تمرین زندگی با اسباب‌بازی

در گذشته، اسباب‌بازی‌ها با ابزارهای طبیعی که متعلق به زندگی روزمره و بومی ما بود ساخته می‌شد به همین علت کمتر مظاهری از خشونت در آن دیده می‌شد؛ اما در حال حاضر با ورود فراوان اسباب‌بازی‌های خارجی که بیشتر آنها برگرفته از شخصیت‌های کارتونی است کودکان بیشتر میل به پرخاشگری دارند، چون شخصیت‌های پویانمایی‌های محصول کشورهای خارجی همواره در جنگ و ستیز هستند. امروز بازی‌های کودکانه حالتی انفرادی پیدا کرده و روحیه تکروی و انزوا‌طلبی را میان کودکان رواج می‌دهد.

بازی‌های انفرادی و گروهی

امروزه بازی‌های انفرادی جایگزین بازی‌های گروهی قدیمی‌ شده و این موضوع موجب می‌شود انتخاب اسباب‌بازی مناسب برای کودک بیش از پیش اهمیت پیدا کند؛ بنابراین اسباب‌بازی‌ها یا ابزارهایی که کودکان برای بازی‌های مختلف از آنها کمک می‌گیرند نیز به اندازه بازی برای کودک اهمیت دارند.

اسباب‌بازی می‌تواند وسیله‌ای برای انتقال ارزش‌ها به کودکان باشد، چون آنها می‌توانند در قالب بازی و سرگرم‌شدن با اسباب‌بازی مفاهیمی چون خوبی، بدی، کمک به دیگران، مسئولیت‌پذیری و... و به عبارت دیگر روش زندگی کردن را یاد بگیرند.

کودکان نسبت به اسباب‌بازی‌های خود احساس مالکیت دارند و از این‌رو آنها دوست دارند به عروسک‌های خود شکل بدهند و شکل ظاهری و حجم آن را دستخوش تغییر کنند تا با توجه به نتیجه‌ای که کودک دوست دارد آخر بازی به شکل دلخواه او رقم بخورد. اگر اسباب‌بازی از چنین قابلیتی برخوردار باشد کودکان می‌توانند خلاقیت‌های خود را بیشتر بروز دهند؛ اما اسباب‌بازی‌های خودکار این قابلیت را ندارند و هرگونه تغییر شکل ظاهری آنها باعث افت کارایی خواهد شد، بنابراین بازی با چنین اسباب‌بازی‌هایی شرایط را برای بروز خلاقیت کودکان کمتر فراهم می‌کند.

برخی اسباب‌بازی‌ها که با هدف حرکتی ـ مهارتی ساخته شده‌اند جنبه‌های ورزشی دارند و باعث ایجاد تحرک و فعالیت در کودکان و نوجوانان می‌شوند و تقویت قوای جسمانی از اهداف ساخت این نوع اسباب‌بازی‌هاست. گروه دیگر، اسباب‌بازی‌های آموزشی و کمک‌آموزشی هستند. این نوع اسباب‌بازی‌ها با هدف آشنایی کودکان و نوجوان با علوم و فناوری‌های جدید ساخته شده‌اند. سروکار داشتن کودکان با این نوع اسباب‌بازی‌ها به آنها در فراگیری دانسته‌های علمی روز دنیا کمک می‌کند و باعث ارتقای دانش و مهارت‌های علمی آنها خواهد شد.

بخش دیگر در دسته بازی‌ها فکری قرار می‌گیرد و باعث افزایش دقت، نظم، منطق، تجزیه و تحلیل و تقویت هوش کودکان خواهد شد. اسباب‌بازی‌هایی هم هستند که کودکان و نوجوانان را با فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی و اعتقادی جامعه آشنا کرده و به صورت غیرمستقیم هنجارهای فرهنگی و اعتقادی را به آنها منتقل می‌کنند. دسته دیگر از اسباب‌بازی‌ها در گروه کمک درمانی قرار می‌گیرند. معمولا این نوع اسباب‌بازی‌ها برای کودکانی ساخته شده‌اند که نقص جسمانی دارند و در سرگرم کردن کودکان با نارسایی جسمی کمک‌کننده هستند و باعث بازپروری و افزایش توان آنها می‌شوند و به ایجاد هماهنگی میان اندام‌ها کمک خواهند کرد. آگاهی والدین نسبت به انواع مختلف اسباب‌بازی‌ها به آنها کمک خواهد کرد برای اوقات تفریح و بازی کودکان برنامه‌ریزی داشته باشند و متناسب با ذوق، توانایی و توانمندی، وضعیت جسمی و ذهنی، تناسب سنی و... به خرید وسایل بازی مناسب اقدام کنند.

بازی‌های کودکانه و اسباب‌بازی‌های قدیمی

در گذشته‌های نه‌چندان دور وقتی هنوز از اسباب‌بازی‌های خودکار فعلی خبری نبود بازی‌های سنتی و گروهی میان کودکان رواج داشت. این نوع بازی‌ها متناسب با نوع‌شان در فضاهای باز و بسته صورت می‌گرفت و البته عمده این نوع بازی‌ها هم بر جمعی بودن آن تاکید داشت. بازی‌هایی مثل هفت‌سنگ، طناب‌کشی، گرگم به هوا، الک دولک و... در بیرون از منزل انجام می‌شد. دسته دیگری از بازی‌ها هم بودند که کودکان در منزل انجام می‌دادند. بازی‌هایی مثل یه قل دو قل، اتل‌متل، تاپ‌تاپ خمیر و... . در کنار این مساله باید توجه داشت بازی‌ها از نظر جنسیت به دخترانه و پسرانه هم تقسیم‌بندی می‌شدند که دلایل اجتماعی، فرهنگی و مذهبی خاص خود را داشت.

یکی از نکاتی که در سبک زندگی گذشته نمود فراوان داشت این بود که معمولا والدین کالاهای دورریختنی و غیر قابل استفاده خود را در اختیار فرزندان خود می‌گذاشتند و کودکان هم مختار بودند با تغییر شکل این وسایل، عروسک‌ها یا اسباب‌بازی‌های دلخواه خود را بسازند و تقریبا تهیه اسباب‌بازی برای کودکان با این شیوه هزینه‌ای را به خانواده تحمیل نمی‌کرد. این مساله البته در شرایط امروز که خانواده برای خرید اسباب‌بازی و عروسک‌ها هزینه‌های گزافی را پرداخت می‌کنند، قابل تامل است.

فتاح غلامی

دین و زندگی