دلایل کندی سرعت اینترنت کشور

اگرچه آمارها و گزارش‌های جهانی همگی بر ضرورت سرمایه‌گذاری در این حوزه استوار است، اما در ایران با وجود برنامه‌ریزی و تمایل به حرکت در این مسیر اوضاع به گونه دیگری رقم خورده است

تا جایی که براساس ارزیابی اتحادیه جهانی مخابرات، ایران در رده‌بندی پهنای باند اینترنت ثابت، رتبه 115 جهان و در زمینه تخصیص پهنای باند به ازای هر کاربر، رتبه 158 را در بین کشورها به خود اختصاص داده است.

همچنین در شاخص توسعه IDI که کشورها را بر اساس سه پارامتر دسترسی، کاربری و مهارت در حوزه ICT طبقه‌بندی می‌کند، ایران رتبه 94 را به خود اختصاص داده و از متوسط آسیا پایین‌تر است.

این آمارها تایید می‌کند وضعیت کشور در مقایسه با دیگر کشورها مطلوب نیست. اکنون در شرایطی که آمارها از یکسو و شکایات کاربران از سوی دیگر نشان می‌دهد حال اینترنت کشور خوب نیست، دلایلی در خصوص توضیح این وضعیت از سوی مسئولان و دست‌اندرکاران ارائه شده که هر یک قابل بررسی است.

سبقت کاربر از زیر ساخت

به‌تازگی نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات میزان مصرف ترافیک ارتباطی از سوی کاربران ایرانی را پرشتاب عنوان کرده و گفته این موضوع باعث شده شتاب اتصال این کاربران از شتاب افزایش ظرفیت شبکه ارتباطی کشور پیشی بگیرد.

این در حالی است که وزارت ارتباطات از دو سال گذشته تاکنون برای افزایش ظرفیت پهنای باند اینترنت بین‌المللی و ظرفیت‌های داخلی برنامه‌های توسعه‌ای متعددی را در نظر گرفته و گاه اجرا کرده و شمار کاربران اینترنت پرسرعت ADSL از سه میلیون نفر در دو سال قبل به 11 میلیون اتصال افزایش یافته است.

با وجود این نسبت سرانه دسترسی به اینترنت در کشور ما، نسبت به متوسط جهانی بسیار پایین‌تر بوده و متوسط دسترسی کاربران به اینترنت با توسعه این شبکه کامل نشده است.

ایمان میری، مدیرعامل شرکت «های وب» در این زمینه می‌گوید: «در ایران از حدود یک سال و چند ماه پیش تغییراتی در شبکه زیرساخت صورت گرفته و توسعه شبکه پیشرفت قابل توجهی داشته است.

با وجود این بر اساس گزارش‌هایی که هر سه ماه یکبار ارائه می‌شود، ترافیک شبکه هر بار به بالای 40 درصد می‌رسد که این نشان از حرکت پرشتاب کاربران دارد.»

میری معتقد است: «اما توسعه زیرساخت نمی‌تواند با شتاب توسعه لایه دسترسی صورت گیرد و روند تحقق آن زمانبر است.

برای توسعه زیرساخت شبکه باید فرآیند بلندمدت‌تری را در نظر گرفت و با برنامه‌های کوتاه مدت نمی‌توان انتظار داشت عقب‌ماندگی یک دهه اخیر جبران شود.

در سال‌های آخر دولت قبل به دلیل کمبود منابع زیرساخت شبکه توسعه‌ای نیافت و تمرکز بر رشد لایه‌های دسترسی بود.»

نخجوانی، عضو دبیرخانه شرکت‌های PAP نیز معتقد است: «کاربری اینترنت بسیار متفاوت شده و تعداد افرادی که در یک خانه از سرویس اینترنت استفاده می‌کنند.

افزایش یافته و انتظار داریم از همان مصارف اینترنت در دنیای توسعه‌یافته مانند مدیاها، اپلیکیشن‌ها و ویدئوها برخوردار باشیم با این تفاوت که کاربر اینترنت در کره‌جنوبی با همین مصارف از پهنای باند 50 مگابیتی استفاده می‌کند و کاربر ایرانی با همان مصرف از سرویس 512 کیلوبیتی.»

سایه انحصار بر کیفیت اینترنت

گرچه رشد پرشتاب کاربران اینترنتی در مقایسه با میزان توسعه شبکه زیرساخت به عنوان یکی از دلایل کندی اینترنت در ایران مطرح شده است، اما داستان کندی اینترنت به اینجا ختم نمی‌شود و گاه ریشه در سیاستگذاری‌های گذشته دارد.

شرکت ارتباطات زیرساخت به عنوان واردکننده انحصاری اینترنت، زیرساخت اینترنت را وارد و تا مراکز استان‌ها در کشور توزیع می‌کند.

پس از آن پهنای باند وارد بستر مخابراتی و دسترسی می‌شود و شرکت‌های اینترنتی پهنای باند را به کاربران می‌رسانند.

در گذشته بسیاری از شرکت‌های اینترنتی برای این‌که اینترنت را به دست مردم برسانند، با اینترنت جیره‌بندی مواجه بودند.

اما طی یک سال گذشته با تلاش شرکت ارتباطات زیرساخت پهنای باند اینترنت کشور دو برابر شده، با وجود این رشد، نارضایتی از سرعت اینترنت چند برابر شده است.

نخجوانی معتقد است: «آنچه کشور ما از آن رنج می‌برد، عمدتا در لایه شرکت مخابرات ایران است. درحال حاضر مشکلی برای ورود و انتقال اینترنت در سطح استان‌ها وجود ندارد.

از آنجا به بعد بحثی که وجود دارد بر بستر مخابراتی است که سرویس به مردم عرضه می‌شود و بستر انتقال مراکز داخل شهرها در لایه مخابرات نمی‌تواند پاسخگوی نیازها باشد.»

میری نیز در خصوص دیگر دلایل کندی اینترنت می‌گوید: «در زمینه مشکل سرعت اینترنت در کشور هم مشکلات سراسری وجود دارد و هم بخشی؛ ‌طوری که برخی استان‌های کشور مشکلاتی در گیت ورودی دارند و باید نواقص تجهیزات بین استانی رفع شود. از گذشته تکه‌های پازل به نحوی چیده شده که این روند بر مدار انحصار تعریف شده است.

مانند انحصار مخابرات که لایه انتقال درون استانی را به دست دارد البته از سال گذشته با ارتقای پروانه مخابراتی موبایل و مصوبات اخیر کمیسیون کمی از شدت این انحصار کاسته شده است.

یا بحث انحصار زیرساخت در واردات پهنای باند که آن هم توجیهات خود را دارد. باید این انحصارها بازنگری شود تا منافع همه تامین شود.»

نظارت بر تخلف‌ خصوصی‌ها

با وجود دلایل مطرح شده درخصوص کندی سرعت اینترنت و دلایل دیگری همچون برخورد لنگر کشتی با فیبرنوری در زیر دریاها، کابل برگردان شرکت مخابرات، ‌قطع فیبر‌های نوری زیر زمین توسط

شهرداری و مسائلی از این دست، عده‌ای معتقدند بازار شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات اینترنتی به شکل بالفعل رقابتی نیست و این شرکت‌ها گاه با کم‌فروشی منجر به کاهش سرعت اینترنت برای مصرف‌کننده نهایی و نارضایتی او می‌شوند.

بر همین اساس نیز وزارت ارتباطات برای کنترل کیفیت و سرعت سرویس اینترنتی ارائه شده توسط شرکت‌های بخش خصوصی، تاکنون برنامه‌های مختلفی در نظر گرفته است، اما گاه این برنامه‌ها با انتقادهایی همراه بوده است.

به‌عنوان نمونه می‌توان به سیستم سنجش و ارزیابی شرکت‌های اینترنتی توسط سامانه «متما» اشاره کرد که حدود دو ماه پیش به صورت رسمی راه‌اندازی شده و کاربران 13 اپراتور اینترنتی کشور می‌توانند از طریق آن کیفیت اینترنت را تست کنند.

همچنین قرار است امکان سنجش سرعت دیتای اپراتورهای همراه نیز به این سامانه افزوده ‌شود.

با وجود این بسیاری این سیستم را به دلیل استاندارد نبودن، نداشتن معیار و ملاک مشخص در انجام تست سرعت اینترنت و امکان تقلب فاقد اعتبار می‌دانستند.

انتقاد‌های شدید نسبت به سامانه متما، رگولاتوری را وادار کرد یک سامانه جدید براساس پارامترهای بین‌المللی و البته مورد تائید شرکت‌های اینترنتی بخش خصوصی راه‌اندازی کند.

به‌تازگی علی اصغر عمیدیان، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در نشستی خبری در خصوص این سامانه گفت:

«گلایه مشترکان اینترنت ثابت و موبایل از اتمام زودهنگام حجم اینترنت است. امروزه مردم با افزایش سرعت اینترنت موبایل کار بیشتری با موبایل انجام می‌دهند که احساس می‌کنند بسته‌های اینترنتی زود تمام می‌شود، اما نمی‌خواهیم بگوییم مردم اشتباه می‌کنند.

برای بررسی این موضوع، اپلیکیشنی با هدف رصد آنلاین میزان مصرف اینترنت و صحت بسته خریداری شده توسط رگولاتوری تهیه شده است که این برنامه کاربردی برای ADSL نهایی شده و برای موبایل احتمالا به‌زودی نهایی می‌شود.»

براساس این گفته‌ها، مشترک با نصب این برنامه روی این سیستم می‌تواند از صحت و سقم بسته خریداری شده مطمئن شود در هر لحظه و پس از هر تراکنش میزان مصرف دیتا را رصد کند.

پایان مبهم شبکه ملی اطلاعات

در سال‌های گذشته هرگاه صحبت از سرعت، کیفیت و قیمت اینترنت به میان آمده بحث شبکه ملی اطلاعات نیز در کنار آن مطرح شده است.

پروژه‌ای که قدمتی ده ساله دارد، اما تاکنون رنگ اجرایی به خود نگرفته و حتی الزامات برنامه پنجم توسعه نیز نتوانست روند تحقق آن را میسر کند.

در روزهای گذشته جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از اتمام طراحی جامع شبکه ملی اطلاعات و آماده‌شدن گزارش دوم اجرای این پروژه برای ارائه به شورای عالی فضای مجازی خبر داد

که از یک‌سو امید برای راه‌اندازی این طرح ملی را زنده کرده و از سوی دیگر این انتقاد را مطرح کرد که با گذشت بیش از دو سال از شروع به‌کار تیم جدید وزارت ارتباطات در این زمینه فقط طراحی جامع این شبکه به اتمام رسیده و اجرای این شبکه نیز با فازبندی‌های مختلف روبه‌روست که در این صورت برای اجرای آن باید در انتظار گذشت زمانی چند ساله بود.

با وجود این وزیر ارتباطات هم به‌تازگی در پاسخ به یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در خصوص ساماندهی وضعیت اینترنت نوشته است:

«اعتقاد بنده بر آن است که کسی نباید از خارج بیاید و اینترنت ما را بسازد. ما باید خودمان با حضور بخش خصوصی، مشارکت‌های مردمی و فعالیت بیشتر دولتی این حوزه را توسعه دهیم.

دولت در همه جای دنیا روی زیرساخت‌هایی که دیربازده، زمانبر و هزینه‌بر است سرمایه‌گذاری کرده و در بخش محتوا و فناوری حضور بخش خصوصی و مردمی موثر است.

البته باید دیگر دستگاه‌ها نیز با قرار دادن اطلاعات خود در شبکه ملی یا دولت الکترونیک به این روند سرعت بیشتری بخشند.»

تاکید واعظی بر راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات از یک سو و حضور بخش خصوصی داخلی از سوی دیگر روزنه‌های امید را برای بهبود وضعیت اینترنت در ایران ایجاد می‌کند.

جهانگرد نیز وعده داده به‌زودی با افزایش ظرفیت پهنای باند اینترنت، ظرفیت شبکه اینترنت کامل می‌شود تا ظرفیت دسترسی کاربران به شبکه داخلی و بین‌المللی بهبود پیدا کند.

اکنون باید در انتظار آینده نزدیک بود؛ آینده‌ای که در آن کاربران دیگر گله‌ای از سرعت اینترنت نداشته باشند و سرعت اینترنت در گرو تعداد کاربران و ابزارهای آنها نباشد.

محیا برکت

ضمیمه کلیک