بایسته‌های اقتصاد مقاومتی

به گزارش خبرنگار جام‌جم، رهبر معظم انقلاب در30 بهمن 1392دستور 24 بندی اقتصاد مقاومتی راکه حاوی نگاه نوینی به اقتصاد ملی و افق آن بود، برای اجرا ابلاغ کردند واز دولت خواستند با توجه به شرایط کشور به فوریت آن را اجرایی کند. اما پرسش اینجاست پس از گذشت 17 ماه چه اقدام عملی برای اجرای اقتصاد مقاومتی صورت گرفته و اگر صورت نگرفته، علت چیست؟

به‌زعم کارشناسان اقتصادی، دولت فعالیت مشخصی در اجرای اقتصاد مقاومتی که بتوان قید «موثر» به آن داد، انجام نداده و اقدامات صورت گرفته هر چند مجدانه و دلسوزانه بوده اما کافی نبوده است. لذا این پرسش پیش می‌آید که باید‌های تحقق اقتصاد مقاومتی در کشور چیست و چه باید کرد که این روش اقتصادی درادبیات اقتصادی کشور جای شایسته‌ای برای خود بازکند.

کارشناسانی که دراین خصوص با جام‌جم گفت‌وگو کردند، معتقدند اجرای اقتصاد مقاومتی یک تحرک ویژه لازم دارد و همچنین بایدبه فوریت پایه‌های تئوریک این اقتصاد راتشکیل داد وآن را به یک مکتب تبدیل کرد. در ضمن نگاه سیاسی به این موضوع برای آن یک سم مهلک به شمار می‌آید که باید از آن پرهیزکرد.

کم‌کاری شده است

دکتر محمد خوش‌چهره، استاد اقتصاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جام‌جم به تفسیر اقتصاد مقاومتی پرداخت و گفت: لغت اقتصاد مقاومتی در ادبیات اقتصادی ناشناخته است و در حال حاضر باید بگوییم این لغت در کتاب‌های اقتصادی و تخصصی کمتر دیده شده است. اقتصاد دفاعی وجود دارد، اما اقتصاد مقاومتی لغت هضم شده‌ای نیست.

وی افزود: در اقتصاد مقاومتی باید نقاط ضعف و قوت در معنای استراتژیک را بیابیم. به این دلیل که اقتصاد مقاومتی یک نگرش و بینش اقتصادی است که باید با برگزارکردن نشست‌های تخصصی و جستجوی نظرات اندیشمندان، به یک روش تبدیل شود.

استاد دانشگاه تهران با تاکید بر این‌که اقتصاد مقاومتی یک مکتب است که باید به یک بینش سیاسی تبدیل شود، گفت: به زبان ساده، اقتصاد مقاومتی به معنای مقاوم‌سازی اقتصاد است.

این اقتصاددان با اشاره به این‌که منظور از مقاوم‌سازی رشد اقتصاد درشرایط ناملایم است، افزود: اقتصاد کنونی ما به منابع حاصل از فروش نفت خام وابسته است؛ فرمایشات رهبر معظم انقلاب در سال 74 به کاهش وابستگی به نفت اشاره مستقیم دارد، اما متأسفانه دولت‌های بعدی که بر سر کار آمدند موفق به کاهش وابستگی بودجه به منابع حاصل از فروش نفت خام نشدند، با وجود این می‌توان گفت اقتصاد مقاومتی پاسخی به نظام‌های سیاسی و وابستگی آنان به جریان نفت است.

خوش‌چهره با بیان این‌که نباید فقط در شعار براجرای اقتصاد مقاومتی تکیه شود، گفت: برخی اقتصاد مقاومتی را اقتصاد ریاضتی تعریف کرده‌اند؛ در اروپا این موضوع یک تاکتیک است نه یک بینش؛ اقتصاد مقاومتی با جوهره نظام جمهوری اسلامی گره خورده است.

وی به چالش‌های اجرایی نشدن اقتصاد مقاومتی اشاره کرد و گفت: نداشتن درک صحیح از معنی اقتصاد مقاومتی و باور نداشتن جهاد اقتصادی در عمل و اجرا از معضلات اصلی است که باید رفع شود. همچنین نداشتن درک درست از مفهوم اقتصاد مقاومتی در طول این سال‌ها باعث شده دستگاه‌های مختلف سیاستگذاری در کشور از جمله مجلس، دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام اقدام مؤثری در این رابطه انجام ندهند.

این استاد دانشگاه با تأکید براین‌که کم‌کاری در حوزه تئوری یکی از چالش‌های اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است، گفت: دانشگاه‌ها به دلیل درک نادرست، فعالیت تئوری دراین باره ندارند.

نگاه سیاسی، بزرگ‌ترین آفت

در همین حال دکتر الیاس نادران در گفت‌وگو با جام‌جم به تبیین سیاست‌های اقتصاد مقاومتی پرداخت و گفت: در سیاست‌های کلی 24 بندی که اسفند سال 92 از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد، تجربه اتفاقات چند سال گذشته کشور در زمینه اقتصاد، نقاط ضعف و قوت آن و مسائل تهدیدآمیز اقتصاد از خارج از کشور دیده شده و مواردی در آن در نظر گرفته شده که مانع خنثی شدن این تهدیدات می‌شود؛ لذا عملیاتی شدن آن می‌تواند اقتصاد کشور را در مقابل تهاجمات خارجی، تلاطمات خارج از کشور و آسیب‌های داخلی بیمه کند.

وی با بیان این که تکیه بر تولید ملی و تولید داخلی در این سیاست‌ها بخوبی دیده شده است، گفت: استفاده از ظرفیت داخلی برای تحریک و تقویت تولید داخل در این سیاست‌ها آمده است که حداقل سه اثر در حوزه اقتصادی از جمله بیمه کردن اقتصاد نسبت به تهدیدات بیرونی، استفاده از ظرفیت‌های داخلی و رفع کردن نیاز امروز کشور در حوزه اشتغال را به همراه خواهد داشت.

وی ادامه داد: سیاست‌های کنونی اقتصاد مقاومتی و اجرایی شدن آن در کنار این مسائل، مبارزه با مفاسد اقتصادی را می‌تواند دربرگیرد ؛ زیرا اقتصادی که از پیوند نامشروع قدرت و ثروت ایجاد شود هر قدر هم برای آن ریل‌گذاری صحیحی انجام شود، توانایی حرکت در آن مسیر را نخواهد داشت.

نادران با بیان این که مردم‌محور بودن یکی دیگر از ویژگی‌های اقتصاد مقاومتی است، گفت: با اجرایی شدن این سیاست‌ها، ظرفیت مردم در اقتصاد نیز پای کار می‌آید؛ زیرا هر قدر اقتصاد به سرمایه‌داران متکی باشد بدون نیاز و کمک مردم نمی‌تواند حرکت کند. در کنار حضور مردم در عرصه‌های اقتصادی، مردم در حوزه مصرف نیز می‌توانند نقش جدی داشته باشند، به شکلی که با توجه به اقتصاد ملی و مصرف تولیدات داخلی، به تولیدات ملی و منفعت ملی کمک موثری داشته باشند.

این نماینده مجلس، متنوع‌سازی محصولات کشور را از دیگر برکات اقتصاد مقاومتی دانست و اظهار کرد: متنوع سازی محصولات کشور در حوزه مصرف داخلی و صادرات و پرهیز از خام‌فروشی از دیگر مسائلی است که در اقتصاد مقاومتی دیده شده است. امروزه صنعت پتروشیمی کشور در حال خام فروشی است؛ بنابراین ما مواد اولیه‌ای را صادر می‌کنیم که با انجام مراحلی، می‌توانیم آن را به محصولاتی تبدیل و صادر و بازار خوبی را برای خود ایجاد کنیم؛ اما نه تنها در حوزه نفت بلکه در حوزه گاز و پتروشیمی نیز دچار معضل خام‌فروشی هستیم.

نادران با اشاره به این که برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید نگاه سیاسی را کنار گذاشت، گفت: برخورد سیاسی نکردن با اقتصاد و نگاه سیاسی نداشتن نسبت به آن، از دیگر مواردوآسیب‌هایی است که باید برای آن برنامه داشت.

هنوز به تعریف جامع نرسیده‌ایم

همچنین دکتر مرتضی عزتی، استاد دانشگاه تربیت مدرس در این باره به جام‌جم گفت: ابتدا باید تعریف روشنی از اقتصاد مقاومتی داشته باشیم. الان هر کسی یک برداشتی از اقتصاد مقاومتی برای خودش دارد و من هم یک برداشتی دارم. اقتصاد مقاومتی از آنجا که یک رویکرد بلندمدت است باید در مرحله اجرایی همه کارشناسان و فعالان عملیاتی روی این موضوع اتفاق نظر داشته باشند که این موضوع اکنون مشاهده نمی‌شود.

وی افزود: به عقیده من اقتصاد مقاومتی همان چیزی است که در آرمان‌های انقلاب بود که می‌گوید وابستگی به خارج نداشته باشیم و بیگانگان نتوانند روی ما اثر اساسی بگذارند و تصمیمات و دخالت‌های آنان بی اثر باشد. این امر باید با همه بنیان‌های اقتصاد سازگار باشد.

عزتی تصریح کرد: اولین و مهم ترین بنیانی که اهمیت فراوانی دارد، بحث روابط اقتصادی خارجی ما است. ما باید روابط اقتصادی خارجی را طوری طراحی کنیم تا کسانی که قصد آسیب زدن دارند نتوانند وارد این روابط شوند. آنجا را به اصطلاح باید مستقل از روابط دشمنان در نظر بگیریم.

وی با بیان مثالی در این مورد اظهار کرد: ما مواد اولیه کالاهای خودمان را از جایی تهیه کنیم که می‌تواند برای اقتصاد کشور تکیه گاهی مطمئن باشد و اقتصاد را محکم کند، نه کشورهایی مانند آمریکا و انگلیس و فرانسه.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: در این میان برخی کارشناسان، اقتصاد مقاومتی را بحث درون‌زا و شوک‌های درونی هم می‌بینند، اما آن یک تعریف دیگر است. مثلا این موضوع عنوان می‌شود که اگر یک شوک درونی مانند زلزله آمد باید مقاوم باشیم. من نمی‌گویم این موضوعی که بنده مطرح می‌کنم درست است، اما تاکید دارم که باید در برابر اتفاقی مانند کاهش قیمت نفت چه بدون دسیسه و چه به دلیل مسائل سیاسی یا این که نفت تمام شود، مقاوم باشیم.

محمدحسین علی‌ اکبری - گروه اقتصاد