جاذبه و دافعه زندگی شهری در گردشگری

جغرافیا و محیط چه تاثیری در نوع گردشگری آدم‌ها دارد؟

هر کسی که از جایی به نقطه دیگری سفر می‌کند حتما جغرافیا برآن تاثیر می‌گذارد. چون محل و مکانی که برای سفر انتخاب می‌شود مربوط به حوزه جغرافیاست. بنابراین جغرافیا به عنوان یک علم نزدیک‌ترین ارتباط را با گردشگری دارد. جغرافیادانانی که تحولات سطح کره زمین را رصد می‌کنند، از دهه 1660 متوجه شدند انبوه جمعیت به محلی می‌آید که در ابتدا از هیچ‌گونه امکانات رفاهی برخوردار نبود، اما به توجه به حضور مکرر گردشگران به فاصله کوتاهی همه امکانات در چنین اماکنی تاسیس می‌شود. به عبارت دیگر، زمان زیادی نمی‌گذرد که آن مکان به‌سرعت تغییر چشم‌انداز پیدا می‌کند. بنابراین، این سوالات مطرح شد که گردشگران در کجا، چرا،چه چیزی و چگونه برای بازدید از محل و مکانی از یک محدوده مشخص جغرافیایی بازدید می‌کنند. طبعا پاسخ به هر کدام از این سوالات دلایل انتخاب چنین محلی را برای بازدید و گردش آدم‌ها مشخص می‌کند و سبک و روش زندگی گردشگران را در عرصه گردشگری معلوم می‌سازد.

کسانی که در محیط‌های اجتماعی شهر و روستا زندگی می‌کنند رویه خاصی برای گردشگری دارند. آیا شرایط زندگی در هر کدام از این محیط‌های اجتماعی شامل شهر و روستا روی سبک گردشگری هم تاثیر می‌گذارد؟

شهرنشینان اولین کسانی بودند که فراغت‌شان را با گردشگری گذراندند. شهرها ماهیت دوگانه‌ای دارند. از یک طرف گردشگر فرست و از یک‌طرف گردشگرپذیر است. یعنی هم قدرت جذب دارد و هم قدرت دفع. در ادبیات گردشگری در مورد دلایل دفع تعابیری وجود دارد. مثلا این‌که شهر خسته‌کننده است و باعث فرسودگی آدم‌ها و یکنواختی زندگی آنها می‌شود. در محیط شهری طبیعت وجود ندارد و از فضای سبز کمتری برخوردار است. چارلی چاپلین در فیلم عصر جدید به زیبایی مفهوم سبک زندگی در شهرها را به تصویر کشیده است. چنین فضایی انسان خسته از کار را آماده و مهیا برای دوری و فاصله گرفتن از مظاهر شهری می‌کند. آدمیزاد دو خصلت مهم دارد. یکی این‌که موجودی است طبیعی و باید در طبیعت زندگی کند و دیگر آنکه ذاتا آدم‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و باید در جمع و در کنار همنوعان خود باشند. تا حالا فکر کردید که چرا زندان انفرادی شدیدترین مجازات برای یک زندانی است؟ به دلیل آن‌که رابطه انسان را با نیازهای فطری‌اش قطع می‌کند. گردشگری از نظر منطقی درست نقطه مقابل آن شرایط است. انسانی که موجودی طبیعی است به زندگی در عرصه طبیعت برمی گردد و با آدم‌هایی که متعلق به آن مکان و محیط هستند ارتباط اجتماعی برقرار می‌کند. بنابراین شهرنشینان به دلیل این‌که جمعیت بیشتری داشتند و ارتباطشان با طبیعت محدود بود در عرصه گردشگری حضور بیشتری داشتند. در 1880 میلادی برابر با آمارهای موجود کارگران روزی 14 ساعت در کارخانه‌ها کار می‌کردند. یعنی با روشن شدن هوا به سر کار می‌رفتند و در سیاهی شب به خانه برمی‌گشتند. در چنین شرایطی امکانی برای گردشگری و رفتن به دامان طبیعت برای آدمها متصور نبود. ساعات کار از 84 ساعت در هفته الان به 40 ساعت در هفته رسیده است. با قانونمند شدن نظام کار در شهرها فراغت بیشتری برای افراد فراهم شده و به همین خاطر اوقات بیشتری را برای گردشگری اختصاص می‌دهند. از سوی دیگر شهرها حافظه تاریخی بشریت را می‌سازند و بسیاری از امکانات رفاهی هم در شهرها ایجاد شده است. بنابراین مردم تمایل زیادی دارند که هم از امکانات رفاهی شهرها استفاده کنند و هم از نماها و بناهای تاریخی بازدید کنند. روستاییان کارشان وابسته به طبیعت است و ارتزاق و معیشت‌شان هم از همین مسیر فراهم می‌شود. چون وابسته به زمین هستند و زراعت، بنابراین حضورشان در طبیعت برای ارتزاق کاملا وابسته به شرایط جوی است و اگر باد و باران و برف و ... رخ بدهد امکانی برای حضور در طبیعت برای آنها میسر نیست. به همین دلیل آنها فرصت کمتری برای استفاده از اوقات فراغت‌شان دارند.

اقتصاد چه نقشی در رونق گردشگری و رویه زندگی گردشگران دارد؟

جامعه گردشگر جامعه‌ای مصرف‌کننده است. کسی که اقدام به گردشگری می‌کند از زمانی که راه می‌افتد تا به محل موردنظر می‌رسد باید وسایل خورد و خوراک و اقامت و استفاده از امکانات محل بازدید را تهیه کند و بنابراین هزینه کردها در زمان گردشگری شرایط مشخصی دارد و البته به نسبت محل و مکانی که برای گردشگری انتخاب می‌شود هم متفاوت است. آمارها نشان می‌دهد که یک میلیارد از جمعیت کره زمین برای گردشگری جابه جا می‌شوند و نزدیک به 1500 میلیارد دلار هم برای مسافرت هزینه می‌کنند. در حال حاضر، صنعت توریسم به دومین عامل یا به عبارتی سومین عامل اقتصادی دنیا تبدیل شده است. در کشور ما آنچنان که باید به صنعت گردشگری توجه لازم نمی‌شود. در ایران بسیاری از امکانات گردشگری تجاری، تاریخی، طبیعت با آب و هوایی چهارفصل مورد کم توجهی قرار گرفته است. آمارها نشان می‌دهد که در حدود پنج میلیون مسافر وارد ایران می‌شوند که البته بخش بزرگی از آنها شامل مهاجرانی هستند که از کشورهای هم جوار به خاطر شرایط و ناملایمات اجتماعی و سیاسی به ایران می‌آیند.

فتاح غلامی

دین و زندگی