57 سال با مربیان خارجی

دقت در احوال این تیم‌ها از نوع مدیریت گرفته تا فعالیت‌های داخلی از جمله فرآیند استعدادیابی و استعدادپروری، نحوه برگزاری لیگ‌ها حتی استخدام مربیان خارجی از‌جمله مباحثی است که در جامعه بازخورد دارد. به‌طوری که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آنها عبور کرد؛ به‌طور مثال برای انتخاب مربی خارجی در فدراسیون والیبال مدت‌ها برنامه‌ریزی و روزها صرف مذاکره با گزینه‌های مربیگری می‌شود که این خود بازتاب اجتماعی یک ورزش گروهی است تا بهترین‌ها برای ایجاد بهترین موقعیت بین‌المللی والیبال ایران جذب شوند و این ورزش را برای نخستین بار از زمان ظهور والیبال در ایران تاکنون المپیکی کنند.

2) سردار نصرالله خان به داوران بازی ایران ـ ژاپن خط داده بود تیم ملی ایران را برابر چشم بادامی‌های شرق آسیا بازنده کنند. بازی جنجالی ایران ـ ژاپن در آغاز دهه چهل شمسی هر چند با باخت تیم ملی همراه شد، اما دستاورد مهم آن دیدار، اهمیت ایجاد ارتباطات بین‌المللی را برای مردان توپ و تور آن روزگاران روشن کرده بود که تا آن روز والیبال ایران اعتنایی به آن نداشت. همان روزها بزرگان تیم تصمیم گرفتند مربی خارجی بیاورند و از آن روز تاکنون بیش از نیم قرن از حضور مربیان خارجی در تاریخ والیبال ایران می‌گذرد.

سردار نصرالله‌خان که بازیکنان ملی‌پوش وقت او را از عوامل شکست تیم ملی برابر تیم ژاپن می‌دانستند، رموز مربیگری بلد نبود، اما روی داوران نفوذ عجیبی داشت. بنابراین حضور او در ایران می‌توانست از اتفاقات مشابه جلوگیری کند. این تصویری از مناسبات بین‌المللی والیبال ایران در آغاز دهه چهل بود که مرد روز پاکستانی والیبال در آسیا رفت و آمد مربیان خارجی به ایران را از روزگاران گذشته تا به امروز بنا نهاد.

3) والیبال ایران مربیان خارجی زیادی به خود دید، اما ماتسو موتو در دوران بعد از انقلاب و ریاست یزدانی خرم در فدراسیون والیبال تحول عظیمی در والیبال ایران به وجود آورد. مردی که فقط مربی والیبال ساحلی بود و از طریق رایزنی‌های فرهنگی ایران و ژاپن به ایران آمده بود و چند سالی اینجا والیبال کار کرد. ماتسو موتو چشم بادامی، چشم ایرانی‌ها را روی توانایی هایشان در نواختن سرویس و آبشار زدن باز کرد. بدن‌های بازیکنان آن روزهای والیبال ایران بهتر از ژاپنی‌های کوتاه قامت بود، اما والیبال ایران راه استفاده از ظرفیت‌های نهفته در شهرهای ارومیه، گنبد و... را بلد نبود تا این که موتو گفت با این بدن‌ها و قامت‌ها می‌شود در آسیا بهتر شد و سری توی سرها بیرون آورد.

هر چند قبل از انقلاب مربیان خوبی مانند پروفسور ایم یا پارک سونگ در کار پایه‌ای والیبال تحولی نو ایجاد کرده بودند، اما دستاوردهای سال‌های بعد والیبال را نمی‌توان با ماتسو موتو و کمی بعدتر با ایوان بوگاینکف، مرد چشم تیله‌ای روسی نادیده گرفت. ایوان برنامه پایه‌ای را با سبک و سیاق روس‌ها در استعدادیابی و پرورش استعدادهای والیبال برای والیبال ایران نوشت و دیری نپایید کانون‌های والیبال در سراسر ایران بازیکنان آینده دار خود را از تیم‌های نوجوانان و جوانان ایران به سوی تیم‌های باشگاهی روانه کردند.

4) از دوران پارک سونگ پیش از انقلاب تا آغاز کار پارک کی‌وون دو کره‌ای در والیبال ایران، دو دهه گذشت اما بسیاری از مربیان و کارشناسان والیبال کارایی این دو مربی کره‌ای را در والیبال ایران تحسین می‌کنند. پارک کی‌وون 12 سال در ایتالیا مربیگری کرد و به رموز والیبال ایتالیا کاملا آشنا بود، بنابراین حضور این مربی می‌توانست ارزش‌های فنی بازیکنان ایرانی را افزایش بدهد. مردی اخمو و بداخلاق اما کاربلد. پارک نخستین مربی خارجی بود که برای اولین بار بحث داشتن آنالیزور در کادر فنی تیم‌های ایرانی را به صورت جدی دنبال کرد. او در زمینه بدنسازی والیبال نیز آموزه‌های تازه‌ای با حضور دستیار ایتالیایی‌اش به ایران آورده بود. پس از پارک در رده جوانان، یوتسا ست کوویچ از مربیان بحث‌برانگیز والیبال ایران به‌ویژه در شیوه تمرین‌دهی بود. همچنین کیاچ و گاییچ در تیم ملی نتوانستند شرایط خوبی ایجاد کنند؛ به‌خصوص گاییچ که مربی پروازی والیبال بود و طی مدت حضورش در ایران منتقدان زیادی داشت. خولیو ولاسکو بعد از گاییچ به ایران آمد. شیوه او ابتدا مقاومت برابر برخی پدیده‌های آن زمان والیبال ایران بود، اما با گذشت زمان فهمید با تفاهم و وحدت و انسجام بین همه اهالی توپ و تور می‌تواند به موفقیت‌های بزرگی نائل آید‌. از این رو برنامه‌هایش را در فضایی کاملا اعتمادی و اعتقادی تنظیم کرد و نتایج خوب آن را هم دید. او بعد از دو پارک در والیبال ایران، علاوه بر مدیریت انگیزه‌های روانی والیبالیست‌های رو به رشد ایرانی، تاثیر استثنایی در سطح جهانی این ورزش به‌جا گذاشت تا جایی که از ولاسکو به‌عنوان ژنرال والیبال ایران نام می‌برند.

آرزوی المپیک

نیم قرن بعد از نصرالله‌خان پاکستانی، رفت و آمدهای خارجی‌ها و تلاش مربیان ایرانی برای اعتلای این ورزش، اینک والیبال ایران با اسلوبودان کواچ پشت دروازه المپیک متوقف شده در حالی که زندگی این مرد صرب نیز به‌عنوان یکی دیگر از مربیان خارجی در تاریخچه والیبال ایران به پایان رسیده است و زوج آرژانتینی لوزانو و سیچلو یا آناستازی ایتالیایی با سیچلو در راه هدایت تیم ملی هستند. این مردان باید بتوانند به آرزوی المپیکی شدن والیبال ایران بعد از نیم قرن که با حضورمتوالی خارجی‌های توپ و تور سپری شده در فدراسیون داورزنی پایان بدهند هر چند فدراسیون والیبال معرفی گزینه نهایی را به امروز (دوشنبه) موکول کرده است. از سویی شنیده می‌شود مسئولان فدراسیون والیبال پس از چند روز مذاکره با گزینه‌های مد نظر برای جانشینی اسلوبودان کواچ در نهایت با آناستازی به توافق رسیدند تا وی هدایت تیم ملی والیبال را به‌عهده بگیرد.

از طرف دیگر برخی گمانه‌زنی‌ها از زوج لوزانو ـ سیچلو روی نیمکت هدایت تیم ملی خبر می‌دهد، اما فدراسیون والیبال امروز را آخرین مهلت برای تعیین و معرفی سرمربی تیم ملی اعلام کرده است و باید دید سرنوشت حضور مربیان خارجی در پی نسل‌های گوناگون والیبال، این دوره به کدام یک از این مربیان می‌رسد؛ آناستازی یا لوزانو؟

والیبال روی ویرانه‌های جنگ

‌والیبال در ویرانه‌های جنگ جهانی دوم و در آتش جنگ و فقر و گرسنگی مردم ایران، بهانه‌ای برای صلح بود. این ورزش به تالار مجهز نیاز نداشت و بازیکنان آن در کنار خرابه‌های شهرهای اشغال شده بازی می‌کردند، حتی اگر تیم مقابل از بین سربازان متفقین تشکیل می‌شد. اولین ردپای خارجی‌ها در والیبال ایران را باید در حضور نیروهای متفقین در زمان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم جست و جو کرد. اشغال ایران توسط نیروهای متفقین در جنگ دوم بین‌الملل، ارتباط ورزش ایران به‌ویژه والیبال را با سربازان این نیروها به همراه داشت. برای نخستین بار یک تیم از ایران برابر ارتش روسیه در بندرانزلی بازی کرد تا مقدمات آشنایی و برقراری ارتباط بین‌المللی والیبال از طریق جنگ و اشغال ایران فراهم شود.

محمد رضاپور