به دلیل نبود برنامه‌ای مشخص، این روزها نوجوانان کشور در خوشبینانه‌ترین حالت یک هدف را دنبال می‌کنند و آن هم چیزی نیست جز گذشتن از سد کنکور اما عبوراز این سد نیز پایان مشکلات آنها نیست، بلکه مرحله‌ای است که شخص با چالش‌های بیشتری روبهرو می‌شود. در واقع نوجوانان پس از ورود به دانشگاه با چالش‌هایی نظیر بحران هویت و درک معنای زندگی روبهرو می‌شوند در صورتی که اگر والدین و نظام آموزشی کشور زمینه رشد همه جانبه نوجوانان را فراهم کنند و برنامه‌ای جامع برای آنها داشته باشند، قبل از رسیدن به دانشگاه نوجوانان این مسائل را برای خود حل و فصل خواهند کرد.
نوجوان، سردرگم
مشکل دیگر دوران نوجوانانی را باید در نبود هدف جست‌وجو کرد، زیرا نوجوانی سن هدف‌گذاری فرد برای دوران بزرگسالی است؛ اما تنها هدفی که اکنون والدین و مسئولان برای نوجوانان در نظر دارند، درس خواندن است.
دکتر سوسن علیزاده‌فرد، روان‌شناس درباره مشکلات نوجوانان در کشور به جام‌جم می‌گوید: نوجوانان تنها هدف زندگی خود را درس و کنکور می‌دانند. به این ترتیب، تک‌بعدی رشد می‌کنند و در صورت موفقیت در کنکور نیز دچار بحران‌های دیگری می‌شوند. زیرا گذشتن از سد کنکور برای آنها خیلی بزرگ جلوه داده شده است. وقتی نوجوان از این سد می‌گذرد، متوجه می‌شود واقعیت زندگی با هدف آنها متفاوت است؛ پس احساس می‌کند در خلأ رها شده و در پی آن، سوال‌هایی درباره هویت و زندگی مطرح می‌شود. این سوال‌ها باید در دوره نوجوانی مطرح می‌شد، اما نوجوانان ما به دلیل سیاستگذاری‌ها نامناسب خیلی دیر به این مرحله می‌رسند.
درواقع والدین و نظام آموزشی کشور باید کمک کنند نوجوانان با توجه به علایق، استعداد و امکانات‌شان هدف‌های متنوعی در زندگی داشته باشند.
نوجوانی و گریز از مسئولیت
یکی دیگراز مشکلاتی که خانواده‌ها با نوجوانان دارند مسئولیت‌پذیر نبودن آنهاست. مسئولیت‌پذیری، فرآیندی است که قبل از دوره نوجوانی باید به آن پرداخت. درواقع خانواده‌ها باید از کودکی ریشه‌های مسئولیت‌پذیری را در کودکان خود به وجود آورند. در صورتی که امروزه والدین با محبت‌های بیش از حد به کودکان خود آسیب می‌زنند و آنها را مسئولیت‌پذیر بار نمی‌آورند.
|
کیهان‌نیا: برخی خانواده‌ها نوجوانان را در فضای مجازی رها کرده و از آنها اطلاع کافی ندارند. این موضوع سبب شده نوجوانان آسیب‌پذیرتر شوند |
علیزاده‌فرد خاطر نشان می‌کند: باید به این نکته نیز توجه داشت مسئولیت‌هایی که نوجوانان تصور می‌کنند به‌عهده آنهاست با خواسته‌های خانواده‌ها متفاوت است.
نباید فراموش کرد نوجوانی سن توجه بیش از حد به گروه همسالان است و به همین علت، نوجوانان وظایف خود را در قبال گروه دوستان به‌درستی انجام می‌دهند، اما خواسته‌های والدین را چون قبول ندارند، اجرا نمی‌کنند. این مشکل ریشه در هدف‌گذاری برای نوجوانان دارد، زیرا فاصله خانواده با نوجوانان زیاد شده است. به همین دلیل والدین فقط از نوجوانان درخواست دارند آن هم بدون این که از فضا و دنیای آنها اطلاعات مناسبی داشته باشند.
نوجوانی در بند فضای مجازی
در سال‌های اخیر با رشد فناوری و نبود آگاهی‌های لازم دراین حوزه، خانواده‌ها دستخوش آسیب و تغییر شده‌اند، زیرا دسترسی به دنیای مجازی راحت‌تر شده و نوجوانان به دلیل کنجکاو بودن، جذب اینترنت می‌شوند و چون از آسیب‌های احتمالی اطلاعی ندارند خیلی زود خود و خانواده را دچار مشکل می‌کنند.
دکتر اصغر کیهان‌نیا، مشاور خانواده دراین باره به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه بخشی از خانواده‌ها از این موضوع غافل هستند و نوجوانان را به حال خود رها می‌کنند. برخی والدین بر این باورند که فضای مجازی نوجوانان را سرگرم می‌کند تا آنها به کارهای خود رسیدگی کنند.
به‌علاوه عده کمی از نوجوانان از فضای مجازی به‌درستی استفاده می‌کنند؛ به‌عنوان مثال برای آموزش از آن بهره می‌برند، اما نباید فراموش کرد بیشتر نوجوانان فقط برای سرگرمی از رایانه و اینترنت استفاده می‌کنند.
|
علیزاده‌فرد: کنکور نباید تنها هدف زندگی نوجوانان باشد زیرا به این شکل اشخاص تک بعدی رشد می‌کنند و در آینده دچار بحران‌های دیگری می‌شوند |
کیهان‌نیا معتقد است خانواده‌ها در این میان مرتکب خطا می‌شوند. او می‌افزاید: برخی والدین در دنیای مجازی، نوجوانان را به حال خود رها می‌کنند و برخی دیگر برای بالا بردن سطح آگاهی خود نسبت به فضای مجازی تلاش نمی‌کنند، زیرا هرچه آگاهی آنها بیشتر شود بهتر می‌توانند نوجوانان را در این مسیر کنترل کنند. به گفته او بی‌توجهی نسبت به این مساله سبب شده سن انحراف، جرم و اعتیاد پایین بیاید. این در حالی است که خانواده قوی‌ترین، موثرترین و نزدیک‌ترین الگو برای نوجوان است و چون بیشتر خانواده‌ها اکنون به سمت فضای مجازی جذب شده‌اند نوجوانان و کودکان نیز از آنها الگو می‌گیرند و آسیب می‌بینند.
رسیدگی به نوجوان روی کاغذ
در کشورمان ارگان یا وزارتخانه مشخصی وظیفه رسیدگی به امور نوجوانان را به‌عهده نمی‌گیرد. دراین میان وزارت آموزش و پرورش فقط به درس و مشق نوجوانان پرداخته و برای بهبود دیگر جنبه‌های زندگی جوانان آن‌طور که باید تلاش نمی‌کند. معاونت ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان نیز برای رسیدگی به امور جوانان با مشکل روبه‌روست و رسیدگی به امور نوجوانان را وظیفه خود نمی‌داند.
کیهان‌نیا در این باره تصریح می‌کند: متاسفانه در کشورمان روی کاغذ تمام وزارتخانه‌ها و نهادها، برنامه‌ریزی لازم برای حمایت از خانواده‌ها وجود دارد، اما بیشتر جلساتی که مسئولان برگزار می‌کنند، محصولی ندارد. به همین دلیل حتی نتوانسته‌ایم اسباب سرگرمی مناسب برای اوقات فراغت نوجوانان فراهم کنیم یا دست‌کم به آنها مشاوره مناسب بدهیم.
این در حالی است که باید در مدارس، مشاوری ویژه حضور داشته باشد تا در صورت نیاز مشکل نوجوانان را برطرف کند؛ ولی در کشورمان فقط مشاور تحصیلی در مدارس وجود دارد که دسترسی به او نیز برای تمامی نوجوانان میسر نیست.
تربیت نوجوان
با توجه به این که اکنون بیشتر خانواده‌ها به تک‌فرزندی روی آورده‌اند باید نکات لازم را نیز برای تربیت کودک خود در نظر بگیرند، زیرا وقتی کودکی از نعمت داشتن خواهر و برادر محروم می‌شود می‌تواند آسیب‌پذیرتر باشد. کیهان‌نیا در این باره عنوان می‌کند: اگر خانواده‌ها به شکل تمام و کمال در خدمت کودکان خود باشند و نیازهای آنها را برطرف کنند کودک مانند گلی که در گلخانه رشده کرده پرورش می‌یابد و خارج از گلخانه آسیب خواهد دید. چنین نوجوانانی با وارد شدن به جامعه دچار سرخوردگی می‌شوند، زیرا همان انتظاری را که از والدین خود دارند از دوستان و اطرافیان نیز انتظار می‌رود؛ اما چون این افراد به اندازه پدر و مادر نوجوان را دوست ندارند، خواسته‌های شخص را برآورده نمی‌کنند. به این ترتیب نوجوان سرخورده، گوشه‌گیر و بهانه‌گیر می‌شود و نمی‌تواند با جامعه خود ارتباط برقرار کند. بنابراین والدینی که یک فرزند دارند باید در تربیت او دقت لازم را داشته باشند.
نوجوان و اوقات فراغت
با توجه به این که نوجوانان آینده‌ساز کشور هستند، باید روی مسائل آنها تمرکز بیشتری کرد. دراین دوره هویت شکل می‌گیرد و اکنون نیز بیشترین مشکل نوجوانان و جوانان، بحران هویت است و متاسفانه خانواده‌ها و مسئولان به این مساله توجه ندارند. در این میان، سرگرمی نوجوانان نیز مطرح می‌شود. نوجوانی دوره‌ای است که زمینه‌هایی از کودکی و خواسته‌هایی از بزرگسالی در اشخاص دیده می‌شود، بنابراین سرگرمی و اوقات فراغت دراین دوران نقش قابل توجهی دارد. نبود امکانات مناسب سبب شده خانواده‌ها دغدغه اوقات فراغت نوجوانان را داشته باشند و آن را مشکل بزرگی بدانند. اکنون نوجوانان اوقات فراغت خود را در خلوت سپری می‌کنند و به فضای مجازی وابسته شده‌اند درحالی که این فضا برای خانواده‌ها و مسئولان قابل کنترل نیست.
مهدی آیینی
جامعه
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
