تصویر بازی‌های رایانه‌ای و آینده کودکان ما

نیل پستمن، جامعه‌شناس آمریکایی با نوشتن کتاب « نقش رسانه‌های تصویری در زوال دوران کودکی» معتقد بود که صنعت چاپ و رسانه‌های نوشتاری موجب بیداری و مورد توجه قرار گرفتن مقوله «کودکی» در غرب شد و در مقابل، ظهور رسانه‌های تصویری باعث زوال و انقراض پر شتاب دوران کودکی شده است.

وی در کتاب خود توضیح می‌دهد که دوران کودکی و طفولیت مرحله‌ای از زندگی یک انسان است که اقتضائات و ایجاب‌های ویژه خود را دارد. کودک در حالی به تماشای برنامه‌های تصویری می‌نشیند که در برنامه‌های این جعبه جادو، تفاوتی میان کودک و بزرگسال وجود ندارد. خشونت، آدم ربایی، سرقت، برهنگی، ناهنجاری‌های اخلاقی و ... همگی پیوسته در معرض دید کودک و بزرگسال به طور یکسان قرار دارد. ثمره این وضع، اختلال و تزلزل دوران کودکی و سپری نشدن این مرحله از زندگی به صورت طبیعی خواهد بود.

اما امروزه، با روند رو به رشد فناوری‌های ارتباطی این نگرانی از حوزه رسانه‌های تصویری به حوزه‌های مهم‌تری همچون پدیده بازی‌های رایانه‌ای تسری یافته است که این روزها بخش بزرگی از زندگی کودکان ما را شکل داده و همدم این روزهای کودکان ما است؛ آیا به عنوان والدین فکر کرده‌ایم که این بازی‌ها با سن، شخصیت، جنسیت و روحیه کودک ما همخوانی دارد؟ یا میزان تاثیر بازی‌های رایانه‌ای بر شخصیت اجتماعی و روانی ما کودکان چقدر است؟ و .... مهم‌ترین مفاهیم ارائه شده در اکثر بازی‌های کامپیوتری ترس، خشونت، لذت، قدرت، مدیریت، شناخت دوست، شناخت دشمن، حل مساله و... است. درک هر کدام از مفاهیم فوق سن مشخصی را در کودکی می‌طلبد. کودکان ما از سنین متفاوت بدون توجه به سن، روحیه، جنسیت و فرهنگ خانوادگی با این مفاهیم مواجه می‌شوند.

با توجه به این‌که در این نوع بازی‌ها برخلاف رسانه‌های تصویری میزان تعامل و فعال بودن کودک بسیار بیشتر از رسانه‌های تصویری مانند فیلم و کارتون است، کودک مجبور می‌شود با توجه به ویژگی تعاملی بازی‌های رایانه‌ای با این بازی‌ها فراتر از سن و سال خود زندگی کند. اگر بازی‌های رایانه‌ای مناسب با سن کودکان ما نباشد مثل این است که از کودکان هفت یا هشت ساله خود بخواهیم برای بازی فوتبال در تیم بزرگسالان 18 تا 25 ساله حاضر شود، مطمئنا با توجه به جسم کوچک و ضعیف کودک هفت یا هشت ساله، آسیب‌های زیاد جسمی در حین بازی فوتبال برای کودک ما قابل تصور است.

در فضای بازی‌های رایانه‌ای که علاوه بر جسم، روح و روان کودک را در اختیار خود دارد، به مراتب میزان آسیب برای کودک بالاتر خواهد برد. به نظر می‌رسد روح و روان کودکان ما در تسخیر بازی‌هایی است که آینده آنها را خواهد ساخت. شناخت ترس، دوست و دشمن، مدیریت و حل مساله آینده‌سازان ما در فضای بازی‌های رایانه‌ای شکل خواهد گرفت. آیا ما باید تربیت کودکان خود را به این بازی‌ها بسپاریم؟

دکتر هادی البرزی - کارشناس ارتباطات و رسانه