تلفات حیات وحش در هفتادقله همچنان ادامه دارد

آن‌طور که ابراهیمی کارنامی، مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی به جام‌جم می‌گوید: بیماری طاعون نشخوارکنندگان دلیل اصلی شیوع این تلفات در میان حیوانات این منطقه حفاظت شده است که از دام اهلی ساکنان روستاهای اطراف و عشایر عبوری به دام وحشی منطقه سرایت کرده است.

بیماری طاعون نشخوارکنندگان از بیماری‌های مهم دامی در جهان است که نخستین بار در سال 1942 در کشور ساحل‌عاج مشاهده شد. این بیماری ویروسی سپس به دیگر نقاط آفریقا و آسیا انتشار یافت و سرانجام در سال 1378 از طریق کشور عراق به ایران راه یافت و استان‌های غربی اولین استان‌های درگیر با این بیماری بودند.

این بیماری که براحتی قابل انتقال از دام اهلی به حیات‌وحش است، تاکنون بارها به گله‌های وحشی کشور در مناطق مختلف منتقل شده و تلفات و خسارات زیادی را به این جمعیت وارد کرده است، به‌طوری که بین دهه 60 تا 70 تلفاتی حدود 2000 راس در پارک ملی کویر در استان سمنان و تلفات سنگینی را در پارک ملی بمو در استان فارس برجای گذاشت و آخرین مورد آن نیز طی سال گذشته در پارک ملی بمو گزارش شد که به مرگ و میر ده‌ها راس کل و بز منجر شد.

امسال نیز از اواسط خرداد با مشاهده نخستین لاشه‌های کل و بز در منطقه حفاظت شده هفتاد قله، شیوع آن در استان مرکزی گزارش شد که البته این تلفات با وجود اقدامات مقابله‌ای متعدد سازمان‌های مربوطه در استان مرکزی همچنان ادامه دارد.

مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی با اشاره به این‌که تا روز گذشته لاشه 316 دام وحشی در منطقه هفتادقله پیدا شده است، به جام‌جم می‌گوید: به احتمال زیاد میزان تلفات بسیار بیشتر از این تعداد است، زیرا تلفات بیشتر در کل و بز است و این گونه‌ نیز در ارتفاعات و صخره‌ها زیست می‌کند و از آنجا که دسترسی به آن مناطق سخت و در برخی موارد ناممکن است، احتمال دور از نظر ماندن لاشه در آن مناطق زیاد است.

حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی با بیان این‌که لاشه‌های یافت شده از طریق دفن یا سوزاندن، امحای بهداشتی شده است، در خصوص دلیل شیوع این بیماری می‌افزاید: طاعون نشخوارکنندگان معمولا در دام اهلی وجود دارد و از طریق آنها و از طریق آبشخورها و علفزارهای مشترک و حتی تنفس و تماس بدنی به دام وحشی سرایت می‌کند و از آنجا که دام زیادی از ساکنان روستاهای منطقه و عشایر عبوری در منطقه هفتادقله چرا می‌کنند، این بیماری از آنها به حیات‌وحش منتقل شده و به دلیل این‌که راه‌های مقابله با بیماری در این جمعیت محدود است، بزودی بین آنها منتشر می‌شود.

وی به اقدامات صورت گرفته درخصوص مقابله با طاعون نشخوارکنندگان در حیات‌وحش منطقه اشاره و تصریح می‌کند: یکی از این اقدامات، پایش منطقه به منظور کشف لاشه‌های جدید و امحای بهداشتی آنها، مشاهده حیوانات تازه مبتلا شده و ضدعفونی کردن آبشخورها و محیط اطراف آنهاست که در حالت عادی هر ماه انجام می‌شود، اما از زمان شیوع این بیماری با بسیج همه محیط‌بانان هر هفته صورت می‌گیرد.

ابراهیمی با بیان این‌که معمولا ضدعفونی کردن با آهک انجام می‌شود، می‌گوید: در این مورد خاص که همچنان ادامه دارد و حاکی از سرسخت بودن بیماری است، از ضدعفونی‌کننده‌های قوی‌تر و پایدارتر همچون پرسیدین، استفاده شده که برای حیات‌وحش قابلیت خوراکی دارد.

مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی، واکسیناسیون 36 هزار راس دام اهلی را از دیگر اقدامات انجام شده توسط اداره دامپزشکی استان عنوان کرده و می‌افزاید: علاوه بر این، جلوگیری از ورود دام‌های اهلی به شعاع ده کیلومتری منطقه امن هفتادقله نیز از دیگر اقدامات صورت گرفته است.

ابراهیمی کارنامی یادآور می‌شود: کل منطقه حفاظت شده هفتادقله 98 هزار هکتار است که یک‌پنجم آن یعنی حدود 19 هزار هکتار آن، منطقه امن به شمار می‌رود و معمولا جمعیت حیات‌وحش در این منطقه بیشتر و متراکم‌تر است و اتفاقا تلفات نیز در همین محدوده روی داده است.

این کارشناس مسئول محیط‌زیست در پاسخ به این پرسش که چرا باوجود این اقدامات، هنوز تلفات حیات‌وحش ادامه دارد، می‌گوید: معمولا وقتی این بیماری در منطقه‌ای بروز می‌کند، بین 35 تا 95 درصد تلفات دربردارد، اما ما از ابتدای مشاهده آن در اواسط خرداد، اقدامات گسترده‌ای را برای کنترل آن با کمک همه نهادهای اجرایی استان از جمله استانداری آغاز کردیم و تا حدی توانستیم از سرعت شیوع آن بکاهیم، با این حال به دلایلی همچون وجود جمعیت زیاد دام اهلی در منطقه از یک سو و صعب‌العبور بودن و دسترسی سخت برای انجام اقدامات مقابله‌ای در برخی نقاط و همچنین خشکسالی که حیات‌وحش را ضعیف‌تر کرده است، تاکنون موفق به مهار این بیماری نشده‌ایم.

ابراهیمی‌کارنامی با اشاره به وجود 1800 راس کل و بز و 1500 تا 1600 راس قوچ و میش در هفتادقله تا پیش از شیوع بیماری می‌افزاید: تلفات در میش و قوچ کمتر و حدود 20 درصد بوده و بیشتر تلفات در میان کل و بز و در دره چکاب به عنوان کانون این بیماری گزارش شده است.

وی با اشاره به تشکیل جلسه‌ای با حضور خانم ابتکار، رئیس محیط‌ زیست و مسئولان اجرایی استان مرکزی برای تصمیم‌گیری نهایی درباره اقدامات بعدی در زمینه مهار این بیماری، خاطرنشان می‌کند: با استان‌های همجوار نیز نامه‌نگاری‌هایی انجام شده تا اقدامات پیشگیرانه‌ای را در خصوص این بیماری در مناطق زیست حیات‌وحش خود انجام دهند.

واکسیناسیون 36 هزار دام

در همین حال معاون سلامت اداره کل دامپزشکی استان مرکزی نیز درخصوص اقدامات این سازمان به منظور مهار و انجام اقدامات پیشگیرانه در راستای جلوگیری از انتقال این بیماری می‌گوید: عملیات واکسینه کردن دام‌ها انجام شده و هر نقطه‌ای که کانون بیماری باشد تا شعاع سه کیلومتری تحت واکسیناسیون قرار می‌گیرد.

محسن شانقی می‌افزاید: از جمله علائم اصلی و مهم بروز این بیماری پیدایش ضایعات دهانی و تورم همراه با ترشحات غلیظ از بینی و چشم دام‌ها و نیز اسهال و علائم تنفسی است که به طور معمول ابتدا در دام‌های جوان پدیدار می‌شود و سبب بروز ۶۰ تا ۷۰ درصد تلفات بز و کل در دام‌های سبک و ۹۰ درصد در دام‌های حیات‌وحش و قوچ وحشی می‌شود.

به گفته وی، در راستای اقدامات مراقبتی و محافظتی از ۲۵ خرداد، مراحل انجام واکسیناسیون دام در روستاهای اطراف شهرستان‌های اراک، دلیجان و محلات آغاز و تاکنون 36 هزار راس دام سبک در مقابل بیماری پی‌پی‌آر واکسینه شدند.

این مسئول با اشاره به این‌که جابه‌جایی دام‌ها عامل اساسی انتقال این بیماری است، تصریح می‌کند: به همین دلیل کانون شیوع بیماری تا شعاع ده کیلومتری قرنطینه و از ورود و خروج دام‌ها به منطقه جلوگیری شده است.

شانقی با تاکید بر این‌که با افزایش اطلاع‌رسانی به دامداران منطقه هفتادقله و روستاهای اطراف، می‌توان از انتقال و شیوع این بیماری و درگیری دام‌های دیگر جلوگیری کرد، یادآور می‌شود: در بیشتر موارد به سبب ناآگاهی دامداران از علائم بیماری و نیز راه‌های انتقال و شیوع آن، تعداد بیشتری از دام‌ها به بیماری مبتلا می‌شوند و در نهایت تلفات نیز بشدت افزایش می‌یابد. از همین رو اکیپ‌های اعزامی به هشت روستای اطراف این منطقه اعزام شده‌اند، آموزش‌های مراقبتی لازم انجام شده و جابه‌جا نشدن دام‌های سبک به دامداران تاکید شده است.

داریوش جهان‌پیما، مدیرکل دفتر بهداشت و بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور نیز با اشاره به تلفات طاعون نشخوارکنندگان در استان مرکزی می‌گوید: این بیماری اکنون در سراسر دنیا شیوع زیادی پیدا کرده و گسترش یافته است. از همین رو ریشه‌کنی آن در دستور کار سازمان ملل قرار گرفته و قرار شده این بیماری در بازه‌ زمانی 15 ساله یعنی از سال 2015 تا 2030 به طور کامل در دنیا ریشه‌کن شود که ایران نیز عضو گروه امضا‌کننده این پروتکل است.

ایران - فاطمه مراد‌زاده