آتش‌سوزی، بازارهای تاریخی را تهدید می‌کند

بازار کرمان، بازار وکیل شیراز، بازار مشهد، بازار بزرگ تهران، بازار تبریز و... از جمله بازارهای تاریخی کشور است که تاکنون بارها در مواجهه با حوادث طبیعی (همچون زلزله و بالاآمدن سطح آب‌های زیرزمینی) و عوامل انسانی (مانند وقوع آتش‌سوزی‌های متعدد به‌دلیل غیرایمن بودن شبکه توزیع برق و مرمت و بازسازی‌های شخصی حجره‌ها) دچار آسیب و خسارت‌های زیادی شده است و از آنجا که این بازارها معمولا در بافت تاریخی و فشرده مسکونی شهر نیز واقع شده، همواره بیم آن می‌رود که دامنه بروز حوادث در این بازارها به دیگر نقاط شهر سرایت کرده و خسارات مالی و جانی جبران‌ناپذیری را برجای گذارد. به‌طور مثال روز گذشته آتش به دامان یکی از حجره های بازار وکیل شیراز افتاد و اگر روزی غیر از تعطیل بود، شاید فقط به سوختن لوازم خرازی درون یک مغازه، رضایت نمی‌داد و دامنه‌اش مغازه‌های دیگر و حتی بنای تاریخی بازار را هم می‌گرفت.

مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری شیراز درباره بروز این حادثه به ایسنا می‌گوید: اجرای جوشکاری در یک مغازه خرازی برای ساخت بالابر و پرتاب جرقه‌های ناشی از آن روی اجناس موجود در یکی از حجره‌های بازار، موجب شعله‌ور شدن مواد قابل اشتعال در این محل شد و با گسترش شعله و حرارت، آتش به روکش ایزوگام یک تکه سرایت کرد که موجب تسری حریق به بام بازار شد.

مهدی شایق با اشاره به این‌که دسترسی‌های بسیار سخت و صعب به این مکان تجاری و وضع نابسامان برق‌رسانی و نبود امکانات لازم برای امدادرسانی نظیر سیستم‌های آتش‌نشانی، کار امداد در این بازار را دشوار کرده است، می‌افزاید: البته پیش‌بینی این شرایط و نصب شیرهای آتش‌نشانی و کپسول‌های اطفای حریق در نقاط مختلف بازار که اخیرا انجام شده، تا حد زیادی توانست به مهار این آتش‌سوزی کمک کند، هرچند وقوع حادثه در روز خلوت و تعطیل جمعه نیز در مهار سریع این حادثه نقش مهمی داشت و شاید اگر حادثه در روز دیگری اتفاق می‌افتاد، شرایط به‌گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد.

وی با بیان این‌که در عین حال موضوع دسترسی به این بازار بسیار مهم و نیازمند بررسی است، خاطرنشان می‌کند: هم‌اکنون برای تردد در مسیرهای باریک بازار و بافت تاریخی و فشرده شهر، موتورهای سه‌چرخ آتش‌نشانی پیش‌بینی و تأمین شده است، به‌طوری که در این حادثه هم خودروهای آتش‌نشانی و موتورهای سه‌چرخ به محل اعزام و ظرف مدت 10 دقیقه حریق را کنترل کردند.

شایق با یادآوری این‌که کل زمان اطفای حریق بازار وکیل یک‌ساعت و 19 دقیقه بوده است، بار دیگر هشدارهایش درخصوص ناایمن بودن محدوده بازار وکیل را تکرار و تاکید می‌کند: بازار وکیل آتشی زیر خاکستر است و تمام اقدامات نهادها و سازمان‌های شهری زمانی مفید فایده خواهد بود که شهروندان، کسبه و بازاریان خود را در حفظ و نگهداری آن مسئول بدانند. ضمن این‌که اداره آتش نشانی نیز برنامه هایی درخصوص افزایش نصب شیرهای هیدرانت در محدوده بازار و افزایش امکانات امدادرسانی در این محدوده همچون موتورهای سه چرخ را در دستور کار دارد.

شبکه توزیع برق ناایمن و غیراستاندارد که از روی پشت‌بام کشیده شده، یکی دیگر از مشکلات مهم بازار وکیل و همچنین بافت تاریخی اطراف آن است، که البته طرح اصلاح و بهسازی آن از سال 90 در دستور کار شرکت توزیع نیروی برق شیراز قرار گرفت و گرچه بخش عمده‌ای از آن انجام شده، اما هنوز بخش‌های اندکی از آن ‌مانده است که می‌توان آن را یکی از اقدامات مهم در ایمن‌سازی بازار وکیل دانست که طی سال‌های گذشته بارها به‌دلیل اتصال برق دچار مشکلاتی شده بود.

محمدحسین مومنی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری کرمان نیز بازار کرمان را به‌دلیل دارا بودن سیستم‌های قدیمی و فرسوده‌ برق و سازه‌های غیرایمن و انبارهای غیراصولی، به عنوان کانون خطر در این شهر عنوان می‌کند و یادآور می‌شود: طرح ایمنی در بازار کرمان که در آن نقاط حادثه‌خیز بازار با استفاده از مطالعات کارشناسی مشخص شده، برای رفع مشکل به سازمان میراث فرهنگی ابلاغ شده است. البته بازاریان نیز باید در این زمینه همکاری کنند، زیرا بعضی از آنها با قراردادن جنس‌های خود در راسته‌ بازار کرمان، سد معبر می‌کنند که این امر هنگام بروز حادثه، امدادرسانی را با مشکل مواجه می‌کند.

بازار تاریخی مشهد در هسته مرکزی شهر و منطقه سرشور نیز از آن دست بازارهای قدیمی است که هرساله به دفعات دچار حریق شده و این آتش‌سوزی نه تنها خساراتی به بازاریان و کسبه محل وارد می‌کند، بلکه از آنجا که این بافت در اطراف حرم رضوی واقع شده و هتل آپارتمان‌های زیادی در آن قرار دارد، جان زائران را نیز تهدید می‌کند. به طور مثال یک مورد آتش‌سوزی در مرداد سال گذشته در این منطقه، علاوه بر خسارت زدن به سه باب مغازه، موجب دود گرفتگی هتل آپارتمان مجاور واحد آتش گرفته شد که با امدادرسانی آتش‌نشانی که البته با تاخیر انجام شد، به زائران آسیبی نرسید، اما ده میلیون تومان خسارت برجای ماند.

خطر، گردشگران را هم تهدید می‌کند

بازار تاریخی، بزرگ و سرپوشیده شهر کرمان نیز با 20 بازار فرعی، مجموعه‌ها و کاروانسراهای تاریخی متعدد در سال‌های گذشته به دفعات و براثر حوادث مختلف همچون آتش‌سوزی مورد تهدید و آسیب قرار گرفته، به‌طوری که بخش‌هایی از آن همچون کاروانسرای تاریخی «جر» دو سال پیش بر اثر آتش‌سوزی تخریب شد. تاسیسات نامنظم برق و وجود سیم‌ها و کابل‌های برقی که به روش‌های مختلف به داخل مغازه‌ها و حجره‌های بازار کشیده شده، شرایطی را در این بازار ایجاد کرده است که علاوه بر مخدوش کردن زیبایی‌های ظاهری این بازار، خطر آتش‌سوزی و برق‌گرفتگی را افزایش داده و جان کسبه بازار و گردشگران را تهدید می‌کند.معاون میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمان با بیان این‌که تاسیسات بازار کرمان از جمله برق و مخابرات در وضع نابسامانی قرار دارد، چندی پیش به جام جم گفت: بخش‌های مختلف بازار در دوره‌های تاریخی متعدد ساخته شده است و به همین دلیل میزان آسیب‌پذیری آنها نیز متفاوت است. از همین‌رو به‌طور مستمر نیاز به مرمت و بازسازی دارد که هرساله بخشی از این مرمت با توجه به اعتبارات موجود انجام می‌شود.

محسن موحدی با اشاره به این‌که برای انتقال تاسیسات، کانال‌های استانداردی وجود نداشته و ناگزیر سیم‌ها و کابل‌های برق و مخابرات روی بدنه ‌بازار نصب شده است، به آتش‌سوزی دو سال پیش در کاروانسرای «جر» اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه بر اثر این آتش‌سوزی، یک انبار پشم شیشه به‌دلیل رعایت نکردن نکات ایمنی در آتش‌سوخت و باعث شد این کاروانسرای فرسوده، بیش از پیش تخریب شود.

موحدی هزینه ‌مرمت و بازسازی بناهای تاریخی همچون بازار کرمان را بسیار زیاد عنوان می‌کند و می‌افزاید: با توجه به انجام کارهای کارشناسی، تحقیقاتی و پژوهشی برای مرمت بناهای تاریخی و ضرورت حفظ اصالت بنا، مرمت و بازسازی بناهای تاریخی علاوه برهزینه‌بر بودن، زمانبر است و از آنجا که مسئولیت هرگونه خسارت و آتش‌سوزی به‌عهده ‌خود بازاریان است، کسبه باید مسائل ایمنی را رعایت کنند.