حقوق مسافر زیر چرخ خودرو

حمل و نقل یکی از ارکان اصلی گردشگری است که در کنار اسکان و خوراک مسافران قرار می‌گیرد، افزون بر‌این حمل و نقل را نشانه توسعه اقتصادی هر کشوری نیز می‌دانند، زیرا اگر کشوری بخواهد کالایی تولید کرده یا خدماتی ارائه بدهد، به حمل و نقل مطلوب نیاز دارد و در غیر این صورت گستره فعالیت‌اش محدود‌می‌شود.

در کشورمان شرایط برای توسعه حمل و نقل دریایی، هوایی، ریلی و جاده‌ای وجود دارد، اما در هیچ کدام از این موارد موفقیت چشمگیری به دست نیامده، برای نمونه قرار گرفتن دریای خزر در شمال و خلیج فارس و دریای عمان در جنوب کشور امکان حمل و نقل دریایی مطلوبی ایجاد کرده، اما هنوز نتوانسته‌ایم از این پتانسیل به درستی استفاده کنیم، از نظر حمل و نقل هوایی نیز بهترین مسیرها به خاطر امنیت در آسمان کشورمان قرار دارد به همین خاطر با لغو تحریم‌ها تردد هواپیماهای خارجی در آسمان کشورمان بیشتر می‌شود، اما به دلیل محدودیت‌هایی که در این بخش وجود دارد شهروندان به آسانی نمی‌توانند برای رفع نیاز‌های خود از آن بهره ببرند. حمل و نقل ریلی نیز در دنیا به عنوان حمل نقل پاک و ایمن شناخته می‌شود، اما در کشورمان نیمی از استان‌ها به آن دسترسی ندارند.

جاده، سهم 90 درصد سفرها

در دسترس نبودن امکانات حمل و نقل هوایی، ریلی و دریایی سبب شده بین ‌90 تا 92 درصد نیازهای شهروندان در بخش بار و مسافر از سوی حمل و نقل جاده‌ای پوشش داده شود، اما برخلاف این فراگیری استانداردها در این حوزه نیز مناسب نیست.

دکتر ناصر رضایی، عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار می‌کند: در مجموع در حمل و نقل جاده‌ای از مزیت‌های مناسبی برخوردار هستیم، اما کیفیت استفاده از این امکانات با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد. برای نمونه پیمانکارانی که جاده، خطوط راه‌آهن یا بنادر را می‌سازند استاندارد‌های لازم را رعایت نمی‌کنند یا وسایل نقلیه‌ای نیز که در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد با استاندارد‌های لازم فاصله دارد.

در این بین باید یادآور شد چون حمل و نقل ریلی در کشورمان فراگیر نشده همه بار بر دوش حمل و نقل زمینی است که به وسیله خودرو انجام می‌شود. کاستی در این حوزه در نحوه سیاستگذاری در بحث حمل و نقل و ساختار آن دیده می‌شود.

مسافر حق ندارد

یکی از مشکلات اصلی شهروندان در حمل و نقل جاده‌ای تامین نشدن امنیت آنهاست به همین خاطر خیلی اتفاق می‌افتد که داستان غم‌انگیز مرگ دست جمعی مسافران در جاده‌های کشور در صفحات روزنامه‌ها روایت شده و عکس اتوبوس‌های واژگون شده یا شعله‌ور در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شود. دلیل بروز بیشتر این مشکلات این است که ما در دنیای مدرن زندگی می‌کنیم، اما سعی داریم با قوانین سنتی آن را مدیریت کنیم، این در حالی است که قوانین و رویکردهای گذشته نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای کنونی جامعه باشد. برای نمونه کم پیش نیامده که درج هویت مسافران جدی گرفته نمی‌شود و زمانی که اتوبوس دچار حادثه شده مسئولان برای شناسایی هویت جانباختگان از اقوام آنها کمک گرفته یا ناچار به انجام آزمایش دی‌ان‌‌ای روی می‌آورند.

به همین خاطر برای شهروندان امنیت مسافران همیشه با اما و اگر همراه است و اغلب آنها هنگام بدرقه کردن مسافر خود از وقوع فاجعه‌ای تلخ ترس دارند.

این در حالی است که باید به مدیران این حوزه یادآور شد که کنترل حمل و نقل جاده‌ای دیگر به شکل سنتی میسر نیست و این مهم را می‌توان از حوادثی که تا به حال در جاده‌ ‌های کشور رخ داده نتیجه گرفت، بنابراین باید هر چه زودتر به بازنگری و به روز شدن قوانین و رویکرد‌ها پرداخت و برای عملکرد مناسب از فناوری بهره گرفت.

خودرو؛ ارابه مرگ

هرچند نقش خطای انسانی را در وقوع تصادفات نمی‌توان نادیده گرفت، اما نباید از جولان خودروهای بی‌کیفیت و جاده‌های غیراستاندارد نیز غافل شد.

هادی هاشمی، کارشناس ترافیک و رئیس پلیس پیشین راهور پایتخت نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تصریح می‌کند: تحت لیسانس کشورهای مختلف و به نام آنها اتوبوس ساخته می‌شود، به این شکل که موتور و شاسی را وارد کشور کرده و برای آن اتاق ساخته و سیستم سیم کشی یا تبدیل برقشان را درست می‌کنیم، اما استانداردها را به درستی رعایت نمی‌کنیم، به همین دلیل در تصادفات بارها شاهد بودم که در بدنه خودرو به جای استفاده از آهن‌آلات صنعتی از آهن‌آلات ساختمانی استفاده شده به همین خاطر مسافران آسیب‌پذیر‌تر می‌شوند.

این در حالی است که امروز تمام خودروسازهای دنیا به مدد کیفیت و نوآوری محصولات خود را می‌فروشند، اما در کشورمان خودروسازها به کمک رانتی که دولت ایجاد می‌کند محصولات خود را می‌فروشند.

حادثه در نبود نظارت

سازمان حمل و نقل پایانه‌ها، شرکت‌های مسافربری، پلیس و دیگر نهاد‌های مسئول باید عملکردها در حوزه حمل و نقل جاده‌ای را به درستی ‌تحت‌نظر داشته باشند تا خطرات کمتری جان مسافران را تهدید کند.

برای نمونه تمام تجهیزاتی که داخل اتوبوس استفاده می‌شود باید نسوز باشد البته این به این معنا نیست که آتش نگیرد، در واقع منظور این است که هنگام آتش‌سوزی این تجهیزات باید بدون شعله و دود و با پیشرفت هر دقیقه یک متر بسوزند، اما حریق اتوبوس‌ها ثابت کرده چنین نکاتی رعایت نمی‌شود، زیرا بییشتر اتوبوس‌ها در زمان حادثه به یکباره شعله‌ور می‌شود.

در نبود نظارت، آموزش و اطلاع‌رسانی مناسب برخی رانندگان به اشتباه و ناخواسته دست به کارهایی می‌زنند که جان مسافران را تهدید می‌کند. به عنوان مثال برخی رانندگان برای این که خودروی خود را زیبا کنند در راهروی اتوبوس فرش پهن کرده و از پرده و روکش‌های صندلی نامناسب استفاده می‌کنند، اما این موارد ایمنی مسافران را به خطر می‌اندازد، چون هنگام آتش‌سوزی به شعله‌ور شدن آتش و ایجاد دود و مرگ مسافران دامن می‌زند. این در حالی است که برخی رانندگان با برداشتن چکش‌هایی که برای شکستن شیشه‌های اتوبوس در مواقع ضروری در نظر گرفته شده شانس نجات را از مسافران می‌گیرند.

علاوه براین بسیاری از مالکان اتوبوس‌ها برای جبران هزینه‌های خود اقدام به حمل بارهای تجاری می‌کنند، اما این تخلف آنها جان مسافران را به خطر می‌اندازد، زیرا مرکز ثقل وزنی اتوبوس را بهم زده و سبب کاهش فرمان‌پذیری خودرو می‌شود در نتیجه اتوبوس هنگام عبور از پیچ واژگون شده یا از جاده خارج می‌شود.

به این موارد باید اضافه کرد که برخی رانندگان نیز با مسدود کردن در میانی و عقب اتوبوس جان مسافران را به بازی می‌گیرند، زیرا برخی از آنها از چنین جان‌پناه‌هایی به عنوان انباری استفاده کرده و باعث می‌شوند در مواقع ضروری مسافران نتوانند از این درها استفاده کرده و به موقع اتوبوس را ترک کنند.

جاده‌های قاتل

آنچه بستر را برای آسیب دیدن مسافران فراهم می‌کند، ایمن نبودن راه‌ها در کنار خودرو‌های غیراستاندارد است، هرچند در سال‌های اخیر برای بهبود وضع جاده‌های کشور تلاش‌هایی صورت می‌گیرد، اما روند فعالیت آنها آنقدر کند است که ساخت برخی از آنها سال‌هاست به سرانجام نرسیده، علاوه براین کم نیستند مسافرانی که تاکنون در اثر ریزش کوه یا بهمن جان خود را از دست می‌دهند.

رئیس پلیس پیشین راهور پایتخت در این باره یاد آور می‌شود:هنوز خبر ریزش کوه یا بهمن در برخی جاده‌ها منتشر می‌شود و این یعنی جاده‌ها ایمن نیستند، چون برخلاف پیشرفت علم و مشخص شدن نقاط بهمن خیز هنوز نتوانسته‌ایم دیواره کوه‌ها را تثبیت و از سقوط بهمن جلوگیری کنیم.

باید یادآور شد در کشورهای پیشرفته 6 درصد ارزش راه را سالانه برای نگهداری آن تخصیص می‌دهند در کشورهای در حال توسعه این سهم به 4 درصد و در کمتر توسعه یافته به 2 درصد می‌رسد.

هاشمی در این باره توضیح می‌دهد: در کشورمان یک درصد ارزش راه را برای نگهداری آن نظر می‌گیرند، اما نیم درصد آن نیز محقق نمی‌شود. برای نمونه در دولت قبل کل اعتبار ایمنی راه‌ها هشت میلیارد تومان بود، اما آن موقع فقط برای خط‌کشی راه‌های شریانی کشور به 120 میلیارد تومان اعتبار نیاز بود. از این رویکرد می‌توان فهمید که چقدر ایمنی مسافران در کشور جدی گرفته می‌شود.

مهدی آیینی