ایران، روی کمربند سنگ‌کلیه

به گزارش جام جم آنلاین ، بررسی‌ها نشان داده است، ایران در نقشه جهان روی کمربند سنگ کلیه قرار دارد، شاهد این موضوع تعداد بالای مبتلایان سنگ کلیه در کشور است. مناطقی در دنیا وجود دارند که مردم به علل ژنتیک، آب و هوا و تغذیه‌ بیشتر از دیگر مناطق به سنگ کلیه دچار می‌شوند.

از آنجا که آب و هوای ایران، بیشتر گرم و خشک است، افراد بیشتر تعریق می‌کنند و با تعریق بالا امکان سنگ آوری کلیه بالا می‌رود. از سوی دیگر، مصرف غذاهایی مانند نمک و گوشت قرمز به میزان بالا در ایرانی‌ها باعث بروز سنگ کلیه می‌شود.

مدتی مصرف بالای آب معدنی در کشور ما عامل موثر در بروز سنگ کلیه شناخته می‌شد که البته متخصصان کلیه این مساله را به طور کامل تایید نمی‌کنند یعنی نمی‌توان گفت، مصرف آب معدنی و آب‌ املاح‌دار به صورت قطعی باعث بروز سنگ کلیه می‌شود.

با این تفاسیر، دلایل شیوع سنگ کلیه در ایرانیان را نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا از دکتر سید فرزاد علامه، متخصص اورولوژی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی جویا شده‌ایم. وی معتقد است، شیوع سنگ‌های سیستم ادراری در سراسر دنیا در حال افزایش است و مهم‌ترین دلیل آن صنعتی شدن کشورهاست .

این متخصص به جام‌جم توضیح می‌دهد: این‌گونه نیست که شیوع سنگ در کشور ما از بسیاری کشورها بیشتر باشد. به‌طور مثال در کشورهای عربی این شیوع بیشتر است، اما شیوع سنگ در اروپا و برخی ایالت‌های آمریکا کمتر از ایران است. آنچه در تشکیل سنگ موثر است، به نژاد، منطقه جغرافیایی، سن و چاقی و برخی بیماری‌ها مربوط می‌شود. البته در پاره‌ای مطالعات رژیم غذایی نیز به عنوان فاکتور خطر معرفی شده است.

سنگ کلیه، ارثیه خانوادگی

به گفته دکتر علامه، وراثت نقش عمده‌ای در تشکیل سنگ ادراری دارد و بیماران مبتلا به سنگ دستگاه ادراری به احتمال زیاد در اقوام خود سابقه این بیماری را می‌یابند.

این اورولوژیست می‌افزاید: رژیم غذایی با موادی که اگزالات بالایی دارند، یکی از عوامل بالقوه برای تشکیل سنگ است. البته در کنار آن استعداد ژنتیک نیز لازم است. این مواد شامل چای پررنگ، قهوه، شکلات، آجیل، نوشابه مشکی، اسفناج، کلم و کلم بروکلی است. از سوی دیگر، مواد حاوی سیترات مانند مرکبات بخصوص آب پرتقال و لیمو و نوشیدنی گازدار می‌تواند پیشگیری‌کننده باشد.

سبک زندگی غلط، سنگ کلیه می‌آورد

زندگی در مناطق گرمسیر و خشک، نقش عمده‌ای در ابتلا به بیماری دارد. به همین دلیل هرچه به سمت جنوب کشورمان برویم، میزان شیوع بیشتر می‌شود و در جهان نیز در مناطق استوایی و همچنین کوهستانی خشک، میزان ابتلا بیشتر است.

این متخصص با اشاره به مشاغل پرخطر از نظر آسیب رسانی به کلیه‌ها می‌گوید: افرادی که مشاغل مرتبط با کوره یا تنور دارند، در معرض ابتلا به سنگ هستند. رژیم پرکالری و چرب و ابتلا به دیابت و چاقی نیز بسیار تعیین‌کننده است. لذا ورزش و رسیدن به وزن مناسب می‌تواند کمک کننده باشد. برخلاف تصور، سختی آب آشامیدنی که به میزان کربنات کلسیم (آهک) آب گفته می‌شود، نقشی در تشکیل سنگ ندارد و مهم‌ترین عامل پیشگیری‌کننده، نوشیدن آب فراوان در کسانی است که مستعد تشکیل سنگ هستند.

نشانه‌هـای سنگ کلیه

معمولا بیماران با درد ناگهانی ایجاد شده برای دفع سنگ متوجه این بیماری می‌شوند،‌ ولی در برخی افراد سنگ داخل کلیه بدون این که انسداد اولیه ایجاد کند، تشکیل می‌شود که ممکن است در تصویربرداری به طور اتفاقی رویت یا بتدریج به اندازه‌ای بزرگ شود که کم‌کم کارکرد کلیه را کاهش دهد. دکتر علامه با بیان این مطلب تاکید می‌کند: افرادی که سابقه خانوادگی سنگ کلیه دارند، بهتر است به‌طور دوره‌ای بررسی شوند.بی شک بیماران چاق، مبتلایان دیابت، نقرس و افراد دارای مشکلات غدد پاراتیروئید در معرض خطر بیشتری هستند. همچنین کسانی که سابقه خانوادگی دارند، بهتر است مراقبت بیشتری داشته باشند.

وی هشدار می‌دهد: چاقی و دیابت با اسیدی کردن ادرار و افزایش دفع کلسیم و اسیداوریک در معرض انواع سنگ‌ها هستند. در پرکاری غده پاراتیروئید نیز دفع کلسیم افزایش می‌یابد و منجر به تشکیل سنگ می‌شود. افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند نیز ممکن است دچار این عارضه شوند. پس به هیچ وجه نباید سرخود برای مصرف دارو اقدام کنیم .

مصرف لبنیات، نه کم و نه زیاد

خیلی‌ها می‌پرسند، چگونه است که بر خلاف دیگر کشورهای دنیا مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم به پیشگیری از سنگ کلیه در ایرانی‌ها کمک می‌کند؟

دکتر علامه در پاسخ می‌گوید: در بیماران مبتلا به سنگ ادراری مصرف لبنیات باید در حد معمول باشد، زیرا مصرف بیش از حد آن منجر به دفع کلسیم در ادرار و متعاقبا تشکیل سنگ می‌شود و مصرف کم آن نیز با جذب بیشتر اگزالات از روده‌ها همراه است که باز هم خطر افزایش سنگ‌سازی را به همراه دارد.

درمان بدون عود ممکن است؟

به گفته دکتر علامه در بسیاری از افراد با یک بار سنگ‌سازی، عود بیماری اتفاق نمی‌افتد ولی در بیمارانی که عود دوباره دارند، با بررسی متابولیک اختلال منجر به سنگ‌سازی شناخته می‌شود که می‌توان درمان موثر را تجویز کرد، ولی گاه درمان صددرصد جلوگیری‌کننده نیست.

وی تاکید می‌کند: در بیمارانی که سنگ بزرگ در کلیه دارند یا سنگ در حالب باعث انسداد شده، به جراحی نیاز است و مراجعه دیرهنگام گاه منجر به نارسایی کلیه می‌شود.

فقر میزان کلسیم در بدن ایرانی‌ها

سنگ‌ کلیه در کشور ما در 8 درصد مردم شیوع دارد‌. تحقیقات اولیه‌ای که در ارتباط با این مساله در مرکز تحقیقات اورولوژی انجام شده است، نشان می‌دهد که میزان کلسیم مجاز ادرار ایرانیان پایین‌تر از مردم اروپا و آمریکاست.

در اروپا و آمریکا مشخص شده که بیشترین علت سنگ‌سازی، میزان کلسیم ادرار است و چنین افرادی باید مواد غذایی حاوی کلسیم به مقدار بسیار کم مصرف کنند، ولی در کشور ما بیشترین علت، اگزالات ادرار است و این افراد برای پیشگیری از سنگ کلیه باید مواد حاوی کلسیم مصرف کنند که این رویه کاملا برعکس مردم اروپاست. توصیه می‌شود، افرادی که کلیه‌های آنها سابقه سنگ‌سازی دارد، به کلینیک پیشگیری از سنگ مراجعه و علت سنگ‌سازی کلیه‌های خود را بررسی کنند.

پیشگیری از سنگ کلیه

روش‌های زیر به پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه کمک می‌کند:

ـ مصرف مایعات فراوان، فعالیت بدنی، رژیم غذایی مناسب، استعمال نکردن دارو بدون تجویز پزشک و بررسی دوره‌ای می‌تواند کمک کننده باشد.

ـ در افرادی که سنگ سازی مکرر دارند، بهتر است آزمایش‌های تکمیلی انجام و داروهایی برای عود نکردن بیماری تجویز شود. این افراد باید به جراحان و متخصصان اورولوژی مراجعه کنند تا بررسی صورت گیرد.