این ستاد در سال جاری نیز تاکید شده و با برآورد هزینه ماهانه 50 میلیون تومانی برای اجرای این طرح، خواستار تامین این اعتبار به منظور تشکیل این ستاد در هفت ماهه نخست سال و اقدام جهت پیشگیری و حفاظت از آتش‌سوزی در این پارک شده است.

این فعال محیط‌زیست با تاکید بر این‌که آنچه در بحث آتش‌سوزی جنگل‌ها و منابع طبیعی مهم است، بحث پیشگیری و واکنش سریع برای اطفا هنگام وقوع آتش‌سوزی است، می‌گوید: مهم‌ترین کار «ستاد راهبردی عملیات واکنش سریع پارک ملی گلستان» نیز در همین راستا یعنی پیشگیری و اطفای سریع آتش است، به طوری که این ستاد که از قسمت‌هایی همچون کمیته‌های آموزش و اطلاع‌رسانی به مسافران و جوامع محلی، گشت سیار، کمیته‌های پشتیبانی و چادرهای آتشبان تشکیل شده است، اولا توانست جلوی آتش‌سوزی‌های بسیاری را گرفته و ثانیا فقط در بازه زمانی دوم تا بیست و دوم شهریور موفق به اطفای سریع 25 مورد آتش‌سوزی در این پارک شود.

موسوی با اشاره به اقدامات جدید محیط‌زیست گلستان در راستای کاهش آتش‌سوزی در جنگل‌های استان می‌افزاید: راه‌اندازی گشت سیار در جاده پارک گلستان و استقرار چند خودرو با تجهیزات اطفای حریق، ایجاد تپه‌های خاکی در حاشیه جنگل به جای گاردریل‌های تخریب شده در سیل 81، به منظور جلوگیری از ورود خودروی مسافران به درون جنگل، تعامل با سازمان هواشناسی برای اطلاع سریع از وضع جوی و کاهش رطوبت هوا برای پیش‌بینی زمان آتش‌سوزی و طراحی و درخواست تعدادی موتور و خودرو با مخزن و پمپ برای پرتاب آب به سوی آتش از جمله اقداماتی است که برخی از آنها با بودجه اندک محیط‌زیست استان انجام شده، اما انجام تمام آنها به تامین اعتبارات لازم بستگی دارد، این در حالی است که هنوز بودجه‌ای که سال گذشته برای محیط‌زیست استان مصوب شد، تامین اعتبار نشده است.

شدت آتش‌سوزی از سال 87

کمبود اعتبار و نبود نگاه ملی و کلان به مساله حفاظت محیط‌زیست در کشور ما سبب شده تا بخش مهمی از این منابع خدادادی در آستانه تهدیدی جدی برای از بین رفتن قرار گیرد، به‌طوری که هر سال و البته بویژه در سال‌های اخیر بخش زیادی از جنگل‌های کشور طعمه حریق شده است. این روند در سال گذشته به حدی شدت یافت که جنگل‌های استان گلستان و پارک ملی گلستان در فصل پاییز و زمستان که انتظار می‌رفت از شدت آتش‌سوزی‌ها کاسته شود، بیش از نیمه اول سال دچار حریق شد، به طوری که به گفته موسوی از 32 مورد آتش‌سوزی بزرگ در این استان، 12 مورد در پنج ماهه نخست سال و 18 مورد دیگر در نیمه دوم و از هفتم شهریورماه به وقوع پیوست.

البته آتش‌سوزی در این پارک فقط به سال گذشته برنمی‌گردد، بلکه به گفته جواد سلیاری، رئیس پارک ملی گلستان پیش از آن نیز سابقه داشته است، هرچند در سال‌های 72 و 74 در موارد اندک رخ داد، به طوری که در سال 74 فقط یک مورد در منطقه ییلاق پارک یک آتش‌سوزی صورت گرفت که بالای 400 هکتار طعمه حریق شد. در سال‌های بعد از آن هم آتش‌سوزی وجود داشت، اما نه به میزان زیاد، اما از سال 87 به این سو بحران آتش‌سوزی‌ها بیش از هر زمانی صورت گرفت و افزایش یافت.

فاطمه مرادزاده / گروه ایران