پایتخت در تصرف یار مهربان

به گزارش جام‌جم، این روزها بیلبوردهای تبلیغاتی پایتخت به تصرف کتاب‌ها در آمده است. در بیلبوردهای نصب شده و تبلیغات عرشه پل‌ها کتاب‌های زیادی را می‌بینیم که همزمان با هفته کتاب به شهروندان معرفی شده‌اند. البته این رویداد برای دومین بار است که در خیابان‌ها و بزرگراه‌های تهران رخ می‌دهد. نخستین بار سال گذشته بود که سازمان زیباسازی شهر تهران همزمان با هفته کتاب به معرفی کتاب پرداخت. البته این سازمان در دو سال گذشته توانسته با طرح موفق «نگارخانه‌ای به وسعت شهر» رنگ‌وبوی شهر را تا حدی در مقاطعی فرهنگی هنری‌تر کند و اقدام اخیر این سازمان نیز در راستای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی صورت گرفته است.

ایران می‌خواند

عیسی علیزاده، مدیرعامل سازمان زیباسازی درباره این طرح گفت: با توجه به آغاز هفته کتاب و کتاب‌خوانی برای دومین سال متوالی پایتخت با اکران تصاویری از جلد کتاب‌های معروف و شناخته شده روی بیلبوردهای شهری رنگ و بوی این هفته را به خود می‌گیرد.

مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران با تاکید بر این‌که این اقدام با توجه به شعار هفته کتاب «ایران می‌خواند» به عنوان یکی از فعالیت‌های فرهنگی سازمان انجام می‌شود، افزود: در این برنامه تابلوهای فرهنگی و بخش عمده‌ای از تابلوهای تجاری به اکران طرح روی جلد کتاب‌های معروف و شناخته شده اختصاص پیدا کرد تا به این ترتیب فضاهای شهری با این هفته هماهنگ شود.

او با بیان این‌که با توجه به پیشینه فرهنگی و تاریخی ایران، متاسفانه سرانه مطالعه در میان شهروندان بسیار پایین است، گفت: به نظر می‌رسد اقدامات فرهنگی از این دست شهروندان را به مطالعه کتاب ترغیب کند.

به گفته علیزاده، تصاویری که در تابلوها به نمایش گذاشته می‌شود، طرح جلد کتاب‌ها از نویسنده‌های معروف و شناخته‌شده در حوزه‌های مختلف است که به دو صورت تکی و چهارتایی در سطح شهر اکران شده‌است و در برخی از آنها جمله‌ای معروف از آن کتاب یا نویسنده به صورتی که قابل مطالعه باشد، قرار گرفته ‌است.

تکریم کتاب

سیدمجتبی موسوی، مشاور مدیرعامل سازمان زیباسازی نیز در این باره به جام‌جم گفت: سال گذشته هم در هفته کتاب مشابه همین اتفاق با هدف ترویج کتاب و کتابخوانی انجام شد. لزوما هدف معرفی یک‌سری کتاب خاص نیست، بلکه این کار بهانه‌ای بوده برای نمایش کتاب‌ها یا معرفی جمله یا یک شعر شاخص از دل آنها تا مردمی‌که در دل شهر تردد می‌کنند به نوعی توجهشان به کتاب و کتابخوانی جلب شود؛ در واقع این طرح به‌نوعی تکریم کتاب است.

یکی از انتقاداتی که متوجه این طرح است، این‌ است که می‌گویند چنین تبلیغاتی در سطح شهر باعث حواس پرتی رانندگان می‌شود و ممکن است به بروز تصادفات رانندگی منجر شود. موسوی در این باره چنین توضیح می‌دهد: این نقد بر تمام موضوعات تبلیغات شهری می‌تواند وارد باشد. اگر این‌طور باشد، هیچ تبلیغاتی در شهر نباید انجام شود. از طرفی این تبلیغات محیطی لزوما برای رانندگان نیست و افراد پیاده یا سرنشینان هم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. مشاور مدیرعامل سازمان زیباسازی ادامه داد: سعی شده جملات انتخاب شده از کتاب‌ها در حد یک جمله کوتاه باشد. در همه کشورها این تبلیغات حضور دارند. به هرحال تبلیغات باید دیده شود و خیلی مواقع اطلاعاتی در آن وجود دارد که باید خوانده شود. این نقدی نیست که به واسطه آن بخواهیم کل این کار را زیر سوال ببریم.

معرفی کتاب‌های عمومی

آرش سلطانعلی مدرس دانشگاه نیز به خبرنگار ما گفت:‌ درباره این نکته که چنین تبلیغاتی باعث حواس‌پرتی می‌شود، عقیده دارم این حرف جایز نیست و محلی از اعراب ندارد. هر تابلویی حاوی هر مطلبی که باشد می‌توان این نقد را به آن وارد کرد. از طرفی اگر در یک تابلوی تبلیغاتی مطالب زیادی گنجانده شده باشد که راننده حواسش پرت شود، از حیث تبلیغات محیطی غلط است، چون در تبلیغات محیطی نهایت یک جمله یا یک شعار باید بیاد.

برخی می‌گویند توجه به کالاهای فرهنگی در بیلبوردهای شهری از آن جهت حائزاهمیت است که در طول سال شهروندان هر روز شاهد تبلیغ کالاهای تجاری هستند و تبلیغات فرهنگی و هنری حتی برای یک هفته هم که شده می‌تواند قدری شهروندان را از تبلیغات نظام سرمایه‌داری دور کند. سلطانعلی در این باره بیان کرد: من موافق این حرف نیستم. تمام رونق و ارتقای سطح کیفی خدمات، مرهون تبلیغات و همین نظام سرمایه‌داری است. هرچند نظام ما در ایران مبتنی بر نظام سرمایه‌داری نیست. اما پشت همان کتاب و محصولات فرهنگی هم که معرفی و تبلیغ می‌شوند،منافع اقتصادی حاکم‌است.

او با بیان این‌که اغلب کسانی که کتابی را در بیلبوردهای شهری معرفی یا تبلیغ می‌کنند، خودشان صاحب تابلو هستند، اظهار کرد: مثلا یک شرکتی که خودش صاحب انتشارات است، در زمان‌های خالی بیلبورد کتاب انتشاراتش را معرفی می‌کند. این یک استفاده بهینه است، وگرنه برای ناشر صرف نمی‌کند هزینه هنگفت کند تا یک کتاب را معرفی کند.

این گرافیست و مشاور تبلیغاتی در پاسخ به این پرسش که از دید حرفه‌ای چه کتاب‌هایی باید در تبلیغات شهری تبلیغ شوند، گفت: بیلبوردهای شهری محل ارائه همه کتاب‌ها نیست، مگر کتابی باشد که مخاطب عمومی‌ دارد. مثلا یک کتاب تخصصی نمی‌تواند در این تبلیغات کارکرد داشته باشد.

سلطانعلی خاطرنشان کرد: گونه دیگر تبلیغات، بحث پیام‌های اخلاقی، اجتماعی و انسانی است. مثلا پیام‌هایی با چنین مضمون‌هایی: «با خانواده خود مهربان باشید»، «با همسر خود به نیکی رفتار کنید»، «با فرزندان خود بازی کنید»، از این رویکرد سازمان‌های تجاری هم می‌توانند استفاده کنند و گاهی استفاده می‌کنند. این پیام‌ها معمولا توسط سازمان‌های عام‌المنفعه استفاده می‌شود.

انتقاد از توجه محض به برخی کتب

ابراهیم حسن‌بیگی، نویسنده درباره طرح معرفی کتاب در قالب تبلیغات شهری به خبرنگار ما گفت: هر چقدر که کتاب‌ها روی بیلبوردهای شهری برود و تبلیغ و معرفی شود، اقدام مثبتی است و به سرانه مطالعه کمک می‌کند. یکی از حلقه‌های مفقوده کتاب، نبود سیستم‌های معرفی و تبلیغات است.

او ادامه داد: گاهی به مناسبت‌هایی، کتاب‌های خاصی مورد توجه قرار می‌گیرد که ممکن است صاحبان این آثار را خشنود کند، اما نویسنده‌های دیگر هم انتظار دارند آثارشان معرفی شود. اگر ملاک انتخاب و معرفی آثار متناسب بودن محتوای کتاب‌ها با موضوعات مورد تائید نظام و انقلاب و دفاع و ارزش‌ها باشد، کتاب‌های زیادی در این زمینه‌ها داریم، اما رسم از ابتدا این بوده که فقط به برخی کتاب‌های خاص پرداخته می‌شود و آنها تبلیغ و ترویج می‌شوند. بالاخره یک جایی باید تبلیغ از این کتاب‌های خاص گرفته شود و به کتاب‌های مشابه آن داده شود. اما این اتفاق نمی‌افتد و متاسفانه برخی ناشران خاص همواره از امکانات اینچنینی بهره‌مند می‌شوند.

سجاد روشنی

فرهنگ و هنر